व्याख्या — ‘‘अणुगुरुदेहपमाणो’’ निश्चयेन स्वदेहाद्भिन्नस्य केवलज्ञानाद्यनन्तगुण-
राशेरभिन्नस्य निजशुद्धात्मस्वरूपस्योपलब्धेरभावात्तथैव देहममत्वमूलभूताहारभयमैथुन-
परिग्रहसंज्ञाप्रभृतिसमस्तरागादिविभावानामासक्तिसद्भावाच्च यदुपार्जितं शरीरनामकर्म तदुदये
सति अणुगुरुदेहप्रमाणो भवति । स कः कर्ता ? ‘‘चेदा’ चेतयिता जीवः । कस्मात् ?
‘‘उवसंहारप्पसप्पदो’’ उपसंहारप्रसर्पतः । शरीरनामकर्मजनितविस्तारोपसंहारधर्माभ्यामित्यर्थः ।
कोऽत्र दृष्टान्तः ? यथा प्रदीपो महद्भाजनप्रच्छादितस्तद्भाजनान्तरं सर्वं प्रकाशयति
लघुभाजनप्रच्छादितस्तद्भाजनान्तरं प्रकाशयति । पुनरपि कस्मात् ? ‘असमुहदो’
असमुद्घातात् । वेदनाकषायविक्रियामारणान्तिकतैजसाहारककेवलिसंज्ञसप्तसमुद्घातवर्जनात् ।
vistArane kAraNe potAnA nAnA ke moTA sharIrapramAN rahe chhe ane nishchayanayanI apekShAe
asankhyAtapradeshI chhe.
TIkA — ‘‘अणुगुरुदेहपमाणो’’ nishchayanayathI potAnA dehathI bhinna ane kevaL-
gnAnAdi anant guNasamUhathI abhinna1 evA nijashuddhAtmasvarUpanI upalabdhinA
abhAvathI tathA dehanI mamatA jenun mUL chhe evI AhAr - bhay - maithun - parigraharUp sangnA
vagere samasta rAgAdi vibhAvomAn Asaktino sadbhAv hovAthI jIve je sharIranAmakarma
upArjit karyun hoy chhe, teno uday thatAn (jIv potAnA) nAnA ke moTA dehanI barAbar
thAy chhe. te koN thAy chhe? ‘‘चेदा’’ chetan arthAt jIv. shA kAraNe?
‘‘उवसंहारप्पसप्पदो’’ sankoch tathA vistArathI; sharIranAmakarmathI utpanna vistAr ane
sankocharUp (jIvanA) dharmathI — evo artha chhe.
ahIn draShTAnta shun chhe? jem dIvo moTA vAsaNamAn mUkavAmAn Avyo hoy to
te vAsaNanI andar sarvane prakAshe chhe ane nAnA vAsaNamAn mUkavAmAn Avyo hoy to
te vAsaNamAn sarvane prakAshe chhe tem. vaLI, bIjA kyA kAraNe A jIv dehapramAN
chhe? ‘असमुहदो’ asamudghAtane lIdhe. vedanA, kaShAy, vikriyA, mAraNAntik, taijas,
AhArak ane kevaLI nAmanA sAt prakAranA samudghAt chhoDI dIdhA hovAne lIdhe
( – samudghAt sivAyanI vAt karI hovAne kAraNe). sAt samudghAtanun lakShaN A rIte
kahyun chhe —
1. ahIn ek ja bhAvane bhinna ane abhinna darshAvI anekAntasvarUp siddha karyun chhe.
ShaDdravya-panchAstikAy adhikAr [ 29