शुद्धपारिणामिकपरमभावरूपशुद्धनिश्चयेन गुणस्थानमार्गणास्थानरहिता जीवा इत्युक्तं पूर्वम्,
इदानीं पुनर्भव्याभव्यरूपेण मार्गणामध्येऽपि पारिणामिकभावो भणित इति पूर्वापरविरोधः ?
अत्र परिहारमाह — पूर्वं शुद्धपारिणामिकभावापेक्षया गुणस्थानमार्गणानिषेधः कृतः, इदानीं
पुनर्भव्याभव्यत्वद्वयमशुद्धपारिणामिकभावरूपं मार्गणामध्येऽपि घटते । ननु — शुद्धाशुद्धभेदेन
पारिणामिकभावो द्विविधो नास्ति किन्तु शुद्ध एव ? नैवं यद्यपि सामान्यरूपेणोत्सर्गव्याख्यानेन
शुद्धपारिणामिकभावः कथ्यते तथाप्यपवादव्याख्यानेनाशुद्धपारिणामिकभावोऽप्यस्ति । तथाहि —
‘‘जीवभव्याभव्यत्वानि च’’ इति तत्त्वार्थसूत्रे त्रिधा पारिणामिकभावो भणितः, तत्र शुद्ध-
चैतन्यरूपं जीवत्वमविनश्वरत्वेन शुद्धद्रव्याश्रितत्वाच्छुद्धद्रव्यार्थिकसंज्ञः शुद्धपारिणामिकभावो
भण्यते, यत्पुनः कर्मजनितदशप्राणरूपं जीवत्वं, भव्यत्वम्, अभव्यत्वं, चेति, त्रयं, तद्वि-
नश्वरत्वेन पर्यायाश्रितत्वात्पर्यायार्थिकसंज्ञस्त्वशुद्धपारिणामिकभाव उच्यते । अशुद्धत्वं कथमिति
चेत् ? यद्यप्येतदशुद्धपारिणामिकत्रयं व्यवहारेण संसारिजीवेऽस्ति तथापि ‘‘सव्वे सुद्धा हु
ahIn shiShya kahe chhe — shuddha pAriNAmikaparamabhAvarUp shuddhanishchayathI jIvo guNasthAn
ane mArgaNAsthAnarahit chhe — em pahelAn1 kahevAmAn Avyun chhe ane have ahIn mArgaNAnA
kathanamAn bhavya ane abhavyarUpe pAriNAmikabhAv kahyo. e rIte tyAn pUrvApar virodh Ave
chhe. tenun ahIn samAdhAn kare chhe — pahelAn shuddha pAriNAmikabhAvanI apekShAthI guNasthAn
ane mArgaNAsthAnano niShedh karyo hato, parantu ahIn bhavyatva ane abhavyatva e be, ashuddha
pAriNAmikabhAvarUp hovAthI, mArgaNAnA kathanamAn ghaTe chhe. jo em kahevAmAn Ave ke ‘‘shuddha
ane ashuddhanA bhedathI pAriNAmikabhAv be prakArano nathI paN ek shuddha ja chhe,’’ to em
nathI; joke sAmAnyarUpe utsarga vyAkhyAnathI shuddha pAriNAmikabhAv kahevAmAn Ave chhe, topaN
apavAd vyAkhyAnathI ashuddha pAriNAmikabhAv paN chhe. jemake — ‘‘जीवभव्याभव्यत्वानि च’’ e
pramANe tattvArthasUtramAn jIvatva, bhavyatva, ane abhavyatvarUp traN prakAre pAriNAmikabhAv kahyo
chhe. tyAn shuddha chaitanyarUp jIvatva avinashvarapaNAne lIdhe shuddhadravyane Ashrit hovAthI ‘shuddha
- dravyArthik’ evI sangnAvALo shuddha pAriNAmikabhAv kahevAy chhe ane karmajanit dash prANarUp
jIvatva, bhavyatva ane abhavyatvarUp traNe chhe, te vinashvarapaNAne lIdhe paryAyAshrit hovAthI
‘paryAyArthik’ evI sangnAvALA ashuddha pAriNAmikabhAv kahevAy chhe. prashna — ashuddhapaNun
kem? uttara — joke A traN ashuddha pAriNAmikabhAv vyavahArathI sansArI jIvamAn chhe,
topaN ‘‘सव्वे सुद्धा हु सुद्धणया’’ [shuddhanaye sarva (sansArI) jIvo kharekhar shuddha chhe]’’ e
1. A gAthAnA mathALAmAn kahyun chhe.
ShaDdravya-panchAstikAy adhikAr [ 45