निष्कर्म्माणः अष्टगुणाः किंचिदूनाः चरमदेहतः सिद्धाः ।
लोकाग्रस्थिताः नित्याः उत्पादव्ययाभ्यां संयुक्ताः ।।१४।।
व्याख्या — ‘सिद्धा’ सिद्धा भवन्तीति क्रियाध्याहारः । किं विशिष्टाः ? ‘‘णिक्कम्मा
अट्ठगुणा किंचूणा चरमदेहदो’’ निष्कर्माणोऽष्टगुणाः किञ्चिदूनाश्चरमदेहतः सकाशादिति
सूत्रपूर्वार्द्धेन सिद्धस्वरूपमुक्तम् । ऊर्ध्वगमनं कथ्यते ‘लोयग्गठिदा णिच्चा उप्पादवएहिं
संजुत्ता’’ ते च सिद्धा लोकाग्रस्थिता नित्या उत्पादव्ययाभ्यां संयुक्ताः । अतो
विस्तरः — कर्मारिविध्वंसकस्वशुद्धात्मसंवित्तिबलेन ज्ञानावरणादिमूलोत्तरगतसमस्तकर्मप्रकृति-
विनाशकत्वादष्टकर्मरहिताः ‘‘सम्मत्तणाणदंसणवीरियसुहुमं तहेव अवगहणं । अगुरुलहुअव्वबाहं
अट्ठगुणा होंति सिद्धाणं ।१। इति गाथाकथितक्रमेण तेषामष्टकर्मरहितानामष्टगुणाः कथ्यन्ते ।
gAthA 14
gAthArtha — siddha bhagavAn karmothI rahit chhe, ATh guNonA dhArak chhe, antim
sharIrathI k knyUn (ochhA) AkAravALA chhe, lokanA agrabhAge sthit chhe, nitya chhe ane
utpAd - vyayathI yukta chhe.
TIkA — ‘‘सिद्धा’’ siddho hoy chhe. e rIte ahIn ‘भवन्ति’ (hoy chhe)’’ kriyA
adhyAhAr chhe. kevA hoy chhe? ‘‘णिकम्मा अट्ठगुणाः किंचूणा चरमदेहदो’’ karmothI rahit, ATh
guNothI sahit, antim sharIrathI k knyUn evA siddha chhe – hoy chhe; e pramANe gAthAnA
pUrvArdhathI siddhonun svarUp kahyun. have, temano Urdhvagaman svabhAv kahevAmAn Ave chhe
‘‘लोयग्गठिदा णिच्चा उप्पादवएहिं संजुत्ता’’ te siddha bhagavanto lokanA agrabhAgamAn sthit chhe,
nitya chhe ane utpAd - vyayathI sanyukta chhe.
have vistAr kahevAmAn Ave chhe — karmashatruonA vidhvansak svashuddhAtmAnI samvittinA
(samvedananA) baLathI gnAnAvaraNAdi mUL ane uttar samasta karmaprakRitiono vinAsh karavAne
kAraNe siddhabhagavAn ATh karmathI rahit chhe. ‘‘सम्मत्तणाणदंसणवीरियसुहुमं तहेव अवगहणं ।
अगुरुलहुअव्वबाहं अट्ठगुणा होंति सिद्धाणं ।१। (samyaktva, gnAn, darshan, vIrya, sUkShmatva,
avagAhan, agurulaghu ane avyAbAdh — e ATh guNo siddhone hoy chhe)’’ e gAthAmAn1
kahelA kramapUrvak, ATh karmarahit evA te siddhonA ATh guNo kahevAmAn Ave chhe.
1. vasunandI shrAvakAchAr gAthA-537
48 ]
bRuhad – dravyasangrah