हेतुचतुष्टयेन तथैवाविद्धकुलालचक्रवद् व्यपगतलेपालाबुवदेरण्डबीजवदग्निशिखावच्चेति
दृष्टान्तचतुष्टयेन च स्वभावोर्द्धगमनं ज्ञातव्यं, तच्च लोकाग्रपर्यन्तमेव, न च परतो
धर्मास्तिकायाभावादिति । ‘नित्या’ इति विशेषणं तु, मुक्तात्मनां कल्पशतप्रमितकाले गते
जगति शून्ये जाते सति पुनरागमनं भवतीति सदाशिववादिनो वदन्ति, तन्निषेधार्थं विज्ञेयम् ।
‘उत्पादव्ययसंयुक्तत्वं’, विशेषणं, सर्वथैवापरिणामित्वनिषेधार्थमिति । किञ्च विशेषः
निश्चलाविनश्वरशुद्धात्मस्वरूपाद्भिन्नं सिद्धानां नारकादिगतिषु भ्रमणं नास्ति
कथमुत्पादव्ययत्वमिति ? तत्र परिहारः — आगमकथितागुरुलघुषट्स्थानपतितहानिवृद्धिरूपेण
येऽर्थपर्यायास्तदपेक्षया अथवा येन येनोत्पादव्ययध्रौव्यरूपेण प्रतिक्षणं ज्ञेयपदार्थाः परिणमन्ति
तत्परिच्छित्त्याकारेणानीहितवृत्त्या सिद्धज्ञानामपि परिणमति तेन कारणेनोत्पादव्ययत्वम्, अथवा
व्यञ्जनपर्यायापेक्षया संसारपर्यायविनाशः सिद्धपर्यायोत्पादः, शुद्धजीवद्रव्यत्वेन ध्रौव्यमिति । एवं
hetuo dvArA, temaj kumbhAranA ghUmatA chAkanI jem, jeno mATIno lep dUr thayo hoy evA
tumbaDAnI jem, eranDanA bIjanI jem ane agninI shikhAnI jem — A chAr draShTAnto dvArA,
jIvane ‘svabhAvathI ja Urdhvagaman jANavun,’ ane te (Urdhvagaman) lokanA agrabhAg sudhI
ja thAy chhe ethI AgaL thatun nathI, kemake dharmAstikAyano (AgaL) abhAv chhe.
‘siddha bhagavAn nitya chhe’ em je ‘nitya’ visheShaN chhe te, sadAshivavAdI em kahe
chhe ke ‘kalpapramAN samay vItye jyAre jagat shUnya thaI jAy chhe tyAre mukta jIvonun sansAramAn
punarAgaman thAy chhe, teno niShedh karavA mATe chhe, em jANavun.
siddha bhagavAnanun ek visheShaN ‘utpAd – vyayasanyuktapaNun’ evun chhe, te sarvathA
apariNAmIpaNAno niShedh karavA mATe chhe.
vaLI ahIn visheSh samajAvavAmAn Ave chhe — nishchaL avinashvar shuddhAtmasvarUpathI
bhinna nArakAdi gatimAn siddhone bhramaN hotun nathI, to siddhomAn utpAd - vyay kevI rIte
hoy? tenun samAdhAna — (1) AgamamAn kahyA pramANe agurulaghuguNanA ShaTsthAnapatit
hAni - vRuddhirUpe je arthaparyAyo chhe te apekShAe (siddha bhagavAnane utpAd - vyay ghaTe chhe),
athavA (2) gney padArtho potAnA je je utpAd - vyay - dhrauvyarUpe prati samay pariName chhe tenI
gnaptinA AkAre anIhitavRuttie (vinA ichchhAe) siddhanun gnAn paN pariName chhe te kAraNe
siddha bhagavAnane utpAd - vyay ghaTe chhe, athavA (3) vyanjan paryAyanI apekShAe siddhone
sansAr paryAyano vinAsh, siddhaparyAyano utpAd ane shuddha jIvadravyapaNe dhrauvya chhe.
52 ]
bRuhad – dravyasangrah