तमेव लोकाकाशं विशेषेण द्रढयति : —
धम्माऽधम्मा कालो पुग्गलजीवा य संति जावदिये ।
आयासे सो लोगो तत्तो परदो अलोगुत्ति ।।२०।।
धर्म्माधर्मौ कालः पुद्गलजीवाः च सन्ति यावतिके ।
आकाशे सः लोकः ततः परतः अलोकः उक्तः ।।२०।।
व्याख्या — धर्माधर्मकालपुद्गलजीवाश्च सन्ति यावत्याकाशे स लोकः । तथा चोक्तं —
लोक्यन्ते दृश्यन्ते जीवादिपदार्था यत्र स लोक इति । तस्माल्लोकाकाशात्परतो बहिर्भागे
पुनरनन्ताकाशमलोक इति । अत्राह सोमाभिधानो राजश्रेष्ठी । हे भगवन् !
केवलज्ञानस्यानन्तभागप्रमितमाकाशद्रव्यं तस्याप्यनन्तभागे सर्वमध्यमप्रदेशे लोकस्तिष्ठति । स
चानादिनिधनः केनापि पुरुषविशेषेण न कृतो न हतो न धृतो न च रक्षितः ।
तथैवासंख्यातप्रदेशस्तत्रयासंख्यातप्रदेशे लोकेऽनन्तजीवास्तेभ्योऽप्यनन्तगुणाः पुद्गलाः,
te ja lokAkAshane visheShapaNe draDh kare chhe —
gAthA 20
gAthArtha — dharma, adharma, kAL, pudgal ane jIv — e pAnche dravya jeTalA
AkAshamAn rahe chhe te lokAkAsh chhe; te lokAkAshanI bahAr alokAkAsh chhe.
TIkA — dharma, adharma, kAL, pudgal ane jIvo jeTalA AkAshamAn chhe te lokAkAsh
chhe. kahyun paN chhe ke — jyAn jIvAdi padArtho dekhavAmAn Ave chhe te lok chhe. te lokAkAshathI
bahAr je anant AkAsh chhe te ‘alokAkAsh’ chhe.
ahIn, som nAmanA rAjashreShThI prashna kare chhe he bhagavan! kevaLagnAnanA anantamA
bhAgapramAN AkAshadravya chhe, tenA paN anantamA bhAgamAn saunI vachche lokAkAsh chhe ane
te anAdinidhan chhe, koI paN vishiShTa puruSh vaDe karAyo nathI, naShTa thato nathI, dhAraN
karavAmAn Avato nathI ke rakShAto nathI; vaLI te asankhyAt pradeshovALo chhe. te asankhyAtapradeshI
dharma – adharma jIv pudgalA, kAladravya e sab hI ralA;
jetemain hai lokAkAsh, tAtain parain alok AkAsh. 20
66 ]
bRuhad – dravyasangrah