लोकाकाशप्रमितासंख्येयकालाणुद्रव्याणि, प्रत्येकं लोकाकाशप्रमाणं धर्माधर्मद्वयमित्युक्तलक्षणाः
पदार्थाः कथमवकाशं लभन्त इति ? भगवानाह — एकप्रदीपप्रकाशे नानाप्रदीप-
प्रकाशवदेकगूढरसनागगद्याणके बहुसुवर्णवद्भस्मघटमध्ये सूचिकोष्ट्रदुग्धवदित्यादिदृष्टान्तेन
विशिष्टावगाहनशक्तिवशादसंख्यातप्रदेशेऽपि लोकेऽवस्थानमवगाहो न विरुध्यते । यदि
पुनरित्थंभूतावगाहनशक्तिर्न भवति तर्ह्यसंख्यातप्रदेशेष्वसंख्यातपरमाणूनामेव व्यवस्थानं, तथा
सति सर्वे जीवा यथा शुद्धनिश्चयेन शक्तिरूपेण निरावरणाः शुद्धबुद्धैकस्वभावास्तथा
व्यक्तिरूपेण व्यवहारनयेनापि, न च तथा प्रत्यक्षविरोधादागमविरोधाच्चेति ।
एवमाकाशद्रव्यप्रतिपादनरूपेण सूत्रद्वयं गतम् ।।२०।।
अथ निश्चयव्यवहारकालस्वरूपं कथयति : —
दव्वपरिवट्टरूवो जो सो कालो हवेइ ववहारो ।
परिणामादीलक्खो वट्टणलक्खो य परमट्ठो ।।२१।।
lokamAn anant jIvo, tenAn karatAn paN anantaguNA pudgalo, lokAkAsh pramAN asankhyAt
kALadravyo, pratyek lokAkAshapramAN evA dharma ane adharma be dravyo — e padArtho kevI rIte
avakAsh meLave chhe?
bhagavAn uttar Ape chhe — ek dIpakanA prakAshamAn anek dIpakono prakAsh, ek
gUDh rasanA shIshAmAn ghaNun suvarNa, rAkhathI bharelA ghaDAmAn soy tathA UnTaDInun dUdh jem samAI
jAy chhe — ityAdi draShTAnte, vishiShTa avagAhanashaktine lIdhe asankhyapradeshavALA lokamAn paN
pUrvokta padArthonA avagAhamAn virodh Avato nathI. vaLI, jo A prakAranI avagAhan-
shakti na hoy to lokanA asankhya pradeshomAn asankhya paramANuono ja samAvesh thAt ane
em thatAn jem shuddhanishchayanayathI shaktirUpe badhA jIvo nirAvaraN ane shuddha – buddha – ek
– svabhAvavALA chhe, tem vyaktarUpe vyavahAranayathI paN thaI jAy! parantu em to nathI, kemake
pratyakSha ane Agam — banne prakAre temAn virodh chhe.
A pramANe AkAshadravyanA pratipAdanarUpe be gAthAo pUrI thaI. 20.
have, nishchayakAL ane vyavahArakALanun svarUp kahe chhe —
dravyanike parivartanarUp, kAl lakho vyavahAr virUp;
lakhyo paDai pariNAmani eh, nishchay vartan lakShaN teh. 21.
ShaDdravya-panchAstikAy adhikAr [ 67