कर्तृत्वम्, वस्तुवृत्त्या पुनः पुण्यपापादिरूपेणाकर्तृत्वमेव । ‘‘सव्वगदं’’ लोकालोकव्याप्त्यपेक्षया
सर्वगतमाकाशं भण्यते । लोकव्याप्त्यपेक्षया धर्माधर्मौ च । जीवद्रव्यं पुनरेकजीवापेक्षया
लोकपूरणावस्थां विहायासर्वगतं, नानाजीवापेक्षया सर्वगतमेव भवति, पुद्गलद्रव्यं
पुनर्लोकरूपमहास्कन्धापेक्षया सर्वगतं, शेषपुद्गलापेक्षया सर्वगतं न भवति, कालद्रव्यं
पुनरेककालाणुद्रव्यापेक्षया सर्वगतं, न भवति, लोकप्रदेशप्रमाणनानाकालाणुविवक्षया लोके
सर्वगतं भवति । ‘‘इदरंहि य पवेसे’ यद्यपि सर्वद्रव्याणि व्यवहारेणैकक्षेत्रावगाहेनान्योन्यप्रवेशेन
तिष्ठन्ति तथापि निश्चयनयेन चेतनादिस्वकीयस्वरूपं न त्यजन्तीति । अत्र षड्द्रव्येषु मध्ये
वीतरागचिदानन्दैकादिगुणस्वभावं शुभाशुभमनोवचनकायव्यापाररहितं निजशुद्धात्म-
द्रव्यमेवोपादेयमिति भावार्थः ।
अत ऊर्ध्वं पुनरपि षड्द्रव्याणां मध्ये हेयोपादेयस्वरूपं विशेषेण विचारयति । तत्र
शुद्धनिश्चयनयेन शक्तिरूपेण शुद्धबुद्धैकस्वभावत्वात् सर्वे जीवा उपादेया भवन्ति । व्यक्तिरूपेण
‘‘सव्वगदं’’ lok ane alokamān vyāpavānī apekṣhāe ākāshane ‘sarvagat’ kahevāmān
āve chhe. lokākāshamān vyāpavānī apekṣhāe dharma ane adharmadravya sarvagat chhe. jīvadravya, ek
jīvanī apekṣhāe lokapūraṇ nāmak samudghātanī avasthā sivāy asarvagat chhe, paṇ
judājudā jīvonī apekṣhāe sarvagat ja chhe. pudgaladravya lokavyāpak mahāskandhanī apekṣhāe
sarvagat chhe ane bākīnān pudgalonī apekṣhāe sarvagat nathī. kāḷadravya, ek kālāṇudravyanī
apekṣhāe sarvagat nathī, lokākāshanā pradesh barābar judājudā kālāṇunī vivakṣhāthī kāḷadravya
lokamān sarvagat chhe.
‘‘इदरंहि य पवेसे’’ joke sarva dravyo vyavahāranayathī ek kṣhetre avagāh hovāthī
ekabījāmān pravesh karīne rahe chhe, topaṇ nishchayanayathī chetanā ādi potapotānā svarūpane
chhoḍatān nathī.
sārānsh e chhe ke; ā chha dravyomān vītarāg, chidānand, ek ādi guṇasvabhāvī
ane shubhāshubh man, vachan ane kāyānā vyāpārarahit nij shuddhātmadravya ja upādey chhe.
(hey – upādeyasvarūpano visheṣh vichār)
have pachhī, pharīthī chha dravyomān hey - upādey svarūpano visheṣh vichār kare chhe. tyān
shuddhanishchayanayathī shaktirūpe sarve jīvo shuddha - buddha - ekasvabhāvī hovāthī upādey chhe ane
88 ]
br̥uhad – dravyasaṅgrah