saptatattva-navapadārtha adhikār [ 91
ahīn, shiṣhya prashna kare chhe — jo ekānte jīv ane ajīv e be dravyo pariṇāmī
hoy to sanyogaparyāyarūp ek ja padārtha siddha thāy ane jo ekānte apariṇāmī hoy to
jīv ane ajīv dravyarūp be ja padārtho siddha thāy, tethī āsrav ādi sāt padārtho kevī
rīte siddha thāy? teno uttaraḥ — kathañchit pariṇāmīpaṇāne līdhe sāt padārtho siddha thāy
chhe. ‘kathañchit pariṇāmīpaṇā’no sho artha chhe? jem sphaṭikamaṇi joke svabhāvathī nirmaḷ chhe,
topaṇ japāpuṣhpādi upādhijanit paryāyāntararūp pariṇatine grahaṇ kare chhe, joke
(sphaṭikamaṇi) upādhi grahaṇ kare chhe, topaṇ nishchayathī shuddhasvabhāvane chhoḍato nathī; tem
jīv paṇ joke shuddhadravyārthikanayathī sahajashuddha chidānand ekasvabhāvī chhe, topaṇ anādi
– karmabandhaparyāyanā vash rāgādi paradravya – upādhiparyāyane grahaṇ kare chhe, joke (jīv)
paraparyāyarūpe pariṇame chhe, topaṇ nishchayathī shuddhasvarūpane chhoḍato nathī. pudgalanun paṇ te
ja pramāṇe chhe. — āvun paraspar sāpekṣhapaṇun ‘kathañchit pariṇāmīpaṇun’ shabdano artha chhe. ā
pramāṇe kathañchit pariṇāmīpaṇun hovāthī jīv ane pudgalanā sanyogarūp pariṇatithī banatā
hovāne līdhe āsravādi sāt padārtho siddha thāy chhe ane te sāt padārtho pūrvokta jīv
ane ajīv dravya sāthe maḷīne nav thāy chhe, tethī nav padārtho kahevāmān āve chhe.
abhedanayathī puṇya ane pāp — e be padārthano āsrav padārthamān athavā bandh padārthamān
samāvesh karavānī apekṣhāe sāt tattva kahevāmān āve chhe.
अत्राह शिष्य : — यद्येकान्तेन जीवाजीवौ परिणामिनौ भवतस्तदा संयोगपर्यायरूप
एक एव पदार्थः, यदि पुनरेकान्तेनापरिणामिनौ भवतस्तदा जीवाजीवद्रव्यरूपौ द्वावेव पदार्थौ,
तत आस्रवादिसप्तपदार्थाः कथं घटन्त इति । तत्रोत्तरं — कथंचित्परिणामित्वाद् घटन्ते ।
कथंचित्परिणामित्वमिति कोऽर्थः ? यथा स्फ टिकमणिविशेषो यद्यपि स्वभावेन निर्मलस्तथापि
जपापुष्पाद्युपाधिजनितं पर्यायान्तरं परिणति १गृह्णाति । यद्यप्युपाधिं गृह्णाति तथापि निश्चयेन
शुद्धस्वभावं न त्यजति तथा जीवोऽपि यद्यपि शुद्धद्रव्यार्थिकनयेन सहजशुद्ध-
चिदानन्दैकस्वभावस्तथाप्यनादिकर्मबन्धपर्यायवशेन रागादिपरद्रव्योपाधिपर्यायं गृह्णाति । यद्यपि
परपर्यायेण परिणमति तथापि निश्चयेन शुद्धस्वरूपं न त्यजति । पुद्गलोऽपि तथेति ।
परस्परसापेक्षत्वं कथंचित्परिणामित्वशब्दस्यार्थः । एवं कथंचित्परिणामित्वे सति
जीवपुद्गलसंयोगपरिणतिनिर्वृत्तत्वादास्रवादिसप्तपदार्था घटन्ते । ते च पूर्वोक्तजीवाजीवपदार्थाभ्यां
सह नव भवन्ति ततः एव नव पदार्थाः । पुण्यपापपदार्थद्वयस्याभेदनयेन कृत्वा
१. ‘परिणमति’ इति पाठान्तरं