prashnaḥ — he bhagavān! joke kathañchit pariṇāmīpaṇānā baḷathī, bhedapradhān
paryāyārthikanayathī nav padārtho ane sāt tattvo siddha thayān, topaṇ temanāthī shun prayojan
chhe? jevī rīte abhedanayathī puṇya ane pāpapadārthano antarbhāv sāt tattvomān thayo tevī
ja rīte visheṣh abhedanayanī vivakṣhāmān āsravādi padārthono paṇ jīv ane ajīv e
be dravyomān antarbhāv karavāmān āvatān, jīv ane ajīv e be padārtho ja siddha thāy
chhe! e shaṅkāno parihār kare chheḥ — hey ane upādey tattvanun parignān karāvavārūp prayojan
māṭe āsravādi padārthonun vyākhyān karavā yogya chhe. te ja kahe chheḥ akṣhay – anant sukh
te upādeyatattva chhe, tenun kāraṇ mokṣha chhe, mokṣhanun kāraṇ samvar ane nirjarā — e be chhe,
tenun kāraṇ vishuddha gnānadarshanasvabhāvī nijātmatattvanān samyak shraddhā – gnān – anucharaṇarūp
lakṣhaṇavāḷun 1nishchayaratnatrayasvarūp ane tenun 2sādhak vyavahāraratnatrayarūp chhe. have, heyatattva
kahevāmān āve chhe — ākuḷatā utpanna karanārun narakagati ādinun duḥkh ane nishchayathī
indriyajanit sukh heyatattva chhe. tenun kāraṇ sansār chhe, sansāranun kāraṇ āsrav ane bandh —
पुण्यपापयोरास्रवपदार्थस्य, बन्धपदार्थस्य वा मध्ये अन्तर्भावविवक्षया सप्ततत्त्वानि भण्यन्ते । हे
भगवन् ! यद्यपि कथंचित्परिणामित्वबलेन भेदप्रधानपर्यायार्थिकनयेन नवपदार्थाः सप्ततत्त्वानि
वा सिद्धानि तथापि तैः किं प्रयोजनम् । यथैवाभेदनयेन पुण्यपापपदार्थद्वयस्यान्तर्भावो
जातस्तथैव विशेषाभेदनयविवक्षायामास्रवादिपदार्थानामपि जीवाजीवद्वयमध्येऽन्तर्भावे कृते
जीवाजीवौ द्वावेव पदार्थाविति । तत्र परिहार : — हेयोपादेयतत्त्वपरिज्ञानप्रयोजनार्थ-
मास्रवादिपदार्थाः व्याख्येया भवन्ति । तदेव कथयति — उपादेयतत्त्वमक्षयानन्तसुखं, तस्य
कारणं मोक्षः, मोक्षस्य कारणं संवरनिर्जराद्वयं, तस्य कारणं विशुद्धज्ञानदर्शन-
स्वभावनिजात्मतत्त्वसम्यक्श्रद्धानज्ञानानुचरणलक्षणं निश्चयरत्नत्रयस्वरूपं, तत्साधकं
व्यवहाररत्नत्रयरूपं चेति । इदानीं हेयतत्त्वं कथ्यते — आकुलत्वोत्पादकं नारकादिदुःखं
निश्चयेनेन्द्रियसुखं च हेयतत्त्वम् । तस्य कारणं संसार; संसारकारणमास्रवबन्धपदार्थद्वयं, तस्य
1. ātmāshrit nishchayanay chhe. [juo, shrī samayasār gāthā 272nī shrī ātmakhyāti ṭīkā.]
2. ahīn, ‘sādhak’ kahyun chhe te ‘bhinna sādhak’nā arthamān samajavun. bhinna sādhya – sādhanapaṇun chhe te vāstavik
sādhyasādhanapaṇun nathī, mātra upacharit chhe. [juo, shrī pañchāstikāy saṅgrah pr̥uṣhṭha 233 (bhinna
sādhyasādhanabhāv); shrī samayasār gāthā 414 nī tātparyavr̥utti ṭīkā [bahiraṅg sahakārī kāraṇ (arthāt
nimitta); shrī mokṣhamārga prakāshak pr̥uṣhṭha 253 (je mokṣhamārga to nathī, parantu mokṣhamārganun nimitta chhe vā
sahachārī chhe; tene upachārathī mokṣhamārga kahīe te vyavahāramokṣhamārga chhe.)]
92 ]
br̥uhad – dravyasaṅgrah