ṭīkāḥ — ‘वदसमिदोगुत्तीओ’ vrat, samiti, gupti, ‘धम्माणुपेहा’ dharma, anuprekṣhā
‘परीषहजओ य’ pariṣhahonun jītavun ane ‘चारित्तं बहुभेया’ anek bhedavāḷun chāritra; ‘णायव्वा
भावसंवरविसेसा’ e badhā bhāvasamvaranā bhed jāṇavā. have, ene vistārathī kahe chheḥ —
nishchayathī vishuddhagnānadarshanasvabhāvī nijātmatattvanī bhāvanāthī utpanna sukharūpī sudhānā
āsvādanā baḷathī samasta shubhāshubh rāgādi vikalponī nivr̥utti te vrat chhe. vyavahārathī
te nishchayavratane sādhanār1, hinsā, asatya, chorī, abrahma ane parigrahanā jindagībhar
tyāgalakṣhaṇarūp pāñch prakāranān vrat chhe. nishchayathī anant gnānādi svabhāvanā dhārak
nijātmāmān ‘sam’ eṭale ke sārī rīte — samasta rāgādi vibhāvonā parityāg vaḍe,
nijātmāmān līnatā – chintan – tanmayatāthī ‘ayan’ – gaman – pariṇaman karavun te ‘samiti’ chhe,
vyavahārathī tenā bahiraṅg sahakārī2 kāraṇabhūt, āchārādi charaṇānuyoganā granthomān kahelī
iryā, bhāṣhā, eṣhaṇā, ādānanikṣhepaṇ ane utsarga nāmanī pāñch samiti chhe. nishchayathī
sahaj shuddhātmānī bhāvanārūp lakṣhaṇavāḷā guptasthānamān sansāranā kāraṇarūp rāgādi bhayothī
potānā ātmāne gopavavo, ḍhāṅkavo, jhampalāvavo, pravesh karāvavo ke rakṣhavo te gupti chhe,
vyavahārathī bahiraṅg sādhan māṭe man, vachan ane kāyānā vyāpārane rokavo te gupti chhe.
व्याख्या — ‘‘वदसमिदीगुत्तीओ’’ व्रतसमितिगुप्तयः, ‘‘धम्माणुपेहा’’ धर्मस्तथै-
वानुप्रेक्षाः, ‘‘परीसहजओ य’’ परीषहजयश्च, ‘‘चारित्तं बहुभेया’’ चारित्रं बहुभेदयुक्तं,
‘‘णायव्वा भावसंवरविसेसा’’ एते सर्वे मिलिता भावसंवरविशेषा भेदा ज्ञातव्याः । अथ
विस्तरः — निश्चयेन विशुद्धज्ञानदर्शनस्वभावनिजात्मतत्त्वभावनोत्पन्नसुखसुधास्वादबलेन
समस्तशुभाशुभरागादिविकल्पनिवृत्तिर्व्रतम्, व्यवहारेण तत्साधकं हिंसानृतस्तेयाब्रह्मपरिग्रहाच्च
यावज्जीवनिवृत्तिलक्षणं पञ्चविधं व्रतम् । निश्चयेनानन्तज्ञानादिस्वभावे निजात्मनि सम् सम्यक्
समस्तरागादिविभावपरित्यागेन तल्लीनतच्चिन्तनतन्मयत्वेन अयनं गमनं परिणमनं समितिः,
व्यवहारेण तद्बहिरङ्गसहकारिकारणभूताचारादिचरणग्रन्थोक्ता ईर्याभाषैषणादाननिक्षेपोत्सर्गसंज्ञाः
पञ्च समितयः । निश्चयेन सहजशुद्धात्मभावनालक्षणे गूढस्थाने संसारकारणरागादि-
भयात्स्वस्यात्मनो गोपनं प्रच्छादनं झम्पनं प्रवेशनं रक्षणं गुप्तिः, व्यवहारेण बहिरङ्गसाधनार्थं
मनोवचनकायव्यापारनिरोधो गुप्तिः । निश्चयेन संसारे पतन्तमात्मानं धरतीति
1. sādhanār = nimitta
2. bahiraṅg sahakārī kāraṇabhūt = bahiraṅg nimittabhūt. bahiraṅg sādhan te yathārtha sādhan nathī, mātra
upacharit sādhan chhe.
saptatattva-navapadārtha adhikār [ 113