karavāmān āve chhe. te ā pramāṇe — jambūdvīpanī andar ekaso ensī yojan ane bahāramān
arthāt lavaṇ samudramān traṇaso trīs yojan, em kul pāñchaso das yojan pramāṇ gaman –
kṣhetra kahevāy chhe, te chandra ane sūrya bannenun ek ja gamanakṣhetra chhe. temān bharatakṣhetra ane
bahāranā bhāganā gaman – kṣhetramān sūryanā mārga ekaso chorāsī chhe ane chandranā mārga pandar
ja chhe. temān jambūdvīpamān karkaṭ saṅkrāntinā divase, dakṣhiṇāyananā prārambhamān, niṣhadh parvat upar
pratham mārgamān sūryano pratham uday thāy chhe. tyān sūrya vimānamān sthit nirdoṣh paramātma –
jineshvaranā akr̥utrim bimbane pratyakṣha joīne, ayodhyā nagarīmān sthit bharat chakravartī nirmaḷ
samyaktvanā anurāgathī puṣhpāñjali āpīne ardhya āpe chhe. te mārgamān sthit bharatakṣhetranā
sūryanun airāvatakṣhetranā sūrya sāthe ane bharatakṣhetranā chandranun airāvatakṣhetranā chandra sāthe je antar
rahe chhe, te visheṣhapaṇe āgamamānthī jāṇī levun.
have ‘‘shatabhiṣhā1, bharaṇī, ārdrā, svāti, ashleṣhā ane jyeṣhṭhā — e chha nakṣhatra
jaghanya chhe; rohiṇī, vishākhā, punarvasu, uttarāphālgunī, uttarāṣhāḍhā ane uttarābhādrapad —
e chha nakṣhatra uttam chhe ane bākīnān nakṣhatro madhyam chhe.’’ e pramāṇe gāthāmān kahelā kram
anusār je jaghanya, utkr̥uṣhṭa ane madhyam nakṣhatra chhe, temānthī kyā nakṣhatramān keṭalā divas
sūrya rahe chhe te kahe chhe. ‘‘ek1 muhūrtamān chandra 1768, sūrya 1830 ane nakṣhatra 1835
योजनानामशीतिशतं बहिर्भागे लवणसमुद्रसम्बन्धे त्रिंशदधिकशतत्रयमिति समुदायेन
दशोत्तरयोजनशतपञ्चकं चारक्षेत्रं भण्यते, तत् चन्द्रादित्ययोरेकमेव । तत्र भरतेन (सह)
बहिर्भागे तस्मिंश्चारक्षेत्रे सूर्यस्य चतुरशीतिशतसंख्या मार्गा भवन्ति, चन्द्रस्य पञ्चदशैव । तत्र
जम्बूद्वीपाभ्यन्तरे कर्कटसंक्रान्तिदिने दक्षिणायनप्रारम्भे निषधपर्वतस्योपरि प्रथममार्गे सूर्यः
प्रथमोदयं करोति । यत्र सूर्यविमानस्थं निर्दोषपरमात्मनो जिनेश्वरस्याकृत्रिमं जिनबिम्बम्
प्रत्यक्षेण दृष्ट्वा अयोध्यानगरीस्थितो निर्मलसम्यक्त्वानुरागेण भरतचक्री पुष्पाञ्जलिमुत्क्षिप्यार्घ्यं
ददातीति । तन्मार्गस्थितभरतक्षेत्रादित्यस्यैरावतादित्येन सह तथापि चन्द्रस्यान्यचन्द्रेण सह
यदन्तरं भवति तद्विशेषेणागमतो ज्ञातव्यम् ।
अथ ‘‘सदभिस भरणी अद्दा सादी असलेस्स जेट्ठमवर वरा । रोहिणि विसाह पुणव्वसु
तिउत्तरा मज्झिमा सेसा ।१।’’ इति गाथाकथितक्रमेण यानि जघन्योत्कृष्टमध्यमनक्षत्राणि तेषु
मध्ये कस्मिन्नक्षत्रे कियन्ति दिनान्यादित्यस्तिष्ठतीति । ‘‘इंदु रवीदो रिक्खा सत्तठ्ठि पंच
गगणखंडहिया । अहियहिदरिक्खखंडा रिक्खे इंदुरवीअत्थणमुहुत्ता ।१।’’ इत्यनेन
1. trilokasār gāthā 399.
152 ]
br̥uhad – dravyasaṅgrah