have, bodhidurlabh1 anuprekṣhā kahe chheḥ ekendriy, vikalendriy, pañchendriy, sañgnī,
paryāpta, manuṣhya, uttamadesh, uttamakuḷ, sundararūp, indriyonī pūrṇatā, nīrogapaṇun, lāmbun
āyuṣhya, uttam buddhi, satdharmanun shravaṇ, grahaṇ, dhāraṇ tathā shraddhān, sanyam, viṣhayasukhathī
chhūṭavun ane krodhādi kaṣhāyonī nivr̥utti — e badhān uttarottar durlabh chhe. kadāch kākatālīy
nyāyathī e badhān prāpta thavā chhatān temanī prāptirūp ‘bodhi’nā phaḷabhūt evī svashuddhātmānā
samvedanātmak2 nirmaḷ dharmadhyān – shukladhyānarūp param samādhi durlabh chhe. jo prashna karavāmān
āve ke paramasamādhi durlabh kem chhe? samādhān — tene (paramasamādhine) rokanār mithyātva,
viṣhay, kaṣhāy, nidānabandh ādi vibhāvapariṇāmonun (jīvamān) prabalapaṇun chhe tethī
(paramasamādhi durlabh chhe). māṭe je (paramasamādhi) ja nirantar bhāvavā yogya chhe. tenī
bhāvanā rahit jīvonun pharī pharī sansāramān patan thāy chhe. kahyun chhe keḥ — ‘‘jo manuṣhya
अथ बोधिदुर्लभानुप्रेक्षां कथयति । तथाहि एकेन्द्रियविकलेन्द्रियपंचेन्द्रियसंज्ञिपर्याप्त-
मनुष्यदेशकुलरूपेन्द्रियपटुत्वनिर्व्याध्यायुष्कवरबुद्धिसद्धर्मश्रवणग्रहणधारणश्रद्धानसंयमविषयसुख-
व्यावर्त्तनक्रोधादिकषायनिवर्त्तनेषु परं परं दुर्लभेषु कथंचित् काकतालीयन्यायेन लब्धेष्वपि
तल्लब्धिरूपबोधेः फलभूतस्वशुद्धात्मसंवित्त्यात्मकनिर्मलधर्मध्यानशुक्लध्यानरूपः परमसमाधि-
र्दुर्लभः । कस्मादिति चेत्तत्प्रतिबन्धकमिथ्यात्वविषयकषायनिदानबन्धादिविभावपरिणामानां
प्रवलत्वादिति । तस्मात् स एव निरन्तरं भावनीयः । तद्भावनारहितानां पुनरपि संसारे
पतनमिति । तथा चोक्तम् — ‘‘इत्यतिदुर्लभरूपां बोधिं लब्ध्वा यदि प्रमादी स्यात् ।
संसृतिभीमारण्ये भ्रमति वराको नरः सुचिरम् ।१।’’ पुनश्चोक्तं मनुष्यभवदुर्लभत्वम् —
1. bodhidurlabh anuprekṣhā sambandhamān shrī jayachandrajī paṇḍit kr̥ut ‘bār bhāvanā’ granthamān kahyun chhe keḥ —
बोधि आपका भाव है निश्चय दुर्लभ नाहि ।
भवमें प्राप्ति कठिन है यह व्यवहार कहाहि ।। (बोधि दुर्लभ)
arthaḥ — bodhi (gnān) ātmāno svabhāv chhe, tethī te nishchayathī durlabh nathī. sansāramān ātmagnān
(bodhi) ne durlabh to vyavahāranayathī kahel chhe.
2. shrī kundakundāchāryadev dvādashānuprekṣhā shāstranī gāthā 84 mān kahe chhe keḥ — ‘‘karmodayathī thatī paryāyanā kāraṇe
kṣhāyopashamik gnān hey chhe tathā nij ātmadravya upādey chhe, evo nishchay thavo te samyaggnān chhe.’’
tathā gāthā 86 mān kahe chhe keḥ — ‘‘e prakāre svadravya tathā paradravyanun chintavan karavāthī hey – upādeyanun
gnān thāy chhe, paṇ nishchayanayamān hey – upādeyano vikalpa nathī. munioe sansārano virām karavā māṭe
bodhinun chintavan karavun joīe.’’ (bodhidurlabh bhāvanā.)
160 ]
br̥uhad – dravyasaṅgrah