जीवः । एवं ‘‘वच्छरक्खभवसारिच्छ, सग्गणिरयपियराय । चुल्लयहंडिय पुण मडउ णव
दिट्ठंता जाय ।।१।।’’ इति दोहककथितनवदृष्टान्तैश्चार्वाकमतानुसारिशिष्यसंबोधनार्थं
जीवसिद्धिव्याख्यानेन गाथा गता । अथ अध्यात्मभाषया नयलक्षणं कथ्यते । सर्वे जीवाः
शुद्धबुद्धैकस्वभावाः इति शुद्धनिश्चयनयलक्षणम् । रागादय एव जीवाः
इत्यशुद्धनिश्चयनयलक्षणम् । गुणगुणिनोरभेदोऽपि भेदोपचार इति सद्भूतव्यवहारलक्षणम् ।
भेदेऽपि सत्यभेदोपचार इत्यसद्भूतव्यवहारलक्षणं चेति । तथाहि — जीवस्य केवलज्ञानादयो गुणा
इत्यनुपचरितसंज्ञशुद्धसद्भूतव्यवहारलक्षणम् । जीवस्य मतिज्ञानादयो विभावगुणा
tethī ‘‘वच्छरक्खभवसारिच्छ सग्गणिरयपियराय । चुल्लयहंडिय पुण मडउ णव दिट्ठंता जाय ।।’’
( 1. वत्स — janma letān ja vāchharaḍun, pūrvajanmanā sanskārathī, shīkhavyā vinā potānī meḷe
mātānun stanapān karavā lāge chhe. 2. अक्षर — akṣharonun uchchāraṇ jīv jāṇakārīnī sāthe
āvashyakatā pramāṇe kare chhe. jaḍapadārthomān ā visheṣhatā hotī nathī. 3. भव — jo ātmā
ek sthāyī padārtha na hoy to janma – maraṇ konān thāy? 4. सादृश्य — āhār, parigrah,
bhay, maithun, harṣha, viṣhād ādi badhā jīvomān ekasarakhān dekhāy chhe. 5 – 6. स्वर्ग – नरक —
jīv jo svatantra padārtha na hoy to svarga – narakamān javānun kone siddha thashe? 7. पितर —
anek manuṣhya marīne bhūt vagere thāy chhe ane potānān strī, putrādine potānā āgalā
bhavanī hakīkat jaṇāve chhe. 8. चूल्हा – हंडी — jīv jo pr̥ithvī, jaḷ, agni, vāyu ane
ākāsh — e pāñch mahābhūtamānthī utpanna thato hoy to dāḷ banāvatī vakhate chūlā upar
mūkel hāṇḍīmān pāñche mahābhūtono samāgam thavāne līdhe tyān paṇ jīv utpanna thavo joīe;
parantu em banatun nathī. 9. मृतक — maḍadāmān pāñche padārtho hoy chhe paṇ temān jīvanān
gnānādi hotān nathī. ā rīte jīv ek judo svatantra padārtha siddha thāy chhe. ) — ā
doharāmān kahelān nav draṣhṭānto vaḍe, chārvākamatānusārī shiṣhyane samajāvavā māṭe jīvanī
siddhinā vyākhyānathī ā gāthā pūrī thaī.
have adhyātmabhāṣhāthī nayonān lakṣhaṇ kahe chheḥ ‘sarve jīvo shuddha – buddha – ek
svabhāvavāḷā chhe’ e shuddhanishchayanayanun lakṣhaṇ chhe. ‘rāgādi ja jīv chhe’ e ashuddhanishchayanayanun
lakṣhaṇ chhe. guṇ ane guṇī abhed hovā chhatān paṇ bhedano upachār karavo te
sadbhūtavyavahāranun lakṣhaṇ chhe; ane bhed hovā chhatān paṇ abhedano upachār karavo e
asadbhūtavyavahāranun lakṣhaṇ chhe. te ā pramāṇe — ‘jīvane kevaḷagnānādi guṇo chhe’ e
anupacharit shuddha sadbhūtavyavahāranun lakṣhaṇ chhe. ‘jīvane matignānādi vibhāvaguṇo chhe’ e
ṣhaḍdravya-pañchāstikāy adhikār [ 13