परोक्षम्; यच्च निश्चयभावश्रुतज्ञानं तच्च शुद्धात्माभिमुखसुखसंवित्तिस्वरूपं स्वसंवित्त्याकारेण
सविकल्पमपीन्द्रियमनोजनितरागादिविकल्पजालरहितत्वेन निर्विकल्पम् । अभेदनयेन तदेवात्म-
शब्दवाच्यं वीतरागसम्यक्चारित्राविनाभूतं केवलज्ञानापेक्षया परोक्षमपि संसारिणां क्षायिक-
ज्ञानाभावात् क्षायोपशमिकमपि प्रत्यक्षमभिधीयते । अत्राह शिष्यः — आद्ये परोक्षमिति
तत्त्वार्थसूत्रे मतिश्रुतद्वयं परोक्षं भणितं तिष्ठति, कथं प्रत्यक्षं भवतीति ? परिहारमाह –
तदुत्सर्गव्याख्यानम्, इदं पुनरपवादव्याख्यानम् । यदि तदुत्सर्गव्याख्यानं न भवति तर्हि मतिज्ञानं
कथं तत्त्वार्थे परोक्षं भणितं तिष्ठति । तर्कशास्त्रे सांव्यवहारिकं प्रत्यक्षं कथं जातम् । यथा
अपवादव्याख्यानेन मतिज्ञानं परोक्षमपि प्रत्यक्षज्ञानम्, तथा स्वात्माभिमुखं भावश्रुतज्ञानमपि
परोक्षं सत्प्रत्यक्षं भण्यते । यदि पुनरेकान्तेन परोक्षं भवति तर्हि सुखदुःखादिसंवेदनमपि परोक्षं
प्राप्नोति, न च तथा । तथैव च स एवात्मा, अवधिज्ञानावरणीयक्षयोपशमान्मूर्त्तं वस्तु
gnān te iṣhat (jarā) parokṣha chhe. ane je nishchay – bhāvashrutagnān chhe te shuddhātmābhimukh
hovāthī sukhanā samvedanasvarūp chhe; te svasamvedananā ākārarūp hovāthī savikalpa hovā
chhatān paṇ, indriy – manajanit rāgādi vikalpajāḷathī rahit hovāthī nirvikalpa chhe;
abhedanaye je ‘ātmā’ shabdathī kahevāy chhe evun te ja (nishchay - bhāvashrutagnān) – ke je
vītarāg samyak chāritra sāthe avinābhāvī chhe te — kevaḷagnānanī apekṣhāe parokṣha hovā
chhatān paṇ, sansārī jīvone kṣhāyikagnānano abhāv hovāthī kṣhāyopashamik hovā chhatān
paṇ, pratyakṣha kahevāy chhe.
ahīn shiṣhya pūchhe chhe ‘आद्ये परोक्षम् ।’ em tattvārthasūtramān mati - shrut e be gnānane
parokṣha kahel chhe, to pachhī (shrutagnān) pratyakṣha kevī rīte hoy? tenun nirākaraṇ karavāmān
āve chheḥ te utsarganun vyākhyān chhe ane ahīn je kathan chhe te apavādanun vyākhyān
chhe. jo te utsargakathan na hot to, tattvārthasūtramān matignānane parokṣha kevī rīte kahyun?
ane tarkashāstramān te ja ( – matignān) sāmvyavahārikapratyakṣha kevī rīte thaī gayun? tethī (em
samajavun ke) jem apavādavyākhyānathī, matignānane parokṣha hovā chhatān paṇ pratyakṣhagnān kahyun
chhe, tem sva - ātmābhimukh bhāvashrutagnānane paṇ parokṣha hovā chhatān pratyakṣha kahyun chhe. vaḷī
jo te ekānt parokṣha hoy to sukhaduḥkhādinun samvedan paṇ parokṣha thāy; paṇ em to
chhe nahi.
te ja ātmā avadhignānāvaraṇanā kṣhayopashamathī mūrta vastune vikalpasahit
ṣhaḍdravya-pañchāstikāy adhikār [ 19