वर्णाः रसाः पंच गन्धौ द्वौ स्पर्शाः अष्टौ निश्चयात् जीवे ।
नो सन्ति अमूर्त्तिः ततः व्यवहारात् मूर्त्तिः बन्धतः ।।७।।
व्याख्या — ‘‘वण्ण रस पञ्च गंधा दो फासा अट्ठ णिच्छया जीवे णो संति’’
श्वेतपीतनीलारुणकृष्णसंज्ञाः पञ्च वर्णाः, तिक्तकटुकषायाम्लमधुरसंज्ञाः पञ्च रसाः,
सुगन्धदुर्गन्धसंज्ञौ द्वौ गन्धौ, शीतोष्णस्निग्धरूक्षमृदुकर्कशगुरुलघुसंज्ञा अष्टौ स्पर्शाः,
‘‘णिच्छया’’ शुद्धनिश्चयनयात् शुद्धबुद्धैकस्वभावे शुद्धजीवे न सन्ति । ‘‘अमुत्ति तदो’’ ततः
कारणादमूर्त्तः । यद्यमूर्तस्तर्हि तस्य कथं कर्मबन्ध इति चेत् ? ‘‘ववहारा मुत्ति’’
अनुपचरितासद्भूतव्यवहारान्मूर्तो यतः । तदपि कस्मात् ? ‘‘बंधादो’’ अनन्त-
ज्ञानाद्युपलम्भलक्षणमोक्षविलक्षणादनादिकर्मबन्धनादिति । तथा चोक्तम् —
कथंचिन्मूर्तामूर्तजीवलक्षणम् — ‘‘बंधं पडि एयत्तं लक्खणदो हवदि तस्स भिण्णत्तं । तम्हा
अमुत्तिभावो णेगंतो होदि जीवस्स ।।१।।’’ अयमत्रार्थः — यस्यैवामूर्तस्यात्मनः
gāthā – 7
gāthārthaḥ — nishchayathī jīvamān pāñch varṇa, pāñch ras, be gandh ane āṭh sparsha nathī
tethī jīv amūrtik chhe; vyavahāranayanī apekṣhāe karmabandh hovāthī jīv mūrtik chhe.
ṭīkāḥ — ‘‘वण्ण रस पञ्च गंधा दो फासा अट्ठ णिच्छया जीवे णो संति’’ shvet, pīt,
nīl, lāl ane kr̥iṣhṇa — e pāñch raṅg; tīkho, kaḍavo, kaṣhāyalo, khāṭo ane madhur — e
pāñch ras; sugandh ane durgandh — e be gandh; shīt, uṣhṇa, snigdha, rūkṣha, komaḷ, kaṭhor,
halako, bhāre — e āṭh sparsha; ‘‘णिच्छया’’ shuddha nishchayanayathī shuddha - buddha - ek - svabhāvavāḷā
shuddha jīvamān nathī. ‘‘अमुत्ति तदो’’ te kāraṇe ā jīv amūrta chhe. jo jīv amūrtik chhe,
to tene karmabandh kevī rīte thāy chhe? ‘‘ववहारा मुत्ति’’ kāraṇ ke jīv anupacharit asadbhūt
vyavahāranayathī mūrta chhe, tethī (karmabandh thāy chhe). jīv mūrta kyā kāraṇe chhe? ‘‘बंधादो’’ anant
gnānādinī upalabdhi jenun lakṣhaṇ chhe evā mokṣhathī vilakṣhaṇ anādi karmabandhanane kāraṇe jīv
mūrta chhe. vaḷī anyatra jīvanun lakṣhaṇ kathañchit mūrta ane kathañchit amūrta kahyun chhe; te ā
pramāṇeḥ — ‘‘karmabandh prati jīvanī ekatā chhe ane lakṣhaṇathī tenī bhinnatā chhe; tethī ekānte
jīvane 1amūrtikapaṇun nathī.’’
1. shrī sarvārthasiddhi 2/7 ṭīkā.
ṣhaḍdravya-pañchāstikāy adhikār [ 23