न च हस्तादिव्यापाररूपाणामिति । यतो हि नित्यनिरञ्जननिष्क्रियनिजात्मस्वरूपभावनारहितस्य ।
कर्मादिकर्तृत्वं व्याख्यातम्, ततस्तत्रैव निजशुद्धात्मनि भावना कर्तव्या । एवं सांख्यमतं
प्रत्येकान्ताकर्तृत्वनिराकरणमुख्यत्वेन गाथा गता ।।८।।
अथ यद्यपि शुद्धनयेन निर्विकारपरमाह्लादैकलक्षणसुखामृतस्य भोक्ता तथाप्यशुद्धनयेन
सांसारिकसुखदुःखस्यापि भोक्तात्मा भवतीत्याख्याति —
ववहारा सुहदुक्खं पुग्गलकम्मप्फलं पभुंजेहि ।
आदा णिच्छयणयदो चेदणभावं खु आदस्स ।।९।।
व्यवहारात् सुखदुःखं पुद्गलकर्म्मफलं प्रभुङ्क्ते ।
आत्मा निश्चयनयतः चेतनभावं खलु आत्मनः ।।९।।
bhāvanārūpe, vivakṣhit ekadesh shuddha nishchayanayathī kartā chhe ane mukta avasthāmān shuddhanayathī
anant gnān – sukhādi shuddhabhāvono kartā chhe.
parantu pariṇamatā evā shuddha – ashuddha bhāvonun ja kartāpaṇun jīvamān jāṇavun, 1hastādinā
vyāpārarūp (pudgal – pariṇāmo)nun nahi.
nitya – nirañjan – niṣhkriy nijātmasvarūpanī bhāvanā rahit jīvane karmādinun kartāpaṇun
kahyun chhe, tethī te nij shuddhātmāmān ja bhāvanā karavī.
ā rīte sāṅkhyamat pratye ekānt akartr̥utvanun ( – jīv ekānte akartā hovānun)
nirākaraṇ karavānī mukhyatāthī gāthā pūrī thaī. 8.
have, joke ātmā shuddhanayathī nirvikār param āhlād jenun ek lakṣhaṇ chhe evā
sukhāmr̥utano bhoktā chhe, topaṇ ashuddhanayathī sānsārik sukh - duḥkhano paṇ bhoktā thāy chhe,
em kahe chheḥ —
1. shrī samayasāramān paṇ jīv pudgalādi ke anya jīvonī paryāyono kartā nathī, em kartākarma – adhikār
tathā sarvavishuddhagnān – adhikāramān kahyun chhe. sharīranī, parapadārthonī, bolavānī, khāvā – pīvānī ityādi
kriyāomān je anādi agnānathī jīvanī kartr̥utvabuddhi chhe, te potānā trikāḷ ātmasvarūpanā lakṣhe shuddharūpe
pariṇamavāthī ja tūṭe māṭe ‘jīv parapadārthanī koī kriyā kharekhar ek samay paṇ karī shakato nathī’
evo nirṇay karavo – e ā gāthānun tātparya chhe.
sukh – duḥkhamay phal pudgalakarma, bhogai nay vyavahār sumarma;
nishchayanay nij chetanabhāv, jīv bhogavai sadā kahāv. 9.
26 ]
br̥uhad – dravyasaṅgrah