व्याख्या — ‘‘ववहारा सुहदुक्खं पुग्गलकम्मफलं पभुंजेदि’’ व्यवहारात् सुखदुःखरूपं
पुद्गलकर्मफलं प्रभुंक्ते । स कः कर्त्ता ? ‘‘आदा’’ आत्मा । ‘‘णिच्छयणयदो चेदणभावं
आदस्स’ निश्चयनयतश्चेतनभावं भुंक्ते । ‘‘खु’’ स्फु टम् । कस्य सम्बन्धिनमात्मनः स्वस्येति ।
तद्यथा — आत्मा हि निजशुद्धात्मसंवित्तिसमुद्भूतपारमार्थिकसुखसुधारसभोजनमलभमान
उपचरितासद्भूतव्यवहारेणेष्टानिष्टपञ्चेन्द्रियविषयजनितसुखदुःखं भुंक्ते, तथैवानुपचरिता-
सद्भूतव्यवहारेणाभ्यन्तरे सुखदुःखजनकं द्रव्यकर्म्मरूपं सातासातोदयं भुंक्ते, स
एवाशुद्धनिश्चयनयेन हर्षविषादरूपं सुखदुःखं च भुंक्ते । शुद्धनिश्चयनयेन तु
परमात्मस्वभावसम्यक्श्रद्धानज्ञानानुष्ठानोत्पन्नसदानन्दैकलक्षणं सुखामृतं भुंक्त इति । अत्र
यस्यैव स्वाभाविकसुखामृतस्य भोजनाभावादिन्द्रियसुखं भुञ्जानः सन् संसारे परिभ्रमति
gāthā 9
gāthārthaḥ — vyavahāranayathī ātmā sukh - duḥkharūp pudgalakarmanā phaḷane bhogave chhe
ane nishchayanayathī potānā chetanabhāvane bhogave chhe.
ṭīkāḥ — ‘‘ववहारा सुहदुक्खं पुग्गलकम्मफलं पभुंजेदि’’ vyavahāranayanī apekṣhāe sukh –
duḥkharūp pudgalakarmanān phaḷone bhogave chhe. te karmaphaḷono bhoktā koṇ chhe? ‘‘आदा’’
ātmā. ‘‘णिच्छयणयदो चेदणभावं आदस्स’’ nishchayanayanī apekṣhāe chetanabhāvano bhoktā chhe.
‘‘खु’’ pragaṭapaṇe, konā chetanabhāvano? ātmānā potānā chetanabhāvano. te āvī rīte – ātmā
ja nij shuddhātmasamvittithī utpanna pāramārthik sukh – sudhārasanā bhojanane nahi prāpta karato,
upacharit asadbhūt vyavahāranayathī iṣhṭa - aniṣhṭa pañchendriy viṣhayajanit sukh - duḥkhane bhogave
chhe, tevī ja rīte anupacharit asadbhūt vyavahāranayathī antaraṅgamān sukh - duḥkhajanak
dravyakarmarūp shātā ane ashātānā udayane bhogave chhe ane te ja ashuddhanishchayanayathī harṣha
- viṣhādarūp sukh - duḥkhane bhogave chhe; shuddhanishchayanayathī to paramātmasvabhāvanān samyak shraddhān
- gnān - ācharaṇathī utpanna, sadā ānand jenun ek lakṣhaṇ chhe evā sukhāmr̥utane bhogave chhe.
ahīn, je svābhāvik sukhāmr̥utanā bhojananā abhāvathī ātmā indriyasukh
bhogavato thako sansāramān paribhramaṇ1 kare chhe, te ja atīndriy sukh ( – svābhāvik
1. sansāramān paribhramaṇ karanār pratham guṇasthānadhārī sarve mithyādraṣhṭi chhe. chaturtha guṇasthānathī siddha
sudhīnā sarve jīvo temanī bhūmikānī shuddhi anusār ātmik atīndriy – sukh bhogave chhe, evun ā
gāthānun tātparya chhe.
ṣhaḍdravya-pañchāstikāy adhikār [ 27