प्रदेशापेक्षया नैयायिकमीमांसकसांख्यमतवत् । तथैव पञ्चेन्द्रियमनोविषयविकल्परहित-
समाधिकाले स्वसंवेदनलक्षणबोधसद्भावेऽपि बहिर्विषयेन्द्रियबोधाभावाज्जडः, न च सर्वथा
सांख्यमतवत् । तथा रागादिविभावपरिणामापेक्षया शून्योऽपि भवति, न चानन्तज्ञानाद्यपेक्षया
बौद्धमतवत् । किञ्च — अणुमात्रशरीरशब्देनात्र उत्सेधघनाङ्गुलासंख्येयभागप्रमितं लब्ध्य-
पूर्णसूक्ष्मनिगोदशरीरं ग्राह्यम्, न च पुद्गलपरमाणुः । गुरुशरीरशब्देन च योजनसहस्रपरिमाणं
महामत्स्यशरीरं मध्यमावगाहेन मध्यमशरीराणि च । इदमत्रतात्पर्यम् — देहममत्वनिमित्तेन देहं
गृहीत्वा संसारे परिभ्रमति तेन कारणेन देहादिममत्वं त्यक्त्वा निर्मोहनिजशुद्धात्मनि भावना
कर्तव्येति । एवं स्वदेहमात्रव्याख्यानेन गाथा गता ।।१०।।
अतः परं गाथात्रयेण नयविभागेन संसारिजीवस्वरूपं तदवसाने शुद्धजीवस्वरूपं च
कथयति । तद्यथा : —
jīv lokālokavyāpak chhe parantu naiyāyik, mīmānsak ane sāṅkhyamatavāḷāo māne chhe tem
pradeshonī apekṣhāe lokālokavyāpak nathī. tevī ja rīte pāñch indriy ane mananā viṣhayanā
vikalpothī rahit samādhi vakhate svasamvedanalakṣhaṇ gnānano sadbhāv hovā chhatān paṇ bāhya
viṣhayavāḷā indriyagnānano abhāv hovānī apekṣhāe ātmāne jaḍ kahyo chhe, parantu
sāṅkhyamatavāḷā māne chhe tem sarvathā jaḍ nathī. tevī ja rīte rāgādi vibhāvapariṇāmonī
apekṣhāe (ātmā) shūnya paṇ chhe, parantu bauddho māne chhe tem anantagnānādinī apekṣhāe
shūnya nathī.
visheṣh — (gāthāmān) ‘aṇu’mātra sharīr kahyun tyān utsedhaghanāṅgulanā asaṅkhyātamā
bhāg - pramāṇ labdhi - aparyāptak sūkṣhma - nigodanun sharīr samajavun paṇ pudgalaparamāṇu na
samajavo. temaj ‘gurusharīr’ shabdathī ‘ek hajār yojanapramāṇ mahāmatsyanun sharīr’ samajavun
ane madhyam avagāhan vaḍe madhyam sharīro samajavān.
ahīn ā tātparya chhe — sharīranā mamatvanā kāraṇe, jīv sharīr grahaṇ karīne
sansāramān paribhramaṇ kare chhe, māṭe dehādinun mamatva tyāgīne nirmoh nij shuddhātmāmān
bhāvanā karavī.
ā rīte jīvanā svadeh pramāṇapaṇānā vyākhyānathī gāthā pūrī thaī. 10.
have pachhī traṇ gāthāo dvārā nayavibhāgapūrvak sansārī jīvanun svarūp ane tenā
ante shuddhajīvanun svarūp kahe chhe. te ā rīte —
32 ]
br̥uhad – dravyasaṅgrah