निष्कर्म्माणः अष्टगुणाः किंचिदूनाः चरमदेहतः सिद्धाः ।
लोकाग्रस्थिताः नित्याः उत्पादव्ययाभ्यां संयुक्ताः ।।१४।।
व्याख्या — ‘सिद्धा’ सिद्धा भवन्तीति क्रियाध्याहारः । किं विशिष्टाः ? ‘‘णिक्कम्मा
अट्ठगुणा किंचूणा चरमदेहदो’’ निष्कर्माणोऽष्टगुणाः किञ्चिदूनाश्चरमदेहतः सकाशादिति
सूत्रपूर्वार्द्धेन सिद्धस्वरूपमुक्तम् । ऊर्ध्वगमनं कथ्यते ‘लोयग्गठिदा णिच्चा उप्पादवएहिं
संजुत्ता’’ ते च सिद्धा लोकाग्रस्थिता नित्या उत्पादव्ययाभ्यां संयुक्ताः । अतो
विस्तरः — कर्मारिविध्वंसकस्वशुद्धात्मसंवित्तिबलेन ज्ञानावरणादिमूलोत्तरगतसमस्तकर्मप्रकृति-
विनाशकत्वादष्टकर्मरहिताः ‘‘सम्मत्तणाणदंसणवीरियसुहुमं तहेव अवगहणं । अगुरुलहुअव्वबाहं
अट्ठगुणा होंति सिद्धाणं ।१। इति गाथाकथितक्रमेण तेषामष्टकर्मरहितानामष्टगुणाः कथ्यन्ते ।
gāthā 14
gāthārthaḥ — siddha bhagavān karmothī rahit chhe, āṭh guṇonā dhārak chhe, antim
sharīrathī kāīk nyūn (ochhā) ākāravāḷā chhe, lokanā agrabhāge sthit chhe, nitya chhe ane
utpād - vyayathī yukta chhe.
ṭīkāḥ — ‘‘सिद्धा’’ siddho hoy chhe. e rīte ahīn ‘भवन्ति’ (hoy chhe)’’ kriyā
adhyāhār chhe. kevā hoy chhe? ‘‘णिकम्मा अट्ठगुणाः किंचूणा चरमदेहदो’’ karmothī rahit, āṭh
guṇothī sahit, antim sharīrathī kāīk nyūn evā siddha chhe – hoy chhe; e pramāṇe gāthānā
pūrvārdhathī siddhonun svarūp kahyun. have, temano ūrdhvagaman svabhāv kahevāmān āve chheḥ
‘‘लोयग्गठिदा णिच्चा उप्पादवएहिं संजुत्ता’’ te siddha bhagavanto lokanā agrabhāgamān sthit chhe,
nitya chhe ane utpād - vyayathī sanyukta chhe.
have vistār kahevāmān āve chheḥ — karmashatruonā vidhvansak svashuddhātmānī samvittinā
(samvedananā) baḷathī gnānāvaraṇādi mūḷ ane uttar samasta karmaprakr̥itiono vināsh karavāne
kāraṇe siddhabhagavān āṭh karmathī rahit chhe. ‘‘सम्मत्तणाणदंसणवीरियसुहुमं तहेव अवगहणं ।
अगुरुलहुअव्वबाहं अट्ठगुणा होंति सिद्धाणं ।१। (samyaktva, gnān, darshan, vīrya, sūkṣhmatva,
avagāhan, agurulaghu ane avyābādh — e āṭh guṇo siddhone hoy chhe)’’ e gāthāmān1
kahelā kramapūrvak, āṭh karmarahit evā te siddhonā āṭh guṇo kahevāmān āve chhe.
1. vasunandī shrāvakāchār gāthā-537
48 ]
br̥uhad – dravyasaṅgrah