अथ धर्मद्रव्यमाख्याति : —
गइपरिणयाण धम्मो पुग्गलजीवाण गमणसहयारी ।
तोयं जह मच्छाणं अच्छंताणेव सो णेई ।।१७।।
गतिपरिणतानां धम्मः पुद्गलजीवानां गमनसहकारी ।
तोयं यथा मत्स्यानां अगच्छतां नैव सः नयति ।।१७।।
व्याख्या — गतिपरिणतानां धर्मो जीवपुद्गलानां गमनसहकारिकारणं भवति ।
दृष्टान्तमाह — तोयं यथा मत्स्यानाम् । स्वयं तिष्ठतो नैव स नयति तानिति । तथाहि —
यथा सिद्धो भगवानमूर्त्तोऽपि निष्क्रियस्तथैवाप्रेरकोऽपि सिद्धवदनन्तज्ञानादिगुण-
स्वरूपोऽहमित्यादिव्यवहारेण सविकल्पसिद्धभक्तियुक्तानां निश्चयेन निर्विकल्पसमाधिरूप-
स्वकीयोपादानकारणपरिणतानां भव्यानां सिद्धगतेः सहकारिकारणं भवति । तथा
have, dharmadravyanun vyākhyān kare chheḥ —
gāthā 17
gāthārthaḥ — gaman karavāmān pariṇat pudgal ane jīvone gamanamān sahakārī
dharmadravya chhe; jem māchhalīone gaman karavāmān jaḷ sahakārī chhe tem. gaman nahi karatān
jīv ane pudgalone te ( – dharmadravya) gaman karāvatun nathī.
ṭīkāḥ — gatirūpe pariṇamelān jīv ane pudgalone gati karavāmān 1sahakārī kāraṇ
dharmadravya chhe. tenun draṣhṭānt kahe chheḥ jem māchhalīone gaman karavāmān sahāyak jaḷ chhe tem.
potānī jāte sthit hoy ( – svayam gati na karatān hoy) temane ( – evān jīv-pudgalone)
te gaman karāvatun nathī. te ā pramāṇeḥ — jevī rīte siddha bhagavān amūrtta hovā chhatān,
niṣhkriy temaj aprerak hovā chhatān ‘hun siddhasamān anant gnānādiguṇasvarūp chhun’ ityādi
vyavahārathī savikalpa siddhabhaktivāḷā evā, nishchayathī nirvikalpasamādhirūp nij
- upādānakāraṇapariṇat jīvone siddhagatinā sahakārī kāraṇ chhe, tevī rīte niṣhkriy, amūrtta
1. sahakārī kāraṇ = nimittakāṇ.
jīv ru pudgal gaman karāhi, sahakārī tab giniye tāhi;
dharmadravya jim jal māchhalā, baiṭhekūn na chalāvai balā. 17.
62 ]
br̥uhad – dravyasaṅgrah