तमेव लोकाकाशं विशेषेण द्रढयति : —
धम्माऽधम्मा कालो पुग्गलजीवा य संति जावदिये ।
आयासे सो लोगो तत्तो परदो अलोगुत्ति ।।२०।।
धर्म्माधर्मौ कालः पुद्गलजीवाः च सन्ति यावतिके ।
आकाशे सः लोकः ततः परतः अलोकः उक्तः ।।२०।।
व्याख्या — धर्माधर्मकालपुद्गलजीवाश्च सन्ति यावत्याकाशे स लोकः । तथा चोक्तं —
लोक्यन्ते दृश्यन्ते जीवादिपदार्था यत्र स लोक इति । तस्माल्लोकाकाशात्परतो बहिर्भागे
पुनरनन्ताकाशमलोक इति । अत्राह सोमाभिधानो राजश्रेष्ठी । हे भगवन् !
केवलज्ञानस्यानन्तभागप्रमितमाकाशद्रव्यं तस्याप्यनन्तभागे सर्वमध्यमप्रदेशे लोकस्तिष्ठति । स
चानादिनिधनः केनापि पुरुषविशेषेण न कृतो न हतो न धृतो न च रक्षितः ।
तथैवासंख्यातप्रदेशस्तत्रयासंख्यातप्रदेशे लोकेऽनन्तजीवास्तेभ्योऽप्यनन्तगुणाः पुद्गलाः,
te ja lokākāshane visheṣhapaṇe draḍh kare chheḥ —
gāthā 20
gāthārthaḥ — dharma, adharma, kāḷ, pudgal ane jīv — e pāñche dravya jeṭalā
ākāshamān rahe chhe te lokākāsh chhe; te lokākāshanī bahār alokākāsh chhe.
ṭīkāḥ — dharma, adharma, kāḷ, pudgal ane jīvo jeṭalā ākāshamān chhe te lokākāsh
chhe. kahyun paṇ chhe keḥ — jyān jīvādi padārtho dekhavāmān āve chhe te lok chhe. te lokākāshathī
bahār je anant ākāsh chhe te ‘alokākāsh’ chhe.
ahīn, som nāmanā rājashreṣhṭhī prashna kare chheḥ he bhagavan! kevaḷagnānanā anantamā
bhāgapramāṇ ākāshadravya chhe, tenā paṇ anantamā bhāgamān saunī vachche lokākāsh chhe ane
te anādinidhan chhe, koī paṇ vishiṣhṭa puruṣh vaḍe karāyo nathī, naṣhṭa thato nathī, dhāraṇ
karavāmān āvato nathī ke rakṣhāto nathī; vaḷī te asaṅkhyāt pradeshovāḷo chhe. te asaṅkhyātapradeshī
dharma – adharma jīv pudgalā, kāladravya e sab hī ralā;
jetemain hai lokākāsh, tātain parain alok ākāsh. 20
66 ]
br̥uhad – dravyasaṅgrah