व्ययस्तदुभयाधारभूतपरमात्मद्रव्यत्वेन ध्रौव्यमित्युक्तलक्षणैर्गुणपर्यायैरुत्पादव्ययध्रौव्यैश्च सह
मुक्तावस्थायां संज्ञालक्षणप्रयोजनादिभेदेऽपि सत्तारूपेण प्रदेशरूपेण च भेदो नास्ति ।
कस्मादिति चेत् ? मुक्तात्मसत्तायां गुणपर्यायाणामुत्पादव्ययध्रौव्याणां चास्तित्वं सिद्ध्यति,
गुणपर्यायोत्पादव्ययध्रौव्यसत्तायाश्च मुक्तात्मास्तित्वं सिद्धयतीति परस्परसाधितसिद्धत्वादिति ।
कायत्वं कथ्यते — बहुप्रदेशप्रचयं दृष्ट्वा यथा शरीरं कायो भण्यते तथानन्त-
ज्ञानादिगुणाधारभूतानां लोकाकाशप्रमितासंख्येयशुद्धप्रदेशानां प्रचयं समूहं संघातं मेलापकं
दृष्ट्वा मुक्तात्मनि कायत्वं भण्यते । यथा शुद्धगुणपर्यायोत्पादव्ययध्रौव्यैः सह मुक्तात्मनः
सत्तारूपेण निश्चयेनाभेदो दर्शितस्तथा यथासंभवं संसारिजीवेषु पुद्गलधर्माधर्माकाशकालेषु च
द्रष्टव्यः । कालद्रव्यं विहाय कायत्वं चेति सूत्रार्थः ।।२४।।
अथ कायत्वव्याख्याने पूर्वं यत्प्रदेशास्तित्वं सूचितं तस्य विशेषव्याख्यानं करोतीत्येका
पातनिका, द्वितीया तु कस्य द्रव्यस्य कियन्तः प्रदेशा भवन्तीति प्रतिपादयति : —
e rīte uparokta lakṣhaṇavāḷā guṇ - paryāy ane utpād - vyay - dhrauvyanī sāthe mukta avasthāmān
sañgnā, lakṣhaṇ, prayojan ādino bhed hovā chhatān paṇ sattārūpe ane pradesharūpe bhed nathī. shā
māṭe bhed nathī? muktātmānī sattāmān guṇaparyāyonun ane utpād - vyay - dhrauvyanun astitva siddha
thāy chhe, tathā guṇ - paryāy tem ja utpād - vyay - dhrauvyanī sattāthī muktātmānun astitva siddha
thāy chhe; e rīte paraspar sādhit - siddhatva ( – sādhyasādhanapaṇun ) chhe.
have, emanā kāyatvanun kathan karavāmān āve chheḥ — jevī rīte ghaṇā pradeshono samūh
joīne sharīrane ‘kāy’ kahevāmān āve chhe, tevī rīte anant gnānādi guṇonā ādhārabhūt
lokākāshapramāṇ asaṅkhya shuddha pradeshono samūh joīne muktātmāmān ‘kāyatva’ kahevāmān āve chhe.
jevī rīte shuddha guṇ - paryāy ane utpād - vyay - dhrauvya sāthe muktātmāne sattārūpe
nishchayanayathī abhedapaṇun batāvyun, tevī rīte yathāsambhav sansārī jīvomān tathā pudgal, dharma,
adharma, ākāsh ne kāḷamān paṇ jāṇavun, ane kāḷadravya sivāy kāyatva paṇ jāṇavun.
— ā pramāṇe ā gāthāno artha chhe. 24
have, kāyatvanā vyākhyānamān pūrve je pradeshonun astitva sūchavyun hatun tenun visheṣh
vyākhyān kare chhe. [ek pātanikā (utthānikā) to e pramāṇe chhe, bījī pātanikā em
chhe ke,] kayā dravyanā keṭalā pradesho chhe enun pratipādan kare chheḥ —
78 ]
br̥uhad – dravyasaṅgrah