પાંચમી ઢાળ ][ ૧૫૭
પાંચમી ઢાળનો ભેદ – સંગ્રહ
અનુપ્રેક્ષા (ભાવના)ઃ — અનિત્ય, અશરણ, સંસાર, એકત્વ,
અન્યત્વ, અશુચિ, આસ્રવ, સંવર, નિર્જરા, લોક,
બોધિદુર્લભ અને ધર્મ — એ બાર ભાવનાઓ છે.
ઇન્દ્રિયોના વિષયોઃ — સ્પર્શ, રસ, ગંધ, વર્ણ અને શબ્દ — એ
પાંચ છે.
નિર્જરાઃ — ચાર ભેદ છે — અકામ, સવિપાક, સકામ, અવિપાક.
યોગઃ — દ્રવ્ય અને ભાવ.
પરિવર્તનઃ — પાંચ પ્રકાર છે – દ્રવ્ય, ક્ષેત્ર, કાળ, ભવ અને ભાવ.
મલદ્વારઃ — બે કાન, બે આંખ, બે નસકોરાં, એક મોઢું અને બે
મળ-મૂત્રના દ્વાર — કુલ નવ છે.
વૈરાગ્યઃ — સંસાર, શરીર અને ભોગ-એ ત્રણેથી ઉદાસીનતા.
કુધાતુઃ — પરુ, લોહી, વીર્ય, મળ, ચરબી, માંસ અને હાડકાં
વગેરે.
પાંચમી ઢાળનો લક્ષણ-સંગ્રહ
અનુપ્રેક્ષા (ભાવના) — ભેદજ્ઞાનપૂર્વક સંસાર, શરીર અને ભોગો
વગેરેનાં સ્વરૂપનો વારંવાર વિચાર કરીને તે પ્રત્યે
ઉદાસભાવ કરવો તે.
અશુભ ઉપયોગઃ — હિંસાદિમાં અથવા કષાય, પાપ અને વ્યસન
વગેરે નિંદાપાત્ર કાર્યોમાં પ્રવૃત્તિ.