Page 77 of 192
PDF/HTML Page 101 of 216
single page version
abhimAn (na ThAnai) nahIn karatA, [yadi ] (mAtul) mAmA Adi
mAtRupakShake svajan (nRup) rAjAdi (hoy) hon to (mad) abhimAn
(na) nahIn karatA, (gnAnakau) vidyAkA (mad na) abhimAn nahIn
Page 78 of 192
PDF/HTML Page 102 of 216
single page version
(balakau) shaktikA (mad bhAnai) abhimAn nahIn karatA, (tapakau)
tapakA (mad na) abhimAn nahIn karatA, (ju) aur (prabhutAkau)
aishvarya, baDappanakA (mad na karai) abhimAn nahIn karatA (so) vah
(nij) apane AtmAko (jAnai) jAnatA hai . [yadi jIv unakA ]
(mad) abhimAn (dhArai) rakhatA hai to (yahI) Upar kahe hue mad
(vasu) ATh (doSh) doSh rUp hokar (samakitakau) samyaktvako-
samyakdarshanako (mal) dUShit (ThAnai) karate hain .
(1) pitA Adi pitRupakShamen rAjAdi pratApI puruSh honese ‘‘main
(4) apanI vidyAkA abhimAn karanA so gnAn-mad hai .
(5) apanI dhan-sampattikA abhimAn karanA so dhan-mad hai .
(6) apanI shArIrik shaktikA garva karanA so bal-mad hai .
(7) apane vrat-upavAsAdi tapakA garva karanA so tap-mad hai .
(8) apane baDappan aur AgnAkA garva karanA so prabhutA-mad hai .
nahIn karatA, vahI AtmAkA gnAn kar sakatA hai . yadi unakA garva
Page 79 of 192
PDF/HTML Page 103 of 216
single page version
karate hain . (chhanda 13 kA uttarArddha tathA 14 kA pUrvArddha) .
(nahin ucharai hai) nahIn karatA . (jin) jinendradev (muni) vItarAgI
muni [aur ] (jinashrut) jinavANI (vin)ke atirikta [jo ]
(kugurAdi) kuguru, kudev, kudharma hain (tinhen) unhen (naman) namaskAr
(na karai hai) nahIn karatA .
doSh kahalAte hain . unakI bhakti, vinay aur pUjanAdi to dUr
rahI; kintu samyagdRuShTi jIv unakI prashansA bhI nahIn karatA;
kyonki unakI prashansA karanese bhI samyaktvamen doSh lagatA hai .
samyagdRuShTi jIv jinendra dev, vItarAgI muni aur jinavANIke
atirikta kudev aur kushAstrAdiko (bhay, AshA, lobh aur
sneh Adike kAraN bhI) namaskAr nahIn karatA; kyonki unhen
namaskAr karane mAtrase bhI samyaktva dUShit ho jAtA hai . kuguru-
sevA, kudev-sevA tathA kudharma-sevA–ye tIn bhI samyaktvake
mUDhatA nAmak doSh hain
Page 80 of 192
PDF/HTML Page 104 of 216
single page version
nishankAdi ATh guNon sahit (samyagdarash) samyagdarshanase (sajain hain)
bhUShit hain [unhen ] (charitamohavash) apratyAkhyAnAvaraNIy
chAritramohanIy karmake udayavash (lesh) kinchit bhI (sanjam) sanyam
(na) nahIn hai (pai) tathApi (suranAth) devonke svAmI indra [unakI ]
(jajain hain) pUjA karate hain; [yadyapi ve ] (gehI) gRuhastha hain (pai) tathApi
(gRuhamen) gharamen (na rachain) nahIn rAchate . (jyon) jis prakAr (kamal)
kamal (jalatain) jalase (bhinna) bhinna hai [tathA ] (yathA) jis prakAr
(kAdemen)kIchaDamen (hem) suvarNa (amal hai) shuddha rahatA hai,
[usIprakAr unakA gharamen ] (nagaranArikau) veshyAke (pyAr yathA)
premakI bhAnti (pyAr) prem [hotA hai . ]
Page 81 of 192
PDF/HTML Page 105 of 216
single page version
apratyAkhyAnAvaraNIy kaShAyake tIvra udayamen yukta honeke kAraN,
yadyapi sanyamabhAv leshamAtra nahIn hotA; tathApi indrAdi unakI pUjA
arthAt Adar karate hain . jis prakAr pAnImen rahane par bhI kamal
pAnIse alipta rahatA hai; usIprakAr samyagdRuShTi gharamen rahate hue bhI
gRuhasthadashAmen lipta nahIn hotA, udAsIn (nirmohI) rahatA hai . jis
prakAr
gRuhasthapanemen nahIn hotA
rahane par bhI usamen lipta nahIn hotA; kyonki vah use
Page 82 of 192
PDF/HTML Page 106 of 216
single page version
(jyotiSh) jyotiShI devommen, (vAn) vyantar devommen, (bhavan)
bhavanavAsI devommen (ShanDh) nupansakommen (nArI) striyommen, (thAvar) pAnch
sthAvarommen, (vikalatray) dvIndriy, trIndriy aur chaturindriy jIvommen
tathA (pashumen) karmabhUmike pashuommen (nahin upajat) utpanna nahIn
hote . (tInalok) tInalok (tihunkAl) tInakAlamen (darshan so)
samyagdarshanake samAn (sukhakArI) sukhadAyak (nahin) anya kuchh
nahIn hai, (yahI) yah samyagdarshan hI (sakal dharamako) samasta
dharmonkA (mUl) mUl hai; (is bin) is samyagdarshanake binA
(karanI) samasta kriyAen (dukhakArI) dukhadAyak hain .
bhavanavAsI, napunsak sab prakArakI strI, ekendriy, dvIndriy,
trIndriy, chaturindriy aur karmabhUmike pashu nahIn hote; (nIch
kulavAle, vikRut anggavAle, alpAyuvAle tathA daridrI nahIn hote)
vimAnavAsI dev, bhogabhUmike manuShya athavA tiryanch hI hote hain .
Page 83 of 192
PDF/HTML Page 107 of 216
single page version
samAn sukhadAyak anya koI vastu nahIn hai . yah samyagdarshan hI
sarva dharmonkA mUl hai . isake atirikta jitane kriyAkANDa hain ve
sab dukhadAyak hain
unase bhinna anya napunsakommen usakI utpatti honekA niShedh hai
hI paDA; kintu Ayu sAtaven narakase ghaTakar pahale narakakI hI
rahI
kintu karmabhUmimen tiryanch athavA manuShyarUpamen utpanna nahIn hote
Page 84 of 192
PDF/HTML Page 108 of 216
single page version
(dhAro) dhAraN karo . (sayAne ‘daul’) he samajhadAr daulatarAm !
samyakpaneko prApta nahIn hote arthAt jab tak samyagdarshan na ho,
tab tak gnAn vah mithyAgnAn aur chAritra vah mithyAchAritra
kahalAtA hai; samyaggnAn tathA samyakchAritra nahIn kahalAte .
isaliye pratyek AtmArthIko aisA pavitra samyagdarshan avashya dhAraN
karanA chAhiye . paNDit daulatarAmajI apane AtmAko sambodh kar
kahate hain ki–he vivekI AtmA ! tU aise pavitra samyagdarshanake
svarUpako svayam sunakar anya anubhavI gnAniyonse prApta karanemen
sAvadhAn ho; apane amUlya manuShyajIvanako vyartha na gamvA . is
janmamen hI yadi samyaktva prApta na kiyA to phi ra manuShya paryAy Adi
achchhe yog puna puna prApta nahIn hote
Page 85 of 192
PDF/HTML Page 109 of 216
single page version
AtmArthIko mokShamArgamen pravRutti karanA chAhiye .
samyagdarshan-gnAn-chAritra to vAstavamen mokShamArga hai aur vyavahAr-
samyagdarshan-chAritra vah mokShamArga nahIn hai; kintu vAstavamen bandhamArga
hai; lekin nishchayamokShamArgamen sahachar honese use vyavahAramokShamArga
kahA jAtA hai .
samyaggnAn hai . paradravyonkA Alamban chhoDakar AtmasvarUpamen lIn
honA so nishchayasamyakchAritra hai tathA sAton tattvonkA yathAvat
bhedarUp aTal shraddhAn karanA so vyavahAr-samyagdarshan kahalAtA hai .
yadyapi sAt tattvonke bhedakI aTal shraddhA shubharAg honese vAstavamen
samyagdarshan nahIn hai; kintu nichalI dashAmen (chauthe, pAnchaven aur chhaThaven
guNasthAnamen) nishchayasamyaktvake sAth sahachar honese vah vyavahAr-
samyagdarshan kahalAtA hai .
samyaktvake ang (guN) hain; unhen bhalIbhAnti jAnakar doShakA tyAg
tathA guNakA grahaN karanA chAhiye .
Page 86 of 192
PDF/HTML Page 110 of 216
single page version
kinchit sanyam nahIn hotA; tathApi vah indrAdike dvArA pUjA jAtA
hai . tIn lok aur tIn kAlamen nishchayasamyaktvake samAn sukhakArI
anya koI vastu nahIn hai . sarva dharmonkA mUl, sAr tathA mokShamArgakI
pratham sIDhI yah samyaktva hI hai; isake binA gnAn aur chAritra
samyakpaneko prApta nahIn hote; kintu mithyA hI kahalAte hain .
napunsak, strI, sthAvar, vikalatray, pashu, hInAng, nIch gotravAlA,
alpAyu tathA daridrI nahIn hotA . manuShya aur tiryanch samyagdRuShTi
marakar vaimAnik dev hotA hai dev aur nArakI samyagdRuShTi marakar
karmabhUmimen uttam kShetramen manuShya hI hotA hai . yadi samyagdarshan honese
pUrva–1. dev, 2. manuShya, 3. tiryanch yA 4. narakAyukA bandha ho
gayA ho to vah marakar 1. vaimAnik dev, 2. bhogabhUmikA manuShya;
3. bhogabhUmikA tiryanch athavA 4. pratham narakakA nArakI hotA hai .
isase adhik nIcheke sthAnamen janma nahIn hotA . –isaprakAr
nishchay-samyagdarshanakI apAr mahimA hai .
samyagdarshan prApta karanA chAhiye; kyonki yadi is manuShyabhavamen
nishchayasamyaktva prApta nahIn kiyA to puna manuShyaparyAyakI prApti
AdikA suyog milanA kaThin hai .
Page 87 of 192
PDF/HTML Page 111 of 216
single page version
Asrav :–5 mithyAtva, 12 avirati, 25 kaShAy, 15 yog .
kAraN :–upAdAn aur nimitta .
dravyakarma :–gnAnAvaraNAdi ATh .
nokarma :–audArik, vaikriyik aur AhArakAdi sharIr .
parigrah :–antarang aur bahirang .
pramAd :–4 vikathA, 4 kaShAy, 5 indriy, 1 nidrA, 1 praNay
inako garva na kIjiye, ye mad aShTa prakAr ..
ras :–khArA, khaTTA, mIThA, kaDavA, charaparA aur kaShAyalA .
rUp :–(rang)–kAlA, pIlA, harA, lAl aur saphe da–yah pAnch rUp
Page 88 of 192
PDF/HTML Page 112 of 216
single page version
arihanta :–chAr ghAtikarmonse rahit, anantachatuShTayasahit vItarAg
trasakAy) jIvonkI hinsAke tyAgarUp bhAv na honA tathA pAnch
indriy aur manake viShayommen pravRutti karanA –aise bArah prakAr
avirati hai .
kahalAtA hai .
Page 89 of 192
PDF/HTML Page 113 of 216
single page version
lobh–vah kaShAyabhAv hain .
avasthAonko guNasthAn kahate hain . (varAngacharitra pRu. 362)
karanA .
Page 90 of 192
PDF/HTML Page 114 of 216
single page version
jisamen rUp, ras, gandha aur sparsha ho vah pudgal .
bhAvakarma :–mithyAtva, rAg-dveShAdi jIvake malin bhAv .
mithyAdRuShTi :–tattvonkI viparIt shraddhA karanevAle .
lokamUDhatA :–dharma samajhakar jalAshayamen snAn karanA tathA ret,
guN pratyek siddha paramAtmAmen hain . ]
Page 91 of 192
PDF/HTML Page 115 of 216
single page version
kahate hain .
kAryAdikakA kisIko kisImen milAkar nirUpaN karatA hai .
aise hI shraddhAnase mithyAtva hai; isaliye usakA tyAg karanA
chAhiye .
hote hain .
Page 92 of 192
PDF/HTML Page 116 of 216
single page version
hai .
antarAtmA, upayog, kaShAy, kAl, kul, gandha, chAritramoh,
jaghanya antarAtmA, jAti, jIv, mad, devamUDhatA, dravyakarma,
nikal, nishchayakAl, samyagdarshan-gnAn-chAritra, mokShamArga,
nirjarA, nokarma, paramAtmA, pAkhanDI mUDhatA, pudgal, bahirAtmA,
bandha, madhyam antarAtmA, mUDhatA, mokSha, ras, rUp, lokamUDhatA,
visheSh, vikalatray, vyavahArakAl, samyagdarshan, sham, sachche
dev-shAstra-guru, sukh, sakal paramAtmA, samvar, samveg,
sAmAnya, siddha tathA sparsha Adike lakShaN batalAo .
samyagdarshan aur nishankit angamen tathA sAmAnya aur visheSh
Adimen kyA antar hai .
dharma, samyagdRuShTiko namaskArake ayogya tathA hey-upAdey
tattvonke nAm batalAo .
Page 93 of 192
PDF/HTML Page 117 of 216
single page version
kaShAy, kAraN, kAl, kAladravya, gandh, ghAtiyA, jIvatattva,
dravya, dukhadAyak bhAv, dravyakarma, nokarma, paramAtmA, parigrah,
pudgalake guN, bhAvakarma, pramAd, bahirang parigrah, mad,
mithyAtva, mUDhatA, mokShamArga, yog, rUpI dravya, ras, varNa,
samyaktvake doSh aur samyakdarshan-gnAn-chAritrake bhed
batalAo .
samyagdRuShTikA kudevAdiko namaskAr na karanA–Adike kAraN
batalAo .
tyAgakA kAraN; sachche sukhakA upAy aur samyagdRuShTikI
utpatti na honevAle sthAn–inakA spaShTIkaraN karo .
dravya aur samyaktvake doSh par lekh likho .
Page 94 of 192
PDF/HTML Page 118 of 216
single page version
samyaggnAn ] (bahu dharmajut) anek dharmAtmak (sva-par artha) apanA
aur dUsare padArthonkA (pragaTAvan) gnAn karAnemen (bhAn) sUrya samAn
hai .
yathAvat darshAtA hai; usIprakAr jo anek dharmayukta svayam apaneko
(AtmAko) tathA par padArthonko
Page 95 of 192
PDF/HTML Page 119 of 216
single page version
(bhinna) bhinna (arAdhau) samajhanA chAhiye; kyonki (lakShaN) un
dononke lakShaN [kramasha ] (shraddhA) shraddhA karanA aur (jAn) jAnanA
hai tathA (samyak) samyagdarshan (kAraN) kAraN hai aur (gnAn)
samyaggnAn (kAraj) kArya hai . (soI) yah bhI (duhUmen) donommen
(bhed) antar (abAdhau) nirbAdh hai . [jisaprakAr ] (yugapat) ek
sAth (hote hU) hone par bhI (prakAsh) ujAlA (dIpakatain) dIpakakI
jyotise (hoI) hotA hai usIprakAr .
Page 96 of 192
PDF/HTML Page 120 of 216
single page version
shuddhaparyAy hai . punashcha, samyagdarshanakA lakShaN viparIt abhiprAy-
rahit tattvArthashraddhA hai aur samyaggnAnakA lakShaN sanshay
bhinna-bhinna hain .
hote hain; tathApi dIpak ho to prakAsh hotA hai; isaliye dIpak
kAraN hai aur prakAsh kArya hai; usIprakAr gnAn-shraddhAn bhI hain .
hai .