Page 77 of 192
PDF/HTML Page 101 of 216
single page version
abhimān (na ṭhānai) nahīn karatā, [yadi ] (mātul) māmā ādi
mātr̥upakṣhake svajan (nr̥up) rājādi (hoy) hon to (mad) abhimān
(na) nahīn karatā, (gnānakau) vidyākā (mad na) abhimān nahīn
Page 78 of 192
PDF/HTML Page 102 of 216
single page version
(balakau) shaktikā (mad bhānai) abhimān nahīn karatā, (tapakau)
tapakā (mad na) abhimān nahīn karatā, (ju) aur (prabhutākau)
aishvarya, baṛappanakā (mad na karai) abhimān nahīn karatā (so) vah
(nij) apane ātmāko (jānai) jānatā hai . [yadi jīv unakā ]
(mad) abhimān (dhārai) rakhatā hai to (yahī) ūpar kahe hue mad
(vasu) āṭh (doṣh) doṣh rūp hokar (samakitakau) samyaktvako-
samyakdarshanako (mal) dūṣhit (ṭhānai) karate hain .
(1) pitā ādi pitr̥upakṣhamen rājādi pratāpī puruṣh honese ‘‘main
(4) apanī vidyākā abhimān karanā so gnān-mad hai .
(5) apanī dhan-sampattikā abhimān karanā so dhan-mad hai .
(6) apanī shārīrik shaktikā garva karanā so bal-mad hai .
(7) apane vrat-upavāsādi tapakā garva karanā so tap-mad hai .
(8) apane baṛappan aur āgnākā garva karanā so prabhutā-mad hai .
nahīn karatā, vahī ātmākā gnān kar sakatā hai . yadi unakā garva
Page 79 of 192
PDF/HTML Page 103 of 216
single page version
karate hain . (chhanda 13 kā uttarārddha tathā 14 kā pūrvārddha) .
(nahin ucharai hai) nahīn karatā . (jin) jinendradev (muni) vītarāgī
muni [aur ] (jinashrut) jinavāṇī (vin)ke atirikta [jo ]
(kugurādi) kuguru, kudev, kudharma hain (tinhen) unhen (naman) namaskār
(na karai hai) nahīn karatā .
doṣh kahalāte hain . unakī bhakti, vinay aur pūjanādi to dūr
rahī; kintu samyagdr̥uṣhṭi jīv unakī prashansā bhī nahīn karatā;
kyoṅki unakī prashansā karanese bhī samyaktvamen doṣh lagatā hai .
samyagdr̥uṣhṭi jīv jinendra dev, vītarāgī muni aur jinavāṇīke
atirikta kudev aur kushāstrādiko (bhay, āshā, lobh aur
sneh ādike kāraṇ bhī) namaskār nahīn karatā; kyoṅki unhen
namaskār karane mātrase bhī samyaktva dūṣhit ho jātā hai . kuguru-
sevā, kudev-sevā tathā kudharma-sevā–ye tīn bhī samyaktvake
mūrḥatā nāmak doṣh hain
Page 80 of 192
PDF/HTML Page 104 of 216
single page version
niḥshaṅkādi āṭh guṇon sahit (samyagdarash) samyagdarshanase (sajain hain)
bhūṣhit hain [unhen ] (charitamohavash) apratyākhyānāvaraṇīy
chāritramohanīy karmake udayavash (lesh) kiñchit bhī (sañjam) sanyam
(na) nahīn hai (pai) tathāpi (suranāth) devoṅke svāmī indra [unakī ]
(jajain hain) pūjā karate hain; [yadyapi ve ] (gehī) gr̥uhastha hain (pai) tathāpi
(gr̥uhamen) gharamen (na rachain) nahīn rāchate . (jyon) jis prakār (kamal)
kamal (jalatain) jalase (bhinna) bhinna hai [tathā ] (yathā) jis prakār
(kādemen)kīchaṛamen (hem) suvarṇa (amal hai) shuddha rahatā hai,
[usīprakār unakā gharamen ] (nagaranārikau) veshyāke (pyār yathā)
premakī bhān̐ti (pyār) prem [hotā hai . ]
Page 81 of 192
PDF/HTML Page 105 of 216
single page version
apratyākhyānāvaraṇīy kaṣhāyake tīvra udayamen yukta honeke kāraṇ,
yadyapi sanyamabhāv leshamātra nahīn hotā; tathāpi indrādi unakī pūjā
arthāt ādar karate hain . jis prakār pānīmen rahane par bhī kamal
pānīse alipta rahatā hai; usīprakār samyagdr̥uṣhṭi gharamen rahate hue bhī
gr̥uhasthadashāmen lipta nahīn hotā, udāsīn (nirmohī) rahatā hai . jis
prakār
gr̥uhasthapanemen nahīn hotā
rahane par bhī usamen lipta nahīn hotā; kyoṅki vah use
Page 82 of 192
PDF/HTML Page 106 of 216
single page version
(jyotiṣh) jyotiṣhī devommen, (vān) vyantar devommen, (bhavan)
bhavanavāsī devommen (ṣhaṇḍh) nupansakommen (nārī) striyommen, (thāvar) pān̐ch
sthāvarommen, (vikalatray) dvīndriy, trīndriy aur chaturindriy jīvommen
tathā (pashumen) karmabhūmike pashuommen (nahin upajat) utpanna nahīn
hote . (tīnalok) tīnalok (tihuṅkāl) tīnakālamen (darshan so)
samyagdarshanake samān (sukhakārī) sukhadāyak (nahin) anya kuchh
nahīn hai, (yahī) yah samyagdarshan hī (sakal dharamako) samasta
dharmoṅkā (mūl) mūl hai; (is bin) is samyagdarshanake binā
(karanī) samasta kriyāen̐ (dukhakārī) duḥkhadāyak hain .
bhavanavāsī, napunsak sab prakārakī strī, ekendriy, dvīndriy,
trīndriy, chaturindriy aur karmabhūmike pashu nahīn hote; (nīch
kulavāle, vikr̥ut aṅgavāle, alpāyuvāle tathā daridrī nahīn hote)
vimānavāsī dev, bhogabhūmike manuṣhya athavā tiryañch hī hote hain .
Page 83 of 192
PDF/HTML Page 107 of 216
single page version
samān sukhadāyak anya koī vastu nahīn hai . yah samyagdarshan hī
sarva dharmoṅkā mūl hai . isake atirikta jitane kriyākāṇḍa hain ve
sab duḥkhadāyak hain
unase bhinna anya napunsakommen usakī utpatti honekā niṣhedh hai
hī paṛā; kintu āyu sātaven narakase ghaṭakar pahale narakakī hī
rahī
kintu karmabhūmimen tiryañch athavā manuṣhyarūpamen utpanna nahīn hote
Page 84 of 192
PDF/HTML Page 108 of 216
single page version
(dhāro) dhāraṇ karo . (sayāne ‘daul’) he samajhadār daulatarām !
samyakpaneko prāpta nahīn hote arthāt jab tak samyagdarshan na ho,
tab tak gnān vah mithyāgnān aur chāritra vah mithyāchāritra
kahalātā hai; samyaggnān tathā samyakchāritra nahīn kahalāte .
isaliye pratyek ātmārthīko aisā pavitra samyagdarshan avashya dhāraṇ
karanā chāhiye . paṇḍit daulatarāmajī apane ātmāko sambodh kar
kahate hain ki–he vivekī ātmā ! tū aise pavitra samyagdarshanake
svarūpako svayam sunakar anya anubhavī gnāniyonse prāpta karanemen
sāvadhān ho; apane amūlya manuṣhyajīvanako vyartha na gam̐vā . is
janmamen hī yadi samyaktva prāpta na kiyā to phi ra manuṣhya paryāy ādi
achchhe yog punaḥ punaḥ prāpta nahīn hote
Page 85 of 192
PDF/HTML Page 109 of 216
single page version
ātmārthīko mokṣhamārgamen pravr̥utti karanā chāhiye .
samyagdarshan-gnān-chāritra to vāstavamen mokṣhamārga hai aur vyavahār-
samyagdarshan-chāritra vah mokṣhamārga nahīn hai; kintu vāstavamen bandhamārga
hai; lekin nishchayamokṣhamārgamen sahachar honese use vyavahāramokṣhamārga
kahā jātā hai .
samyaggnān hai . paradravyoṅkā ālamban chhoṛakar ātmasvarūpamen līn
honā so nishchayasamyakchāritra hai tathā sāton tattvoṅkā yathāvat
bhedarūp aṭal shraddhān karanā so vyavahār-samyagdarshan kahalātā hai .
yadyapi sāt tattvoṅke bhedakī aṭal shraddhā shubharāg honese vāstavamen
samyagdarshan nahīn hai; kintu nichalī dashāmen (chauthe, pān̐chaven aur chhaṭhaven
guṇasthānamen) nishchayasamyaktvake sāth sahachar honese vah vyavahār-
samyagdarshan kahalātā hai .
samyaktvake aṅg (guṇ) hain; unhen bhalībhān̐ti jānakar doṣhakā tyāg
tathā guṇakā grahaṇ karanā chāhiye .
Page 86 of 192
PDF/HTML Page 110 of 216
single page version
kiñchit sanyam nahīn hotā; tathāpi vah indrādike dvārā pūjā jātā
hai . tīn lok aur tīn kālamen nishchayasamyaktvake samān sukhakārī
anya koī vastu nahīn hai . sarva dharmoṅkā mūl, sār tathā mokṣhamārgakī
pratham sīrḥī yah samyaktva hī hai; isake binā gnān aur chāritra
samyakpaneko prāpta nahīn hote; kintu mithyā hī kahalāte hain .
napunsak, strī, sthāvar, vikalatray, pashu, hīnāṅg, nīch gotravālā,
alpāyu tathā daridrī nahīn hotā . manuṣhya aur tiryañch samyagdr̥uṣhṭi
marakar vaimānik dev hotā hai dev aur nārakī samyagdr̥uṣhṭi marakar
karmabhūmimen uttam kṣhetramen manuṣhya hī hotā hai . yadi samyagdarshan honese
pūrva–1. dev, 2. manuṣhya, 3. tiryañch yā 4. narakāyukā bandha ho
gayā ho to vah marakar 1. vaimānik dev, 2. bhogabhūmikā manuṣhya;
3. bhogabhūmikā tiryañch athavā 4. pratham narakakā nārakī hotā hai .
isase adhik nīcheke sthānamen janma nahīn hotā . –isaprakār
nishchay-samyagdarshanakī apār mahimā hai .
samyagdarshan prāpta karanā chāhiye; kyoṅki yadi is manuṣhyabhavamen
nishchayasamyaktva prāpta nahīn kiyā to punaḥ manuṣhyaparyāyakī prāpti
ādikā suyog milanā kaṭhin hai .
Page 87 of 192
PDF/HTML Page 111 of 216
single page version
āsrav :–5 mithyātva, 12 avirati, 25 kaṣhāy, 15 yog .
kāraṇ :–upādān aur nimitta .
dravyakarma :–gnānāvaraṇādi āṭh .
nokarma :–audārik, vaikriyik aur āhārakādi sharīr .
parigrah :–antaraṅg aur bahiraṅg .
pramād :–4 vikathā, 4 kaṣhāy, 5 indriy, 1 nidrā, 1 praṇay
inako garva na kījiye, ye mad aṣhṭa prakār ..
ras :–khārā, khaṭṭā, mīṭhā, kaṛavā, charaparā aur kaṣhāyalā .
rūp :–(raṅg)–kālā, pīlā, harā, lāl aur saphe da–yah pān̐ch rūp
Page 88 of 192
PDF/HTML Page 112 of 216
single page version
arihanta :–chār ghātikarmonse rahit, anantachatuṣhṭayasahit vītarāg
trasakāy) jīvoṅkī hinsāke tyāgarūp bhāv na honā tathā pān̐ch
indriy aur manake viṣhayommen pravr̥utti karanā –aise bārah prakār
avirati hai .
kahalātā hai .
Page 89 of 192
PDF/HTML Page 113 of 216
single page version
lobh–vah kaṣhāyabhāv hain .
avasthāoṅko guṇasthān kahate hain . (varāṅgacharitra pr̥u. 362)
karanā .
Page 90 of 192
PDF/HTML Page 114 of 216
single page version
jisamen rūp, ras, gandha aur sparsha ho vah pudgal .
bhāvakarma :–mithyātva, rāg-dveṣhādi jīvake malin bhāv .
mithyādr̥uṣhṭi :–tattvoṅkī viparīt shraddhā karanevāle .
lokamūrḥatā :–dharma samajhakar jalāshayamen snān karanā tathā ret,
guṇ pratyek siddha paramātmāmen hain . ]
Page 91 of 192
PDF/HTML Page 115 of 216
single page version
kahate hain .
kāryādikakā kisīko kisīmen milākar nirūpaṇ karatā hai .
aise hī shraddhānase mithyātva hai; isaliye usakā tyāg karanā
chāhiye .
hote hain .
Page 92 of 192
PDF/HTML Page 116 of 216
single page version
hai .
antarātmā, upayog, kaṣhāy, kāl, kul, gandha, chāritramoh,
jaghanya antarātmā, jāti, jīv, mad, devamūrḥatā, dravyakarma,
nikal, nishchayakāl, samyagdarshan-gnān-chāritra, mokṣhamārga,
nirjarā, nokarma, paramātmā, pākhanṛī mūrḥatā, pudgal, bahirātmā,
bandha, madhyam antarātmā, mūrḥatā, mokṣha, ras, rūp, lokamūrḥatā,
visheṣh, vikalatray, vyavahārakāl, samyagdarshan, sham, sachche
dev-shāstra-guru, sukh, sakal paramātmā, samvar, samveg,
sāmānya, siddha tathā sparsha ādike lakṣhaṇ batalāo .
samyagdarshan aur niḥshaṅkit aṅgamen tathā sāmānya aur visheṣh
ādimen kyā antar hai .
dharma, samyagdr̥uṣhṭiko namaskārake ayogya tathā hey-upādey
tattvoṅke nām batalāo .
Page 93 of 192
PDF/HTML Page 117 of 216
single page version
kaṣhāy, kāraṇ, kāl, kāladravya, gandh, ghātiyā, jīvatattva,
dravya, duḥkhadāyak bhāv, dravyakarma, nokarma, paramātmā, parigrah,
pudgalake guṇ, bhāvakarma, pramād, bahiraṅg parigrah, mad,
mithyātva, mūrḥatā, mokṣhamārga, yog, rūpī dravya, ras, varṇa,
samyaktvake doṣh aur samyakdarshan-gnān-chāritrake bhed
batalāo .
samyagdr̥uṣhṭikā kudevādiko namaskār na karanā–ādike kāraṇ
batalāo .
tyāgakā kāraṇ; sachche sukhakā upāy aur samyagdr̥uṣhṭikī
utpatti na honevāle sthān–inakā spaṣhṭīkaraṇ karo .
dravya aur samyaktvake doṣh par lekh likho .
Page 94 of 192
PDF/HTML Page 118 of 216
single page version
samyaggnān ] (bahu dharmajut) anek dharmātmak (sva-par artha) apanā
aur dūsare padārthoṅkā (pragaṭāvan) gnān karānemen (bhān) sūrya samān
hai .
yathāvat darshātā hai; usīprakār jo anek dharmayukta svayam apaneko
(ātmāko) tathā par padārthoṅko
Page 95 of 192
PDF/HTML Page 119 of 216
single page version
(bhinna) bhinna (arādhau) samajhanā chāhiye; kyoṅki (lakṣhaṇ) un
donoṅke lakṣhaṇ [kramashaḥ ] (shraddhā) shraddhā karanā aur (jān) jānanā
hai tathā (samyak) samyagdarshan (kāraṇ) kāraṇ hai aur (gnān)
samyaggnān (kāraj) kārya hai . (soī) yah bhī (duhūmen) donommen
(bhed) antar (abādhau) nirbādh hai . [jisaprakār ] (yugapat) ek
sāth (hote hū) hone par bhī (prakāsh) ujālā (dīpakatain) dīpakakī
jyotise (hoī) hotā hai usīprakār .
Page 96 of 192
PDF/HTML Page 120 of 216
single page version
shuddhaparyāy hai . punashcha, samyagdarshanakā lakṣhaṇ viparīt abhiprāy-
rahit tattvārthashraddhā hai aur samyaggnānakā lakṣhaṇ sanshay
bhinna-bhinna hain .
hote hain; tathāpi dīpak ho to prakāsh hotā hai; isaliye dīpak
kāraṇ hai aur prakāsh kārya hai; usīprakār gnān-shraddhān bhī hain .
hai .