Page 97 of 192
PDF/HTML Page 121 of 216
single page version
(parokṣha) parokṣhagnān hain . [kyoṅki ve ] (akṣha manatain) indriyon tathā
hain . samyakmati-shrutagnān svānubhavakālamen pratyakṣha hote hain; unamen
indriy aur man nimitta nahīn hain . avadhignān aur manaḥparyayagnān
deshapratyakṣha
Page 98 of 192
PDF/HTML Page 122 of 216
single page version
Page 99 of 192
PDF/HTML Page 123 of 216
single page version
aparimit (gun) guṇoṅko aur (anantā) ananta (parajāy)
paryāyoṅko (ekai kāl) ek sāth (pragaṭ) spaṣhṭa (jānai) jānate hain
[us gnānako ] (sakal) sakalapratyakṣha athavā kevalagnān kahate hain .
(jagatamen) is jagatamen (gnān samān) samyaggnān jaisā (ān)
dūsarā koī padārtha (sukhakau) sukhakā (na kāran) kāraṇ nahīn hai .
(ihi) yah samyaggnān hī (janmajarāmr̥uti-rog-nivāran) janma, jarā
[vr̥uddhāvasthā ] aur mr̥utyurūpī rogoṅko dūr karaneke liye (paramāmr̥ut)
utkr̥uṣhṭa amr̥utasamān hai .
samayamen yathāsthit, paripūrṇarūpase spaṣhṭa aur ekasāth jānatā hai,
us gnānako kevalagnān kahate hain . jo sakalapratyakṣha hai .
asatya hai tathā ve anantako athavā mātra apane ātmāko hī jānate
Page 100 of 192
PDF/HTML Page 124 of 216
single page version
kevalī bhagavān sarvagna honese anekāntasvarūp pratyek vastuko
pratyakṣha jānate hain . (–laghu jainasiddhānta praveshikā prashna-87)
tīn rogoṅkā nāsh karaneke liye uttam amr̥ut-samān hai .
tap karanese (je karma) jitane karma (jharain) nāsh hote hain (te) utane
karma (gnānīke) samyaggnānī jīvake (trigupti tain) man, vachan aur
kāyakī orakī pravr̥uttiko rokanese [nirvikalpa shuddha svabhāvase ]
Page 101 of 192
PDF/HTML Page 125 of 216
single page version
[yah jīv ] (munivrat) muniyoṅke mahāvratoṅko (dhār) dhāraṇ karake
(anantabār) anantabār (grīvak) navaven graiveyak tak (upajāyo)
utpanna huā, (pai) parantu (nij ātam) apane ātmāke (gnān
vinā) gnān binā (lesh) kiñchitmātra (sukh) sukh (na pāyo) prāpta
na kar sakā .
karmoṅkā nāsh karatā hai utane karmoṅkā nāsh samyaggnānī
jīv–svonmukh gnātāpaneke kāraṇ svarūpaguptise-kṣhaṇamātramen sahaj
hī kar ḍālatā hai . yah jīv, munike (dravyaliṅgī munike)
mahāvratoṅko dhāraṇ karake unake prabhāvase navaven graiveyak takake
vimānommen anantabār utpanna huā; parantu ātmāke bhedavignān
(samyaggnān athavā svānubhav)ke binā jīvako vahān̐ bhī leshamātra sukh
prāpta nahīn huā .
abhyās (karīje) karanā chāhiye aur (sanshay) sanshay (vibhram)
Page 102 of 192
PDF/HTML Page 126 of 216
single page version
chhoṛakar (āpo) apane ātmāko (lakh līje) lakṣhamen lenā chāhiye
arthāt jānanā chāhiye . [yadi aisā nahīn kiyā to ] (yah) yah
(mānuṣh paryāy) manuṣhya bhav (sukul) uttam kul aur (jinavānī)
jinavāṇīkā (sunivau) sunanā (ih vidh) aisā suyog (gaye) bīt
jāne par, (udadhi) samudramen (samānī) samāye-ḍūbe hue
(sumaṇi jyaun) sachche ratnakī bhān̐ti [punaḥ ] (na milai) milanā
kaṭhin hai .
Page 103 of 192
PDF/HTML Page 127 of 216
single page version
jānanā chāhiye; kyoṅki jisaprakār samudramen ḍūbā huā amūlya ratna
punaḥ hāth nahīn ātā; usīprakār manuṣhya sharīr, uttam shrāvakakul
aur jinavachanoṅkā shravaṇ ādi suyog bhī bīt jāneke bād punaḥ-
punaḥ prāpta nahīn hote . isaliye yah apūrva avasar na gam̐vākar
ātmasvarūpakī pahichān (samyaggnānakī prāpti) karake yah manuṣhya-
janma saphal karanā chāhiye .
use sanshay kahate hain
nām viparyay hai
Page 104 of 192
PDF/HTML Page 128 of 216
single page version
(na āvai) nahīn āte; kintu (gnān) samyaggnān (āpako rūp)
ātmākā svarūp– [jo ] (bhaye) prāpta honeke (phi ra) pashchāt
(achal) achal (rahāvai) rahatā hai . (tās) us (gnānako)
samyaggnānakā (kāran) kāraṇ (sva-par vivek) ātmā aur
paravastuoṅkā bhedavignān (bakhānau) kahā hai, [isaliye ] (bhavya) he
bhavya jīvo ! (koṭi) karoṛon (upāy) upāy (banāy) karake
(tāko) us bhedavignānako (ur ānau) hr̥udayamen dhāraṇ karo .
kintu samyaggnān ātmākā svarūp hai; vah ekabār prāpta honeke
pashchāt akṣhay ho jātā hai– kabhī naṣhṭa nahīn hotā, achal ekarūp
rahatā hai . ātmā aur paravastuoṅkā bhedavignān hī us
samyaggnānakā kāraṇ hai; isaliye pratyek ātmārthī bhavya jīvako
karoṛon upāy karake us bhedavignānake dvārā samyagdarshan prāpta
karanā chāhiye .
Page 105 of 192
PDF/HTML Page 129 of 216
single page version
(āge) bhaviṣhyamen (jaihain) jāyeṅge (so) vah (sab) sab (gnān-tanī)
samyaggnānakī (mahimā) mahimā hai–aisā (munināth) jinendradevane
kahā hai . (viṣhay-chāh) pān̐ch indriyoṅke viṣhayoṅkī ichchhārūpī (dav-
Page 106 of 192
PDF/HTML Page 130 of 216
single page version
araṇya-purāne vanako (dajhāvai) jalā rahā hai (tās) usakī
shāntikā (upāy) upāy (ān) dūsarā (na) nahīn hai; [mātra ]
(gnān-ghanaghān) gnānarūpī varṣhākā samūh (bujhāvai) shānta karatā hai .
ho rahe hain; vah is samyaggnānakā hī prabhāv hai . –aisā pūrvāchāryonne
kahā hai . jisaprakār dāvānal (vanamen lagī huī agni) vahān̐kī
samasta vastuoṅko bhasma kar detā hai; usīprakār pān̐ch indriyon
sambandhī viṣhayoṅkī ichchhā sansārī jīvoṅko jalātī hai–duḥkh detī
hai aur jisaprakār varṣhākī jhaṛī us dāvānalako bujhā detī hai;
usīprakār yah samyaggnān un viṣhayoṅko shānta kar detā hai– naṣhṭa
kar detā hai .
phalamāhin) pāpake phalamen (vilakhau mat) dveṣh na kar [kyoṅki yah
puṇya aur pāp ] (pudgal parajāy) pudgalakī paryāyen hain . [ve ]
(upaji) utpanna hokar (vinasai) naṣhṭa ho jātī hain aur (phi ra) punaḥ
Page 107 of 192
PDF/HTML Page 131 of 216
single page version
vāstavamen (lākh bātakī bāt) lākhon bātoṅkā sār (yahī)
isīprakār (lāo) grahaṇ karo ki (sakal) puṇya-pāparūp samasta
(jag-dand-phand) janma-maraṇake dvanda [rāg-dveṣh ] rūp vikārī-
malin bhāv (tori) toṛakar (nit) sadaiv (ātam dhyāo) apane
ātmākā dhyān karo .
lābh hai tathā unake viyogase apaneko hāni hai–aisā na māne;
kyoṅki par-padārtha sadā bhinna hain, gneyamātra hain, unamen kisīko
anukūl-pratikūl athavā iṣhṭa-aniṣhṭa mānanā vah mātra jīvakī bhūl
hai; isaliye puṇya-pāpake phalamen harṣha-shok nahīn karanā chāhiye .
Page 108 of 192
PDF/HTML Page 132 of 216
single page version
paradravya-kṣhetra-kāl-bhāvako vāstavamen hitakar tathā ahitakar mānā
hai, usane ananta parapadārthoṅko rāg-dveṣh karane yogya mānā hai aur
ananta parapadārtha mujhe sukh-duḥkhake kāraṇ hain –aisā bhī mānā hai;
isaliye vah bhūl chhoṛakar nij gnānānand svarūpakā nirṇay karake
svonmukh gnātā rahanā hī sukhī honekā upāy hai .
jāte hain, jitane kāl tak ve nikaṭ rahen, utane kāl bhī ve sukh-
duḥkh denemen samartha nahīn hain .
nishchayasamyagdarshan-gnānapūrvak nij ātmasvarūpamen ekāgra (līn)
honā hī jīvakā kartavya hai .
Page 109 of 192
PDF/HTML Page 133 of 216
single page version
pālan karanā chāhiye; (tasu) usake [us samyakchāritrake ]
(ekadesh) ekadesh (aru) aur (sakaladesh) sarvadesh [aise do ]
jīvoṅkī hinsākā (tyāg) tyāg karanā aur (vr̥uthā) binā kāraṇ
(thāvar) sthāvar jīvoṅkā (na san̐hārai) ghāt na karanā [vah ahinsā-
aṇuvrat kahalātā hai ] (par-vadhakār) dūsaroṅko duḥkhadāyak
(kaṭhor) kaṭhor [aur ] (nindya) nindyanīy (vayan) vachan (nahin
Page 110 of 192
PDF/HTML Page 134 of 216
single page version
(aṇu, desh, sthūl) chāritra aur (2) sarvadesh (sakal, mahā, sūkṣhma)
chāritra . unamen sakalachāritrakā pālan munirāj karate hain aur
deshachāritrakā pālan shrāvak karate hain . is chauthī ḍhālamen
deshachāritrakā varṇan kiyā gayā hai . sakalachāritrakā varṇan chhaṭhavīn
ḍhālamen kiyā jāyegā . tras jīvoṅkī saṅkalpī hinsākā sarvathā tyāg
karake niṣhprayojan sthāvar jīvoṅkā ghāt na karanā so
na bolanā [tathā dūsaronse na bulavānā, na anumodanā so satya-
aṇuvrat hai ] .
jīvakī saṅkalpī hinsā nahīn karatā; kintu is vratakā dhārī
ārambhī, udyoginī tathā virodhinī hinsākā tyāgī nahīn hotā
Page 111 of 192
PDF/HTML Page 135 of 216
single page version
(nāhin) nahīn (grahe) lenā [use achauryāṇuvrat kahate hain ] (nij)
apanī (vanitā vin) strīke atirikta (sakal nāri son) anya
sarva striyonse (virattā) virakta (rahe) rahanā [vah brahmacharyāṇuvrat
hai ] (apanī) apanī (shakti vichār) shaktikā vichār karake
(parigrah) parigrah (thoro) maryādit (rākhai) rakhanā [so
hone par bhī hinsākā doṣh nahīn lagatā
karate hain; vahān̐ sāmanevālekā prāṇaghāt hone par bhī hinsākā doṣh
nahīn hai
Page 112 of 192
PDF/HTML Page 136 of 216
single page version
jāne-ānekī (pramāṇ) maryādā (ṭhān) rakhakar (tasu) us (sīm)
sīmākā (na nākhai) ullaṅghan na karanā [so digvrat hai ] .
jaisī vastuke atirikta parāyī vastu (jis par apanā svāmitva
na ho) usake svāmīke diye binā na lenā [tathā uṭhākar dūsareko
na denā ] use achauryāṇuvrat kahate hain . apanī vivāhit strīke sivā
anya sarva striyonse virakta rahanā so brahmacharyāṇuvrat hai . [puruṣhako
chāhiye ki anya striyoṅko mātā, bahin aur putrī samān māne,
tathā strīko chāhiye ki apane svāmīke atirikta anya puruṣhoṅko
pitā, bhāī tathā putra samān samajhe . ]
usase adhikakī ichchhā na kare use
gayā hai; isīkāraṇ ve aṇuvrat kahalāte hain
Page 113 of 192
PDF/HTML Page 137 of 216
single page version
maryādā nishchit kī jātī hai; isaliye use digvrat kahā jātā hai .
udyān tathā (bajār) bājār tak (gamanāgaman) jāne-ānekā
(pramāṇ) māp (ṭhān) rakhakar (an) anya (sakal) sabakā
(nivārā) tyāg karanā [use deshavrat athavā deshāvagāshik vrat
kahate hain . ]
niyamase) kisī prasiddha grām, mārga, makān tathā bājār tak jāne-
ānekī maryādā karake usase āgekī sīmāmen na jānā so deshavrat
kahalātā hai .. 11-12.. (pūrvārddha)
Page 114 of 192
PDF/HTML Page 138 of 216
single page version
kisīkī hārakā (na chintai) vichār na karanā [ use apadhyān-
anarthadaṇḍavrat kahate hain . ] 2. (banaj) vyāpār aur (kr̥uṣhī tain)
khetīse (agh) pāp (hoy) hotā hai; isaliye (so) usakā
(upadesh) upadesh (na dey) na denā [use pāpopadesh-anarthadaṇḍavrat
kahā jātā hai . ] 3. (pramād kar) pramādase [binā prayojan ]
(jal) jalakāyik, (bhūmi) pr̥ithvīkāyik, (vr̥ukṣha) vanaspatikāyik,
(pāvak) agnikāyik [aur vāyukāyik ] jīvoṅkā (na virādhai)
ghāt na karanā [so pramādacharyā-anarthadaṇḍavrat kahalātā hai . ] 4.
(asi) talavār, (dhanu) dhanuṣhya, (hal) hal [ādi ]
(hinsopakaraṇ) hinsā honemen kāraṇabhūt padārthoṅko (de) dekar (yash)
yash (nahin lādhai) na lenā [so hinsādān-anarthadaṇḍavrat kahalātā
Page 115 of 192
PDF/HTML Page 139 of 216
single page version
(kathā) kathāen̐ (kabahūn̐) kabhī bhī (na sunījai) nahīn sunanā [so
duḥshruti anarthadaṇḍavrat kahā jātā hai . ] (aur hu) tathā anya bhī
(aghahetu) pāpake kāraṇ (anarath daṇḍ) anarthadaṇḍ hain (tinhain) unhen
bhī (na kījai) nahīn karanā chāhiye .
kahalātā hai .
sthāvarakāyake jīvoṅkī hinsā na karanā, use pramādacharyā-
anarthadaṇḍavrat kahate hain .
vratako to sarvagnadevane bālavrat kahā hai
Page 116 of 192
PDF/HTML Page 140 of 216
single page version
kahalātā hai .. 13..