ਭਾਵਾਰ੍ਥ : – ਜਿਸਮੇਂ ਛਹ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕਾ ਨਿਵਾਸ ਹੈ ਉਸ ਸ੍ਥਾਨਕੋ
+ਆਕਾਸ਼ ਕਹਤੇ ਹੈਂ . ਜੋ ਅਪਨੇ ਆਪ ਬਦਲਤਾ ਹੈ ਤਥਾ ਅਪਨੇ ਆਪ
ਬਦਲਤੇ ਹੁਏ ਅਨ੍ਯ ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕੋ ਬਦਲਨੇਮੇਂ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੈ, ਉਸੇ
✽
‘‘ਨਿਸ਼੍ਚਯਕਾਲ’’ ਕਹਤੇ ਹੈਂ . ਰਾਤ, ਦਿਨ, ਘੜੀ, ਘਣ੍ਟਾ ਆਦਿਕੋ
‘‘ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲ’’ ਕਹਾ ਜਾਤਾ ਹੈ . –ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਅਜੀਵਤਤ੍ਤ੍ਵਕਾ ਵਰ੍ਣਨ
ਹੁਆ . ਅਬ, ਆਸ੍ਰਵਤਤ੍ਤ੍ਵਕਾ ਵਰ੍ਣਨ ਕਰਤੇ ਹੈਂ . ਉਸਕੇ ਮਿਥ੍ਯਾਤ੍ਵ,
ਅਵਿਰਤ, ਪ੍ਰਮਾਦ, ਕਸ਼ਾਯ ਔਰ ਯੋਗ –ਐਸੇ ਪਾਁਚ ਭੇਦ ਹੈਂ ..੮..
[ਆਸ੍ਰਵ ਔਰ ਬਨ੍ਧ ਦੋਨੋਂਮੇਂ ਭੇਦ;–ਜੀਵਕੇ ਮਿਥ੍ਯਾਤ੍ਵ-ਮੋਹ-
ਰਾਗ-ਦ੍ਵੇਸ਼ਰੂਪ ਪਰਿਣਾਮ ਵਹ ਭਾਵ-ਆਸ੍ਰਵ ਹੈਂ ਔਰ ਉਨ ਮਲਿਨ ਭਾਵੋਂਮੇਂ
ਸ੍ਨਿਗ੍ਧਤਾ ਵਹ ਭਾਵ-ਬਨ੍ਧ ਹੈ . ]
+ਜਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਕਿਸੀ ਬਰਤਨਮੇਂ ਪਾਨੀ ਭਰਕਰ ਉਸਮੇਂ ਭਸ੍ਮ (ਰਾਖ) ਡਾਲੀ
ਜਾਯੇ ਤੋ ਵਹ ਸਮਾ ਜਾਤੀ ਹੈ; ਫਿ ਰ ਉਸਮੇਂ ਸ਼ਰ੍ਕਰਾ ਡਾਲੀ ਜਾਯੇ ਵਹ ਭੀ
ਸਮਾ ਜਾਤੀ ਹੈ; ਫਿ ਰ ਉਸਮੇਂ ਸੁਇਯਾਁ ਡਾਲੀ ਜਾਯੇਂ ਤੋ ਵੇ ਭੀ ਸਮਾ ਜਾਤੀ
ਹੈਂ; ਉਸੀਪ੍ਰਕਾਰ ਆਕਾਸ਼ ਮੇਂ ਭੀ ਮੁਖ੍ਯ ਅਵਗਾਹਨ-ਸ਼ਕ੍ਤਿ ਹੈ; ਇਸਲਿਯੇ
ਉਸਮੇਂ ਸਰ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯ ਏਕ ਸਾਥ ਰਹ ਸਕਤੇ ਹੈਂ . ਏਕ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਦੂਸਰੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯਕੋ
ਰੋਕਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ .
✽ਅਪਨੀ-ਅਪਨੀ ਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪਸੇ ਸ੍ਵਯਂ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤੇ ਹੁਏ ਜੀਵਾਦਿਕ
ਦ੍ਰਵ੍ਯੋਂਕੇ ਪਰਿਣਮਨਮੇਂ ਜੋ ਨਿਮਿਤ੍ਤ ਹੋ ਉਸੇ ਕਾਲਦ੍ਰਵ੍ਯ ਕਹਤੇ ਹੈਂ . ਜਿਸ
ਪ੍ਰਕਾਰ ਕੁਮ੍ਹਾਰਕੇ ਚਾਕਕੋ ਘੂਮਨੇਮੇਂ ਧੁਰੀ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਕੀਲੀ . ਕਾਲਦ੍ਰਵ੍ਯ
ਕੋ ਨਿਸ਼੍ਚਯਕਾਲ ਕਹਤੇ ਹੈਂ . ਲੋਕਾਕਾਸ਼ ਕੇ ਜਿਤਨੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਹੈਂ ਉਤਨੇ
ਹੀ ਕਾਲਦ੍ਰਵ੍ਯ (ਕਾਲਾਣੁ) ਹੈਂ . ਦਿਨ, ਘੜੀ, ਘਣ੍ਟਾ, ਮਾਸ –ਉਸੇ
ਵ੍ਯਵਹਾਰਕਾਲ ਕਹਤੇ ਹੈਂ .
(ਜੈਨ ਸਿਦ੍ਧਾਨ੍ਤ. ਪ੍ਰਵੇਸ਼ਿਕਾ) .
੬੬ ][ ਛਹਢਾਲਾ