Page 27 of 113
PDF/HTML Page 41 of 127
single page version
guṇano anantamo bhāg thayo. te pariṇamananī je vr̥uddhi (utpād) tene
anantabhāgavr̥uddhi kahīe.
āvyo; tyān asaṅkhyātamo bhāg thayo. te pariṇamananī vr̥uddhi te
asaṅkhyātabhāgavr̥uddhi kahīe.
saṅkhyātamo bhāg thayo, (te pariṇamananī vr̥uddhi) te saṅkhyātabhāgavr̥uddhi
chhe.
pariṇām ūṭhe nahi. dravya, vagar pariṇame dravyarūp kaī rīte hoy? māṭe
Page 28 of 113
PDF/HTML Page 42 of 127
single page version
rīte pariṇame? guṇadvārā pariṇati chhe. jem dvār na hoy to dvāramān
pravesh kyāthī hoy? guṇ na hoy to guṇapariṇām paṇ na hoy. (jo)
sūkṣhma guṇ na hoy to sūkṣhma guṇano paryāy kyāthī hoy? ā pramāṇe
sarva guṇ viṣhe jāṇo. guṇapariṇati guṇamay hoy chhe.
Page 29 of 113
PDF/HTML Page 43 of 127
single page version
paṇ anant hoy. ane (jo te pariṇati) dravyanī hoy to guṇapariṇati
shā māṭe kaho chho?
pariṇamatān (tene) guṇaparyāy kahīe. tethī dravyanī pariṇati, guṇanī
pariṇati
chhe ke
chhe? (jo) dravyanun chhe to sūkṣhma guṇanā anant paryāy shā māṭe kahyā? ane
(jo) sūkṣhmaguṇanun chhe to (tene) dravyanī pariṇati shā māṭe kaho chho?
Page 30 of 113
PDF/HTML Page 44 of 127
single page version
guṇalakṣhaṇarūpe pariṇame chhe. tethī kramaakram svabhāv dravyano kahyo chhe. tenun
samādhān karīe chhīe.
bābat siddhānt pravachanasārajī (gā. 99)mān kahyun chhe tyānthī jāṇavun.
viṣhkambhakram guṇono chhe; te guṇo pahoḷāīrūp (
ā kram guṇamān chhe tethī (tene) viṣhkambhakram kahīe; athavā guṇakramathī
kahīe (to) darshan, gnān ityādi sarve vistārane dhare chhe tethī (tene)
viṣhkambhakram kahīe. ahīn pravāhakram dravyanā pariṇām vaḍe chhe tethī
guṇomān [te] nathī, māṭe guṇ (te) pariṇatino pravāh nathī, guṇathī (to)
vistārakram ja kahyo chhe.
ne ātmānī (pariṇati) judī chhe. em mānavāthī (te bannenun) sattva judun
ṭhare chhe, sattva judun thatān vastu anek (thaīne) judī judī avasthā dhāraṇ
karīne varte. em thatān to viparyay thāy chhe, vastuno abhāv thāy chhe.
mānavāthī to gnān jāṇapaṇārūp pariṇame, darshan dekhavārūp pariṇame em
kahevun vr̥uthā thayun, abhedamān bhed ūpaje nahi, māṭe samādhān karo.
Page 31 of 113
PDF/HTML Page 45 of 127
single page version
ek chhe. (pariṇām) dravyamay pariṇamatān guṇ āvyā tethī guṇamay
pariṇām chhe. ā prakāre ek vastunā pariṇām nirvikalpa chhe. gnānarūp
ātmā pariṇamyo to pariṇām jāṇapaṇāmān āvyā. tethī gnān
jāṇapaṇārūp pariṇame chhe evī vivakṣhā chhe te jāṇavī.
vedanamān sarvasva pariṇām te vedakatā chhe. guṇ pariṇāmathī guṇanā
āsvādano lābh thāy chhe; dravya pariṇāmathī dravyanā āsvādano lābh
thāy chhe, kahevāmān to lakṣhya
abhed nishchayamān
ek ja chhe. sāmānyatāthī nirvikalpa chhe; visheṣhatāthī shiṣhyane pratibodh
karavāmān āve tyāre jem jem shiṣhya, gurunā pratibodhavāthī guṇanun
svarūp jāṇī jāṇīne visheṣh bhedī thato jāy tem tem te shiṣhyane
ānandanā taraṅg ūṭhe, te samaye vastuno nirvikalpa āsvād kare. ā
kāraṇe guṇ-guṇīno vichār yogya chhe. guṇanān visheṣhane (pariṇām) kahyā
chhe; ā pariṇāmathī ja utpād-vyayavaḍe vastunī siddhi chhe em kahīe
chhīe.
Page 32 of 113
PDF/HTML Page 46 of 127
single page version
jāṇī jāṇīne thayā chhe. traṇe kāḷe je paramātmāne dhyāvavāthī mukta thayā
tenā (
dravya chhe te kāryabhāv (rūp) pariṇamelun chhe. kem ke pūrva pariṇām uttar
pariṇāmanun kāraṇ chhe, pūrva pariṇāmano vyay te uttar (pariṇām)nā
utpādanun kāraṇ chhe. jem māṭīnā piṇḍano vyay ghaṭ kāryanun kāraṇ chhe.
Page 33 of 113
PDF/HTML Page 47 of 127
single page version
tethī
58nī ‘aṣhṭasahastrī’ ṭīkāmān pūrvavartī āchāryanā je uparokta be shlok
mukyā chhe jeno ek anya artha nīche mujab paṇ chhe.
hovāthī, pūrva arthāt mūḷarūpathī varte chhe te (dravya-paryāyātmak) dravya arthāt
padārtha ja traṇe kāḷamān upādānakāraṇ chhe
kāraṇ nathī; jem ke (sāṅkhya athavā vedānta sammat sarvathā apariṇāmī)
shāshvat tathā (bauddhasammat sarvathā pariṇāmī) kṣhaṇik padārtha kāryanun
upādānakāraṇ thaī shake nahīn.
Page 34 of 113
PDF/HTML Page 48 of 127
single page version
trilakṣhaṇapaṇun na hoy, jo bhedarūp sadhāy chhe to sattābhed thatān sattā
ghaṇī thaī, tyān viparītatā thāy chhe.
utpād
nathī, tathā jene gorasano niyam chhe ke hun goras nahi laun, te gorasane
grahaṇ karato nathī. māṭe tattva chhe te traṇe thaīne chhe. dūdh chhe te gorasano
paryāy chhe ane dahīn (paṇ gorasano) paryāy chhe, ek paryāyamātrane grahaṇ
karavāthī gorasanī siddhi thatī nathī, goras sarva (ākhun) (temān) āvī
jatun nathī. tem ek utpādamān athavā vyayamān athavā dhruvamān vastunī
siddhi thatī nathī, (paṇ) vastu traṇe vaḍe siddha chhe. jem koī pañcharaṅgī
chitra chhe, (temānthī) ek ja raṅgane grahavāthī chitranun grahaṇ thatun nathī;
tem utpād-vyay-dhruv e traṇemay vastu chhe, (utpādādi koī) ek ja
vaḍe tenun grahaṇ thatun nathī.
Page 35 of 113
PDF/HTML Page 49 of 127
single page version
arthakriyā vagar vastunī siddhi na thāy (vastumān) ṣhaṭ guṇī vr̥uddhi-hāni
na thāy; em thatān (vastu) agurulaghu na rahe ne vastu halakī
abhāv thāy. bījo doṣh e
nāsh thaī jāy.
Page 36 of 113
PDF/HTML Page 50 of 127
single page version
kramavartī paryāyathī vyāpta hovā chhatān paṇ, dravyārthikanayathī potānī
vastunā satvaḍe jevā chhe tevā ūpaje chhe. paryāyanī apekṣhāe ūpajavun
evun chhe, parantu anvayashaktimān to jevā ne tevā chhe, topaṇ levāmān
āvyā chhe. paryāyashaktimān asat utpād batāvyo chhe; kemake paryāy
navā navā upaje chhe tethī (tene asat utpād) kahyo chhe; parantu te
anvayashaktithī vyāpta chhe. (asat utpād) paryāyārthik nayathī chhe.
gnānaviṣhe na āvyā. gneyanā ūpajavāthī (gnānane) ūpajyun kaho chho ke
gnānanā paryāy apekṣhāe tene ūpajyun kaho chhe?
ane gnān gneyamān; tethī vastutvathī sat utpād chhe, paryāy vaḍe asat
utpād chhe.
utpād vaḍe sat utpād siddha thayo! (tem ja) dravyathī paryāy thāy chhe
Page 37 of 113
PDF/HTML Page 51 of 127
single page version
asatutpād(rūp) kārya thāy chhe (ane) dravyathī satutpād (rūp)
vishrām chhe; ācharaṇ chhe, vedakatā chhe, sukhano āsvād chhe, utpād
pragaṭ kare chhe. guṇ-guṇīnā vilāsano ras nirvikalpadashāmān āvyo chhe.
ek vastu anant guṇano puñj chhe, vastumān guṇ āvyā; vastu pariṇām
vede tyāre anantaguṇ paṇ vede, tethī guṇ-guṇī banne vede. sāmānyamān
visheṣh chhe, visheṣhamān sāmānya chhe. kahyun
ja chhe.
Page 38 of 113
PDF/HTML Page 52 of 127
single page version
te sāmānya sat chhe, ane (parathī) nāsti abhāv (rūp) sat em
kahevun te visheṣh sat chhe. dekhavāmātra darshan
gnān sāmānya (gnān) chhe, sva-par sakal gneyone jāṇe te gnānane
visheṣh kahīe. ā pramāṇe sarve guṇomān sāmānya-visheṣh chhe. sāmānya
visheṣh vaḍe vastu pragaṭe chhe; te kahīe chhīeḥ
nahi. guṇ vinā vastu na jaṇāy; māṭe sāmānyane visheṣh pragaṭ kare
chhe, sāmānya na hoy to visheṣh kyāthī hoy? visheṣhane sāmānya
pragaṭ kare chhe; tethī sāmānya
bhāvamān je dashā chhe te ja chhe, (te) nirvikalpa abādhit chhe.
Page 39 of 113
PDF/HTML Page 53 of 127
single page version
chhe. ā vastunī lakṣhaṇ-shaktinān sāmānya
ā artha
rīte) dravya-guṇ-paryāy āvī jatān (temān) sarva āvī gayun. tethī
syādvādanī siddhi sāmānya visheṣh vinā thatī nathī. (jo vastune)
abhedarūp māno to, bhed vinā guṇane na pāme (
mānavāthī vastunī siddhi chhe. avaktavyatāmān kāī kahī shakātun nathī,
vachanathī agochar chhe, gnānagamyamān pragaṭe chhe. āj sāmānya-
visheṣharūp vastu upar anant nayo sādhī shakāy chhe. tenun thoḍuṅk
visheṣhaṇ (
Page 40 of 113
PDF/HTML Page 54 of 127
single page version
sāmānya-visheṣhanayathī sāmānya-visheṣh banne bhed sādhavā.
ekaguṇanā anant paryāyo (chhe te) sarve levā.
tīrthaṅkarajīne vartamān tarīke mānavā (tene) bhāvinaigam kahīe. vartamān
dravya naigamanā be bhed chhe
paryāy naigamanā traṇ bhed chhe
2. ālāpapaddhati pr̥u. 64.
Page 41 of 113
PDF/HTML Page 55 of 127
single page version
naigam, (5) shabdaevambhūtavyañjanaparyāyanaigam, (6) samabhirūḍhaevambhūt-
vyañjanaparyāyanaigam.
(1) shabda
bhedo jāṇavā).
Page 42 of 113
PDF/HTML Page 56 of 127
single page version
chhe te sarve avibhāgī paramāṇunī māphak shuddha chhe.
(9) anvay dravyārthikanayathī guṇaparyāyasvabhāvavāḷun dravya chhe.
(10) paramabhāvagrāhak dravyārthik thī mūrtik jaḍasvabhāvī pudgal chhe.
Page 43 of 113
PDF/HTML Page 57 of 127
single page version
kahīe. vyavahāranā anek bhed chhe.
ātmasvarūp viṣhe avalamban karavun;
chhe. te ā pramāṇeḥ
2. ālāpapaddhati pr̥u. 68;
3. ālāpapaddhati pr̥u. 81;
4. ālāpapaddhati pr̥u. 127.
Page 44 of 113
PDF/HTML Page 58 of 127
single page version
(2) jeṭalā ekanā anek bhed karavāmān āve te sarve vyavahār
anusār chhe; [ane e varṇan ātmaavalokanamān paṇ akṣharashaḥ chhe].
kāḷ dravyanā pariṇām upajāvavā; gnān viṣhe gney, gney viṣhe gnān, gnān
darshananī ek ek shakti ek ek sva-par gney bhed pratye ja
lagāvavī,
svabhāv ūpajyo ne vikār nāsh thayo;
jīv ūpajyo, jīv maryo;
ā pudgal skandharūp thayā athavā karmarūp thayā (athavā)
Page 45 of 113
PDF/HTML Page 59 of 127
single page version
sansār pariṇati nāsh thaī, siddha pariṇati ūpajī;
āvaraṇ
ashuddhatā gaī, shuddhatā thaī;
pudgalavaḍe jīv bandhāyo, jīvanun nimitta pāmīne pudgalo
karmarūp thayā, jīve karmono nāsh karyo, ā vaṇasyun, ā
ūpajyun,
kāḷanī vartanānā atīt, anāgat ane vartamān (evā) bhed
karavā,
ek jīv vastunā bahirātmā, antarātmā, paramātmā (evā bhed
karavā);
2. ā vākya hindī chidvilāsamān be vār chhe.
Page 46 of 113
PDF/HTML Page 60 of 127
single page version
ek dravyanā, ek paryāyanā anant pariṇām vaḍe bhed karavā,
ek dravya
ek vastunā dravya, sattva, (
vīryavān, darshanī, chidānand, chaitanya, siddha, chit, darshan-gnān-
chāritra, kevaḷī, sarvagna, sarvadarshī, sukhī, matignānī, shrutagnānī vaḍe
(nām) bhed karavā; gnān, bodh, gnapti
samyaktva, āstikāy, shraddhān, niyat, pratīti, yat tat (je chhe
te), etat (ā) (
ekāntamagna, sthagit, anubhavan, pravartan
sukh, ānand, ras