Page 67 of 113
PDF/HTML Page 81 of 127
single page version
guṇ paryāyathī abhinna chhe. ā pradeshakṣhetramān utpād-vyay-dhruv paṇ
siddha thāy chhe. (te ā pramāṇe
dhruv mukhya gauṇapaṇā rahit anusyūt shakti-vasturūp shakti chhe
kṣhetra, lokālokane jāṇavā māṭe arīso chhe. je jīvoe ā pradesh
kṣhetravīryashakti chhe.
vartanā te dravya-kāḷ-kṣhaṇ chhe. guṇanī vartanā te guṇakāḷ chhe, paryāyanī
vartanā te paryāy
guṇaparyāyavartanā chhe, māṭe dravyavartanāmān guṇaparyāyavartanā kaho (ane)
guṇaparyāy (vartanā)mān dravyavartanā kaho?
te dravyavartanā chhe kem ke guṇaparyāyano puñj te dravya chhe. dravyano svabhāv
guṇ-paryāy chhe, te dravya potanā svabhāvarūpe varte chhe tethī dravyavartanāmān
Page 68 of 113
PDF/HTML Page 82 of 127
single page version
chhe. gnānavartanāmān gnānavartanā chhe, darshanavartanāmān darshanavartanā chhe; e
pramāṇe judā judā guṇamān guṇavartanā judī judī chhe. paryāyamān
paryāyavartanā chhe; temān eṭalun visheṣh chhe ke
samayanā paryāyamān chhe. ekaparyāyamān bījā paryāyanī vartanā (hotī)
nathī (kemake) paryāy judā judā chhe. tethī dravyanī guṇ paryāyanā
puñjanī
(
kahīe, kem ke ek guṇarūp dravya nathī; puñj guṇovaḍe guṇapuñjamān varte
chhe. temān dravyavivakṣhāmān dravyavartanā, guṇavivakṣhāmān guṇavartanā,
paryāyavivakṣhāmān paryāyavartanā (e rīte) anekānt siddhi vivakṣhāthī chhe.
tethī guṇ-paryāy-dravyanī vartanā
parīṣhahasahanarūp tap te vyavahār (tap chhe); tenāthī karmanī nirjarā
tyāre ja thāy ke jyāre ichchhāno nirodh karīne varte, par ichchhā
maṭāḍe (ane) svarasane bheṭe. sādhanavaḍe siddhi sāchā vyavahār dvārā
thāy chhe. tene niṣhpanna rākhavānun (je) sāmarthya, tenun nām
vyavahāratapavīryashakti chhe; tenā prabhāvathī anek r̥̄iddhio ūpaje chhe.
Page 69 of 113
PDF/HTML Page 83 of 127
single page version
nishchayatapavīryashakti kahīe. gnānachetanāno prakāsh svasamvedan (rūp)
tathā svaparaprakāshak (rūp)
pramāṇe anant guṇanā tejapuñjanā prabhābhārano prakāsh (te) dravyanun tej
(chhe), paryāy svarūpanā prabhābhārano prakāsh (te paryāyanun) tej chhe. e
pramāṇe dravya-guṇ-paryāyanā prabhābhārano prakāsh te (nishchay) tap
kahīe, tene niṣhpanna rākhavānun (je) sāmarthya, tenun nām nishchay
tapavīryashakti kahīe.
vastuno svabhāv chhe. vastunun vastupaṇun bhāvadvārā jāṇīe chhīe. jem
akṣharārtha bhāvārtha vaḍe saphaḷ chhe tem bhāvavaḍe vastu chhe. vastunun
upādān akram-kram svabhāvabhāv chhe; tenā traṇ bhed chhe
anant bhed chhe. gnān dravya chhe, gnān
rīte) traṇe (dravya-guṇ-paryāy) gnānanā bhāvavaḍe sadhāy chhe. bhāv
Page 70 of 113
PDF/HTML Page 84 of 127
single page version
paryāyarūp bhāv, tene guṇabhāv kahīe. paryāyamān je pariṇamanashaktinun
je lakṣhaṇ chhe te paryāyano bhāv chhe. guṇe guṇano bhāv judo judo
chhe; paryāyano vartamānabhāv atītabhāv sāthe maḷato nathī, atīt
anāgat sāthe, vartamān anāgat sāthe maḷato nathī (ane) anāgat
vartamān (ke) atīt sāthe maḷato nathī. je pariṇām vartamān chhe
teno bhāv temān ja chhe. (ā pramāṇe potānā) bhāvane niṣhpanna
rākhavānun je sāmarthya tenun nām bhāvavīrya kahīe.
Page 71 of 113
PDF/HTML Page 85 of 127
single page version
chhe; māṭe sattā vaḍe sarve guṇonī siddhi thaī. jo sūkṣhma(tva) guṇ chhe
to sarve guṇo sūkṣhma chhe; jo vastutva guṇ chhe to sarve (guṇo)
sāmānya-visheṣhatā sahit chhe; jo dravatva guṇ chhe to dravyane drave chhe
abādhit guṇ chhe to sarve guṇo abādhit chhe; jo amūrtik guṇ
chhe to sarve (guṇo) amūrtik chhe. ā pramāṇe ek ek guṇ sarvamān
chhe (ane te) sarvanī siddhinun kāraṇ chhe.
te guṇ chhe, tenī pariṇati te paryāy chhe, ākr̥uti te vyañjanaparyāy chhe.
vaḍe (gnān gneyamān) kaī rīte āvyun?
upachār pariṇatithī pariṇamī chhe; upachārathī (tene) gneyākār kahīe.
dravya-guṇ-paryāy vastunā chhe. je vastunun sat chhe te ja gnānanun sat chhe,
kem ke je asaṅkhya pradesh vastunā chhe te ja (pradesho) gnānanā chhe. tethī
abhed sattānī apekṣhāe abhed guṇ-paryāyanī siddhi thaī. bhed
Page 72 of 113
PDF/HTML Page 86 of 127
single page version
pariṇati te paryāy (em) bhedavaḍe (traṇe) sadhāy chhe. upachārathī
samasta gneyanā dravya-guṇ-paryāy gnānamān āve chhe. upachāranā anek
bhed chhe te kahīe chhīeḥ
vijāti, nav svajāti
banne) guṇo chetanānī apekṣhāe svajāti chhe, lakṣhaṇ apekṣhāe
upachārathī vijāti chhe (ane) banne apekṣhā (sāthe letān) svajāti
vijāti ane mishra
viṣhay chhe; tenā traṇ bhed chheḥ
dravyano ārop, 6. guṇamān paryāyano ārop, 7. paryāyamān paryāyano
ārop, 8. paryāyamān guṇano ārop, 9. paryāyamān dravyano ārop.
temān sajāti dravya-guṇ-paryāyano ek bījāmān ārop karavo te
Page 73 of 113
PDF/HTML Page 87 of 127
single page version
paryāyano sajāti paryāyamān ārop chhe.
vijāti guṇamān upachār chhe. sajāti
potānā bhāvavaḍe potāne sādhe chhe tethī pote karaṇ chhe. potāno svabhāv
potāne sompe chhe tethī pote sampradān chhe. potānā bhāvamānthī potāne
pote sthāpe chhe tethī apādān pote chhe, potāno ādhār pote chhe tethī
adhikaraṇ pote chhe. (e pramāṇe) ā ja chha kārako ekek guṇamān
judā judā anant guṇ paryant sādhavā.
sūkṣhma, [te sūkṣhmatva guṇanā paryāyo chhe]. ek guṇasūkṣhmanī mukhyatāno
utpād bījā guṇanī gauṇatārūp sūkṣhmano vyay ane sūkṣhma (tva)
sattāvaḍe dhruv
Page 74 of 113
PDF/HTML Page 88 of 127
single page version
asādhāraṇ sattā chhe. gnān-darshanādi visheṣh guṇonā sattvathī jīv
pragaṭyo (arthāt jaṇāyo) tyāre (jīvanā) vastutva vagere sarve guṇo
jaṇāyā. māṭe asādhāraṇ vaḍe sādhāraṇ chhe. sādhāraṇ vaḍe asādhāraṇ
chhe. e sarva dravya-guṇ-paryāy potānā yathāavasthitapaṇāvaḍe svachchha thayā,
tyāre paranā abhāvane līdhe abhāvashaktirūp thayā. nij vastuno sakaḷ
bhāv paranā abhāv vaḍe chidvilāsathī shobhit svarasathī bharelo,
tyāgaupādānashūnya, sakaḷ karmano akartā, (tathā) abhoktā, sarvakarmamukta
ātmapradesh, sahaj magna, paramūrti rahit amūrtarūp, ṣhaṭkārakarūp dravya-
kṣhetra-kāḷ-bhāvarūp, sañgnā-saṅkhyā-lakṣhaṇ-prayojanādi rūp nityādi
svabhāvarūp, sādhāraṇādi guṇarūp (tathā) anyonya upachārādi rūp
Page 75 of 113
PDF/HTML Page 89 of 127
single page version
(2) gnān dravyathī anādi, paryāyathī sānt, (e rīte) anādisānt
(4) paryāyathī gnān sādi, dravyathī anant chhe, tethī sādi anant chhe.
(2) dravye sattā anādi, paryāye sattā sānt (e rīte sattā)
(4) paryāye sattā sādi, dravye sattā tathā guṇe sattā anant. (e rīte
tyān, (sattānun) ‘chhe’ (evun) lakṣhaṇ rahetun nathī.
anādianantano kāḷ ghaṇo chhe tethī paryāyamān te sambhavato nathī. paryāy
samayasthāyī na hoy to utpād-vyay-dhruv ek samayamān siddha na thāy;
to utpād-vyay-dhruv vinā sattā hoy nahi, sattāno nāsh thatān vastuno
nāsh thāy. māṭe paryāyanī maryādā samay(pūratī) hovāthī (sattānun)
sādisāntapaṇun siddha thayun, ā sarve pariṇāmashaktinā bhed chhe. āmān sarve
garbhit chhe tethī tenā ja bhed chhe.
Page 76 of 113
PDF/HTML Page 90 of 127
single page version
sansār avasthāmān anādi sansārathī pradesh
chhe. abhedavivakṣhāmān ‘pradeshatva’, bhedavivakṣhāmān ‘asaṅkhya’, (tathā)
vyavahāramān ‘dehapramāṇ’ kahīe. temaj avasthān vivakṣhāthī lokāgra
avasthānarūp thaīne nivās kare chhe. ekek pradeshanī gaṇatarī karatān
asaṅkhya (pradesho) chhe.
ke ochhā āvyā?
Page 77 of 113
PDF/HTML Page 91 of 127
single page version
judo judo thaī jāy, e rīte viparīt thāy chhe; māṭe vastumān
anshakalpanā nathī (tem ja) guṇamān paṇ (anshakalpanā) nathī. parantu
paramāṇumātra gajathī vastunā pradesh gaṇīe tyāre eṭalā (
nathī, vastunā aṅg ja evā bhedane dhāraṇ kare chhe. paṇ aṅgamān kramabhed
chhe, vastumān nathī. jem naranā aṅgamān kramabhed chhe (paṇ) naramān nathī;
e prakāre jāṇavun. jem arīsāmān prakāsh chhe, (tyān) ākhā arīsāmān
(jevo prakāsh) chhe tevo ja arīsānā ek pradeshamān chhe. te pradesh
arīsāmān judo to nathī paṇ (jyāre) paramāṇumātra pradeshane kalpīe
tyāre te pradeshamān jātishakti to tevī (arīsā jevī) ja chhe, parantu
sampūrṇa vastu badhā pradeshonun nām pāme chhe. e prakāre jāti
chhe; ek pradesh lokālokane jāṇe te ja sarva pradesho jāṇe, parantu sarva
pradeshono ekatvabhāv te vastu chhe.
Page 78 of 113
PDF/HTML Page 92 of 127
single page version
judo judo vyāpak kahevāmān āve to sūkṣhma[tva guṇ] anant thaī jāy.
ek na rahe; em thatān dravya anant thaī jāy. [parantu] guṇadravya ek
chhe tethī sarva pradesharūp vastu chhe tem ja guṇ [paṇ sarvapradesharūp] chhe.
[jem] ek guṇ to sarve guṇomān potānun rūp dhare chhe (ane) vyāpak
chhe tem ek pradesh sarve pradeshomān vyāpak nathī. ek pradeshanun astitva
ek pradeshamān chhe ne bījānun bījāmān chhe. parantu chetanānā abhinnapaṇāne
līdhe sarve pradesho abhinnasattārūp chhe. ek vastunā pradesh paraspar
astitvane dhāraṇ kare chhe. tenāmān sampūrṇatā chhe (eṭale) sarve guṇone
sampūrṇa sūkṣhma karyā, vastumān jeṭalā pradesho kahyā temān te ekek pradeshano
sūkṣhmatvaguṇ judo na kahīe, (kem ke) e pramāṇe sūkṣhma(tva) guṇ judo
kahetān to guṇakhaṇḍ thaī jāy. māṭe (sarva pradeshomān) abhed prakāsh chhe.
temān bhed anshakalpanā (hovā) chhatān abhed chhe; pradesho
2
Page 79 of 113
PDF/HTML Page 93 of 127
single page version
vilāsano astibhāv sattā vaḍe chhe, tethī sattā ja (teno vilās)
kare chhe. dravya-guṇ-paryāyano vilās gnānamān āvyo; gnānanā
vedanapaṇāne līdhe gnān ja e traṇeno vilās kare chhe. e ja pramāṇe
darshanamān paṇ (te vilās) āvyo, (tethī) darshan sarva dravya-guṇ-
paryāyanā rūpano vilās kare chhe. pariṇām sarvane vedīne rasāsvād le
chhe, tethī paryāy sarvano vilās kare chhe. ā pramāṇe, anant guṇo
chhe. ekek guṇ dravya-guṇ-paryāy traṇeno vilās kare chhe.
Page 80 of 113
PDF/HTML Page 94 of 127
single page version
te ja shakti bhaviṣhyamān rahe chhe, tethī gnānamān bhāvabhāvashakti chhe.
ā pramāṇe darshanamān je bhāv pūrve hato te ja bhaviṣhyamān rahe chhe
tethī bhāvabhāvashakti darshanamān paṇ chhe. gnānamān, darshanamān e pramāṇe
anant guṇomān bhāvabhāvashakti chhe. sarve guṇano bhāv ek ek
guṇamān chhe tethī ek potānā bhāvathī sarve guṇano bhāv chhe ane
sarve guṇonā bhāvathī ek guṇano bhāv chhe, māṭe bhāvabhāvashakti
guṇomān chhe. ek guṇamān dravya-paryāyano bhāv chhe ane dravya-paryāyanā
bhāvamān guṇano bhāv chhe tethī bhāvabhāvashakti sarve kahīe. ekek
bhāvamān anantabhāv chhe ane anantabhāvamān ek bhāv chhe. vastuno
sadbhāv pragaṭavo te bhāv chhe; ek bhāvamān anant rasano vilās
chhe. vilāsanā prabhāvane pragaṭapaṇe (vastu) dhāraṇ kare chhe, vastumān
ja anek aṅganun varṇan jinadev batāve chhe.
sukharas chhe. e sukharasanā pīvāthī chidānand ajar amar thaīne
nivās kare chhe.
Page 81 of 113
PDF/HTML Page 95 of 127
single page version
pariṇām(rūp) kāryane kare chhe. te ek ja kāraṇakāryamān traṇ bhed
sadhāy chhe, te kahīe chhīe. jem ṣhaṭguṇī vr̥uddhi
traṇ bhed sādhīe chhīe. (te ā pramāṇe
chhīeḥ
(5)
Page 82 of 113
PDF/HTML Page 96 of 127
single page version
dravyamān jo kāraṇakārya na hoy to dravyapaṇun kevī rīte rahe? māṭe
sansāramān jeṭalā padārtho chhe te te sarve potapotānān kāraṇ-kāryane kare
chhe. tethī jīvadravyanān kāraṇakāryavaḍe jīvanun sarvasva pragaṭe chhe. je kāī
chhe te kāraṇ-kārya ja chhe (arthāt kāraṇ kāryamān badhun āvī jāy chhe).
(2) kevaḷ dravya-paryāy (guṇanun) kāraṇ chhe eṭalun ja nahi parantu
guṇonun kāraṇ chhe ane sarve guṇo (tenun) kārya chhe. ek sūkṣhma(tva) guṇ
sarve guṇonun kāraṇ chhe ane sarve guṇo kārya chhe. ek agurulaghu guṇ
sarve guṇonun kāraṇ chhe ane sarve guṇo kārya chhe ek pradeshatvaguṇ sarve
guṇonun kāraṇ chhe ane sarve guṇo kārya chhe, ā ja prakāre ekek guṇ
sarve guṇonun kāraṇ chhe ane sarve guṇo kārya chhe.
hovāpaṇārūp lakṣhaṇavāḷī chhe, tethī utpād-vyay-dhruv ke je sattānun
lakṣhaṇ chhe te
agurulaghutvaguṇano vikār (pariṇaman) ṣhaṭguṇī vr̥uddhi-hāni chhe; e
vr̥uddhi-hānivaḍe ja agurulaghukārya nīpajyun chhe, tethī agurulaghu pote
potānun ja kāraṇ chhe. ā pramāṇe sarve guṇo potapotānun kāraṇ chhe
ane potānā kāryane pote ja kare chhe. ‘anya guṇanimittakāraṇagrāhak
Page 83 of 113
PDF/HTML Page 97 of 127
single page version
‘anyaguṇagrāhak-nirapekṣha, kevaḷ ‘nijaguṇagrāhakanay’nī vivakṣhāthī nij
guṇ pote ja nijanān kāraṇakāryane kare chhe.
guṇ kārya chhe. e pramāṇe guṇakāraṇakāryanā anek bhed chhe.
uṭhe chhe. (ālāpapaddhattimānnā paryāy adhikāramān) kahyun chhe ke
naṣhṭa thāy chhe.) ā pramāṇe paryāyanun kāraṇ dravya chhe.
paryāy na hoy,
guṇapariṇati (evun) nām pāme chhe, māṭe guṇ kāraṇ chhe ane paryāy
kārya chhe.
Page 84 of 113
PDF/HTML Page 98 of 127
single page version
sūkṣhmatva paryāyanun kāraṇ chhe, paryāyanun vīrya paryāyanun kāraṇ chhe, paryāyanun
pradeshatva paryāyanun kāraṇ chhe. athavā,
ane paryāy (tenun) kārya chhe.
paramātmāne anant guṇo chhe, anant shakti chhe, anant guṇonā
anantāanant paryāyo chhe, anant chetanā-chihnamān anant, anantāanant
sapta bhaṅg sadhāy chhe. ā vagere prakāre vastuno anant mahimā chhe.
te (mahimāne) koī kyān sudhī kahe? māṭe jeo sant chhe teo
svarūpanā anubhav(rūpī) amr̥utaras pīne amar thāo.
Page 85 of 113
PDF/HTML Page 99 of 127
single page version
nimitte have kathan karīe chhīe. (jīv) antarātmā thaīne paramātmāne
dhyāve chhe.
ane chotho, kudraṣhṭiparityāg 4. e chār bhedamānthī pahelo bhed kahīe
chhīe.
chhe, to paṇ (māro) gnān upayog mārā svarūpamān gneyākār thāy chhe, par
gneyarūp thato nathī; (mārī) gnānashakti avikārarūp akhaṇḍit rahe chhe.
gneyonun avalamban kare chhe, (paṇ) nishchayathī par gneyone sparshatun nathī;
(upayog) parane dekhato (hovā) chhatān aṇadekhato chhe, parācharaṇ karavā
chhatān akartā chhe
Page 86 of 113
PDF/HTML Page 100 of 127
single page version
karīne svarūpanī shraddhā thaī, tenun nām paramārthasanstav kahīe.
chhe, te (jināgam) pratye prīti kare. evī prīti kare ke jem daridrīne
koīe chintāmaṇi dekhāḍyo tyāre te vaḍe chintāmaṇi pāmyo. te vakhate te
dekhāḍanār pratye jem te daridrī prīti kare, tevī prīti shrī jinasūtra pratye
(samyagdraṣhṭi) kare, tene jināgamashushrūṣhā kahī chhe.
anurāg bījun chihna chhe.
samyaktva;