કહાન જૈનશાસ્ત્રમાળા ]
ઇષ્ટોપદેશ
[ ૭૯
‘सीलेसिं संपत्तो णिरुद्धणिस्सेसआसवो जीवो ।
कम्मरयबिप्पमुक्को गयजोगो केवली होदि ।।’
गुणस्थानवाले जीवों) में भी उत्कृष्ट शुक्लेश्याके संस्कारके वशसे उतनी देर (पंच ह्रस्व
अक्षर बोलनेमें जितना समय लगता है, उतने समय) तक कर्मपरतन्त्रताका व्यवहार होता
है, जैसा कि परमागम(गोम्मटसार-जीवकांड) में कहा गया है — ‘‘सीलेसिं संपत्तो०’’
‘‘जो शीलोंके ईशत्व (स्वामित्व) को प्राप्त हो गया है, जिसके समस्त आस्रव रुक
गये हैं, तथा जो कर्मरूपी धूलीसे रहित हो गया है, वह गतयोग-अयोगकेवली होता
है’’ ।।२४।।
પણ ઉત્કૃષ્ટ શુક્લલેશ્યાના સંસ્કારના આવેશવશ તેટલા સમય સુધી (પાંચ હ્નસ્વ સ્વર
બોલવામાં જેટલો સમય લાગે ત્યાં સુધી) કર્મ પરતન્ત્રતાનો વ્યવહાર હોય છે; તથા
પરમાગમમાં – ગોમ્મટસાર જીવકાંડમાં કહ્યું છે કેઃ —
‘જેઓ શીલોના (અઢાર હજાર શીલોના) ભેદોના ઇશત્વને (સ્વામિત્વને) પ્રાપ્ત થયા
છે, જેમને સમસ્ત આસ્રવ રોકાઈ ગયો છે તથા જે કર્મરૂપી રજથી રહિત થઈ ગયા છે;
તે ગતયોગ (અયોગ) કેવલી છે.’
ભાવાર્થ : — અધ્યાત્મયોગથી આત્મામાં આત્માનું જ જોડાણ (ધ્યાન) કરવાથી કર્મોની
નિર્જરા થાય છે.
તે ધ્યાન કરનાર જીવોના બે પ્રકાર છેઃ —
(૧) સિદ્ધયોગી અર્થાત્ જે તે ભવે જ મુક્તિ પામે છે અને (૨) અચરમશરીરી
ધ્યાનાભ્યાસી યોગી અર્થાત્ સાધ્યયોગી — જેઓ તે ભવે મુક્તિ પામતા નથી તે —
(૧) સિદ્ધયોગી ક્ષપકશ્રેણી માંડી તે જ ભવે મોક્ષ પામે છે.
આઠમા ગુણસ્થાનેથી૧
તે શ્રેણી શરૂ થાય છે. દશમા ગુણસ્થાન સુધી તેમને શુદ્ધોપયોગ
૧. ‘મોહ અને યોગના નિમિત્તથી સમ્યગ્દર્શન, સમ્યગ્જ્ઞાન અને સમ્યક્ચારિત્રરૂપ આત્માના ગુણોની
તારતમ્યરૂપ અવસ્થાવિશેષને ગુણસ્થાન કહે છે. તેના ચૌદ ભેદ છેઃ —
૧. મિથ્યાત્વ, ૨. સાસાદન, ૩. મિશ્ર, ૪. અવિરતસમ્યગ્દ્રષ્ટિ, ૫. દેશવિરત, ૬. પ્રમતવિરત,
૭. અપ્રમત્તવિરત, ૮. અપૂર્વકરણ, ૯. અનિવૃતિકરણ, ૧૦. સૂક્ષ્મસંપરાય, ૧૧. ઉપશાન્તમોહ,
૧૨. ક્ષીણમોહ, ૧૩. સયોગી કેવલી અને ૧૪. અયોગી કેવલી.
(શ્રી જૈન સિદ્ધાન્ત પ્રવેશિકા — ૫૯૧, ૫૯૨.)