Ishtopdesh (Gujarati). Shlok: 26.

< Previous Page   Next Page >


Page 84 of 146
PDF/HTML Page 98 of 160

 

background image
૮૪ ]
ઇષ્ટોપદેશ
[ ભગવાનશ્રીકુંદકુંદ-
गुरुराह
बध्यते मुच्यते जीवः सममो निर्ममः क्रमात्
तस्मात्सर्वप्रयत्नेन निर्ममत्वं विचिन्तयेत् ।।२६।।
टीकाममेत्यव्ययं ममेदमित्यभिनिवेशार्थमव्ययानामनेकार्थत्वात् तेन सममो
ममेदमित्यभिनिवेशाविष्टो अहमस्येत्यभिनिवेशाविष्टश्चोपलक्षणत्वात् जीवः कर्मभिर्बध्यते
आचार्य कहते हैं
मोही बाँधत कर्मको, निर्मोही छुट जाय
यातें गाढ़ प्रयत्नसे, निर्ममता उपजाय ।।२६।।
अर्थ‘‘ममतावाला जीव बँधता है और ममता रहित जीव मुक्त होता है इसलिए
हर तरहसे पूरी कोशिशके साथ निर्ममताका ही ख्याल रक्खे ’’
विशदार्थअव्ययोंके अनेक अर्थ होते हैं, इसलिए, ‘‘मम’’ इस अव्ययका अर्थ
अभिनिवेश’ है, इसलिए ‘समम’ कहिए ‘मेरा यह है’ इस प्रकारके अभिनिवेशवाला जीव
ગુરુ કહે છેઃ
મોહી બાંધે કર્મને, નિર્મમ જીવ મુકાય,
તેથી સઘળા યત્નથી, નિર્મમ ભાવ જગાય. ૨૬.
અન્વયાર્થ :[सममः जीवः ] મમતાવાળો જીવ અને [निर्ममः जीवः ] મમતારહિત
જીવ [क्रमात् ] અનુક્રમે [बध्यते ] બંધાય છે અને [मुच्यते ] મુક્ત થાય છે (બંધનથી છૂટે
છે); [तस्मात् ] તેથી [सर्वप्रयत्नेन ] પૂરા પ્રયત્નથી [निर्ममत्वं ] નિર્મમત્વનું [विचिन्तयेत् ] વિશેષ
કરીને ચિંતવન કરવું જોઈએ.
ટીકા :અવ્યયોના અનેક અર્થ હોય છે, ‘मम’ એ અવ્યય છે. તેનો અર્થ
અભિનિવેશ થાય છે, તેથી ‘सममः’ અર્થાત્ ‘मम इदम्’ ‘આ મારું છે’ એવા અભિનિવેશવાળો
(જીવ) તથા ઉપલક્ષણથી ‘अहम् अस्यं’હું આનો છુંએવા અભિનિવેશવાળો જીવ
કર્મોથી બંધાય છે.
परदब्बरओ वज्झदि विरओ मुच्चेइ विविह - कम्मेहिं
एसो जिणउवदेसो समासदो बन्ध - मुक्खस्स ।।२३।।
[मोक्षप्राभृत ]