Ishtopdesh-Gujarati (Devanagari transliteration). Shlok: 7.

< Previous Page   Next Page >


Page 22 of 146
PDF/HTML Page 36 of 160

 

background image
२२ ]
इष्टोपदेश
[ भगवानश्रीकुंदकुंद-
अत्राह पुन शिष्य :एते सुखदुःखे खलु वासनामात्रे कथं न लक्ष्येते इति खल्विति
वाक्यालंकारे निश्चये वा कथं केन प्रकारेण न लक्ष्येते न संवेद्येते लोकैरिति शेषः शेषं
स्पष्टम्
अत्राचार्यः प्रबोधयति
मोहेन संवृतं ज्ञानं स्वभावं लभते न हि
मत्तः पुमान् पदार्थानां यथा मदनकोद्रवैः ।।।।
टीकानहि नैव लभते परिच्छिनत्ति घातूनामनेकार्थत्वाल्लभेर्ज्ञानेपि वृत्तिस्तथा च लोको
शंकाऐसा सुन शिष्य पुनः कहने लगा कि ‘‘यदि ये सुख और दुःख वासनामात्र
ही हैं, तो वे लोगोंको उसी रूपमें क्यों नहीं मालूम पड़ते हैं ? आचार्य समझाते हुए बोले
मोहकर्मके उदयसे, वस्तुस्वभाव न पात
मदकारी कोदों भखे, उल्टा जगत लखात ।।।।
अर्थमोहसे ढका हुआ ज्ञान, वास्तविक स्वरूपको वैसे ही नहीं जान पाता है,
जैसे कि मद पैदा करनेवाले कोद्रव (कोदों)के खानेसे नशैल-बे-खबर हुआ आदमी
पदार्थोंको ठीक-ठीक रूपसे नहीं जान पाता है
अहीं, शिष्य फरीथी कहे छे‘‘जो ते सुखदुःख खरेखर [‘खलु’ शब्द वाक्यालंकार
या निश्चयना अर्थमां छे.] वासनामय होय, तो (लोकोने) ते (वासनामात्र छे एम) केम मालूम
पडतुं नथी? अर्थात् लोकोने ते केम संवेदनमां आवतुं नथी? शेष स्पष्ट छे.
अहीं, आचार्य समजावे छे
मोहे आवृत ज्ञान जे, पामे नहीं निजरूप,
कोद्रवथी जे मत्त जन, जाणे न वस्तुस्वरूप. ७.
अन्वयार्थ :[यथा ] जेम [मदनकोद्रवैः ] मद उत्पन्न करनार कोद्रवोथी (कोद्रवना
निमित्तथी) [मत्तः पुमान् ] उन्मत्त (पागल) बनेलो माणस [पदार्थानां ] पदार्थोनुं [स्वभावं ]
यथार्थ स्वरूप [न लभते ] जाणतो नथी, [तथा एव ] तेम ज [मोहेन ] मोहथी [संवृतं ]
आच्छादित थयेलुं [ज्ञानं ] ज्ञान [स्वभावं ] वास्तविक स्वरूपने [न हि लभते ] जाणतुं नथी.
टीका :न हि एटले खरेखर प्राप्त करतुंजाणतुं नथी. (धातुओना अनेक अर्थ
होवाथी ‘लभ्’ शब्द मेळववाना अर्थमां अने ज्ञानना अर्थमां पण वपराय छे; जेम के लोक