स्वरूपस्य सम्यक्त्वादिगुणाष्टकाभिव्यक्तिरूपस्य उपलब्धिः कथं केनोपायेन दृष्टान्ताभावादिति ?
आचार्यः समाधत्ते —
★
योग्योपादानयोगेन दृषदः स्वर्णता मता ।
द्रव्यादि-स्वादिसंपत्तावात्मनोऽप्यात्मता मता ।।२।।
टीका — मता अभिप्रेता लोकैः । कासौ ? स्वर्णता सुवर्णभावः । कस्य, दृषदः
shiShyane pUchhavAno Ashay e chhe ke sva – svarUpanI svayam prAptine siddha kare, tevA
draShTAntano abhAv chhe, to draShTAnt vinA ‘svayam svabhAvApti’ — e kathanane sAchun kevI rIte
mAnI shakAy?
AchArya tenun samAdhAn kare chhe —
yogya upAdAne karI, patthar sonun thAy,
tem sudravyAdi karI, jIv shuddha thaI jAy. 2
anvayArtha : – [यथा ] jem [योग्योपादानयोगेन ] yogya upAdAn (kAraN)nA yogathI
[दृषदः ] pAShANane (suvarNa pAShANane) [स्वर्णता ] suvarNapaNun [मता ] mAnavAmAn Avyun chhe,
[तथा ] tem [आत्मनः अपि ] AtmAne paN [द्रव्यादिस्वादिसम्पत्तौ ] sudravya-kShetrAdi vA svadravya-
kShetrAdinI sampatti hotAn [आत्मता ] AtmapaNun arthAt nirmaL nishchal chaitanyabhAv [मता ]
mAnavAmAn Avyo chhe.
TIkA : – loko mAne chhe — abhiprAy dharAve chhe. shun te (mAne chhe)? svarNatA –
suvarNabhAv. kone (mAne chhe)? pAShANane arthAt jemAn suvarNa pragaT thavAnI yogyatA chhe tevA
नहीं पाया जाता है, और बिना दृष्टान्तके उपरिलिखित कथनको कैसे ठीक माना जा सकता
है ? आचार्य इस विषयमें समाधान करते हुए लिखते हैं कि —
स्वर्ण पाषाण सुहेतु से, स्वयं कनक हो जाय ।
सुद्रव्यादि चारों मिलें, आप शुद्धता थाय ।।२।।
अर्थ — योग्य उपादान कारणके संयोगसे जैसे पाषाणविशेष स्वर्ण बन जाता है, वैसे
★जइसोहण जोएणं सुद्धं हेमं हवइ जह तह य ।
कालाईलद्धीए अप्पा परमप्पओ हवदि ।।२४।।( — मोक्षपाहुड)
4 ]
iShTopadesh
[ bhagavAnashrIkundakund-