kahAn jainashAstramALA ]
iShTopadesh
[ 21
इत्यादि – अतो ज्ञायते ऐन्द्रियंकं सुखं वासनामात्रमेव, नात्मनः
स्वाभाविकानाकुलत्वस्वभावम् । कथमन्यथा लोके सुखजनकत्वेन प्रतीतानामपि भावानां
दुःखहेतुत्वम् ? एवं दुःखमपि ।।
इन सबसे मालूम पड़ता है, कि इन्द्रियोंसे पैदा होनेवाला सुख वासनामात्र ही है ।
आत्माका स्वाभाविक एवं अनाकुलतारूप सुख वासनामात्र नहीं है, वह तो वास्तविक है ।
यदि इन्द्रियजन्य सुख वासनामात्र-विभ्रमजन्य न होता, तो संसारमें जो पदार्थ सुखके पैदा
करनेवाले माने गये हैं, वे ही दुःखके कारण कैसे हो जाते ? अतः निष्कर्ष निकला कि
देहधारियोंका सुख केवल काल्पनिक ही है और इसी प्रकार उनका दुःख भी काल्पनिक
है ।।६।।
tethI jaNAy chhe, ke indriyajanit sukh vAsanAmAtra ja chhe; te AtmAnun svAbhAvik –
anAkul svabhAvavALun nathI, nahi to sansAramAn je padArtho sukhajanak mAnavAmAn Ave chhe
te dukhanun kAraN kem bane? em te (indriy – sukh) paN dukh ja chhe.
bhAvArtha : — agnAnI jIvone je sukh – dukh hoy chhe, te indriyajanit chhe –
vAsanAmAtra ja chhe.
‘dehAdi padArtho mane upakArak chhe, mATe iShTa chhe ane teo mane apakArak –
ahitakArak chhe (em koIk vAr mAne chhe), mATe aniShTa chhe’ — evI vibhramarUp kalpanAthI
utpanna thayelo sanskAr te vAsanA chhe.
agnAnI jIv, AvI vAsanAnA kAraNe bhogonA nimitte utpanna thayelA indriyajanit
sukhamAn bhramathI vAstavik (sAchA) sukhanI kalpanA kare chhe.
A bhogo rog samAn chhe. teo dukhanA samaye rogonI jem AkulatA – udvegatAnAn
nimitta thAy chhe. koI kAraNathI man dukhI hoy arthAt chitta – kShobh hoy, to sundar bhogo
paN udvegakArak lAge chhe; teo asahya lAge chhe. bhUkh – tarasathI pIDAtA manuShyane sundar mahel,
chandan, chandranAn kiraN, yuvatIo vagere sundar padArtho paN dukhakar lAge chhe.
indriyajanya sukh vAsanAmAtra athavA kalpanAjanit chhe. te AtmAnun svAbhAvik –
anAkularUp sukh nathI, paN vAstavamAn te dukh ja chhe, tethI temAn vAstavik sukhanI kalpanA
karavI vyartha chhe.
jo indriyajanya sukh vAsanAmAtra – vibhramajanya na hoy to A sansAramAn je padArtha
kayArek sukhadAyak manAy chhe, te ja kyArek dukhadAyak kem manAy? tethI agnAnI jIvonun
sukh – dukh kevaL vAsanAmAtra chhe, banne dukh chhe. 6.