40 ]
iShTopadesh
[ bhagavAnashrIkundakund-
पुनः शिष्य एवाह — ‘न हि सर्वे विपद्वन्तः ससंपदोपि दृश्यन्त इति’ भगवन् ! समस्ता
अपि संसारिणो न विपत्तियुक्ताः सन्ति सश्रीकाणामपि केषांचिद् दृश्यमानत्वादिति ।
अत्राह —
दुरर्ज्येनासुरक्ष्येण नश्वरेण धनादिना ।
स्वस्थंमन्यो जनः कोऽपि ज्वरवानिव सर्पिषा ।।१३।।
फि र शिष्यका कहना है कि, भगवन् ! सभी संसारी तो विपत्तिवाले नहीं हैं, बहुतसे
सम्पत्तिवाले भी दिखनेमें आते हैं । इसके विषयमें आचार्य कहते हैं : —
कठिन प्राप्त संरक्ष्य ये, नश्वर धन पुत्रादि ।
इनसे सुखकी कल्पना, जिमि घृतसे ज्वर व्याधि ।।१३।।
tethI, dukhanA kAraNabhUt anek vipattio nirantar AvatI hovAthI sansAr avashya
vinAsh karavA yogya chhe. em tun jAN.
bhAvArtha : — sansAr ghaTIyantra jevo chhe. ghaTIyantrane tenI pATalIo upar pag mUkI goL
goL chalAvavAmAn Ave chhe. pagathI ek pATalI dUr karAy ke tarat ja bIjI pATalIo ek
pachhI ek yantra chalAvanAranI sAme upasthit (hAjar) thAy chhe, tem sansAramAn ek vipatti
(ApadA) dUr karAy ke tarat ja bIjI anek vipattio tenI sAme hAjar ja thAy chhe.
mATe sansAr avashya nAsh karavA yogya chhe. sansAr pratyenI ruchino tyAg thatAn arthAt
tenA taraph upekShAbuddhi thatAn sansArano abhAv thaI jAy chhe. par padArtho pratye mamatvabhAv,
ahambhAv, kartRutvabhAv tathA rAg dveShAdirUp bhAv — e Antarik sansAr chhe, – agnAnatAe
Ubho karelo sansAr chhe. AtmasvabhAvanI sanmukhatAe teno nAsh thatAn bAhya sanyogarUp
sansArano paN svayam abhAv thaI jAy chhe. 12.
pharIthI shiShya ja bole chhe — ‘bhagavan! badhAy vipattivALA hotA nathI,
sampattivALA (sukhI) paN jovAmAn Ave chhe — arthAt badhAy sansArIo vipattivALA
(dukhI) hotA nathI, kAraN ke keTalAk lakShmIvALA (sukhI) lok paN jovAmAn Ave chhe.’
tenA uttaramAn AchArya kahe chhe —
jvar – pIDit jyam ghI vaDe, mAne nijane chen,
kaShTa – sAdhya dhan AdithI, mAne mUDh sukh tem. 13.