66 ]
iShTopadesh
[ bhagavAnashrIkundakund-
karI (ekamek thaI) jANatA nathI. jo teo ekatA karI jANe to teo anya jIvonA rAg –
dveShanA kartA ane te jIvonA sukh – dukhanA bhoktA thAy – je kadI bane nahi.
darpaNanI jem AtmAmAn (gnAnamAn) evI nirmaLatA chhe ke traN lokanA sarva padArtho
temAn pratibimbit thAy chhe. tethI potAnA AtmAne jANatAn badhA padArtho temAn jaNAI jAy
chhe.
kevaLagnAnanI ek samayanI paryAy, traN lokanA anant padArtho, temanA pratyekanA
anant – anant guNo ane darek guNanI trikAlavartI anant – anant paryAyone, yugapat (ekI
sAthe) jem chhe tem jANe chhe; arthAt je dravyanI je paryAy je kAle je kShetre thaI gaI hoy,
thavAnI hoy ane thatI hoy tem ja te te paryAyone anukUL je je bAhya nimitto hoy,
te badhAnne kevaLI bhagavAn ekI sAthe jem chhe tem jANe chhe. evun temanA gnAnanun achintya
sAmarthya chhe.
sarvagnanI shakti viShe shrI pravachanasAramAn kahyun chhe ke —
‘‘.....have, ek gnAyakabhAvano sarva gneyone jANavAno svabhAv hovAthI, krame pravartatA,
anant, bhUt – vartamAn – bhAvi vichitra paryAyasamUhavALAn, agAdhasvabhAv ane gambhIr evAn
samasta dravyamAtrane – jANe ke te dravyo gnAyakamAn kotarAI gayA hoy, chItarAI gayA hoy, daTAI
gayA hoy, khodAI gayA hoy, DUbI gayA hoy, samAI gayA hoy, pratibimbit thayAn hoy em –
ek kShaNamAn ja je (shuddha AtmA) pratyakSha kare chhe......’’ (gAthA 200 – TIkA)
‘‘te (jIvAdi) dravya jAtionA samasta vidyamAn ane avidyamAn paryAyo,
tAtkAlik (vartamAn) paryAyonI mAphak, vishiShTatApUrvak (potapotAnA bhinna – bhinna svarUpe)
gnAnamAn varte chhe. (gAthA – 37)
‘‘je (paryAyo) adyApi utpanna thayA nathI tathA je utpanna thaIne vilay pAmI gayA
chhe, te (paryAyo) kharekhar avidyamAn hovA chhatAn, gnAn prati niyat hovAthI (gnAnamAn
nishchit – sthir – chonTelAn hovAthI, gnAnamAn sIdhAn jaNAtAn hovAthI) gnAnapratyakSha vartatA thakA,
pattharanA stambhamAn kotarAelA bhUt ane bhAvi devonI (tIrthankaradevonI) mAphak potAnun svarUp
akampapaNe (gnAnane) arpatA evA (te paryAyo) vidyamAn ja chhe.’’ (gAthA – 38 TIkA)
‘‘.....A rIte AtmAnI adbhUt gnAnashakti ane dravyonI adbhut gneyatvashaktine
lIdhe kevaLagnAnamAn samasta dravyonA traNe kALanA paryAyonun ek ja samaye bhAsavun aviruddha
chhe.’’ (gA. 37 – bhAvArtha)