kahān jainashāstramāḷā ]
iṣhṭopadesh
[ 89
टीका — द्रव्यार्थिकनयादेकः पूर्वापरपर्यायानुस्यूतो निर्ममो – ममेदमहमस्येत्यभिनिवेशशून्यः
शुद्धः शुद्धनयादेशाद् द्रव्यभावकर्मनिर्मुक्तो ज्ञानी स्वपरप्रकाशनस्वभावो योगीन्द्रगोचरोऽनन्त-
पर्यायविशिष्टतया केवलिनां शुद्धोपयोगमात्रमयत्वेन श्रुतकेवलिनां च संवेद्योहमात्मास्मि । ये तु
संयोगाद् द्रव्यकर्मसम्बन्धाद्याता मया सह सम्बन्धं प्राप्ता भावा देहादयस्ते सर्वेऽपि मत्तो
मत्सकाशात्सर्वथा द्रव्यादिप्रकारेण बाह्या भिन्नाः सन्ति ।
[ज्ञानी ] gnānī ane [योगीन्द्रगोचरः ] yogīndro dvārā jāṇavā yogya chhun; [संयोगजाः ]
sanyogajanya [सर्वे अपि भावाः ] badhāy je (deharāgādik) bhāvo chhe te [मत्तः ] mārāthī
[सर्वथा ] sarvathā [बाह्याः ] bhinna chhe.
ṭīkā : — dravyārthikanayathī ek eṭale pūrvāpar paryāyomān anusyūt (anvit),
nirmam eṭale ‘ā mārun chhe,’ ‘hun eno chhun’ evā abhinivesh (mithyā mānyatā)thī rahit,
shuddha eṭale shuddhanayanī apekṣhāe dravyakarma – bhāvakarmathī rahit, gnānī eṭale sva – paraprakāshak
svabhāvavāḷo ane yogīndragochar eṭale kevalīone anant paryāyonī vishiṣhṭatā sahit
jāṇavā yogya (gney) tathā shrutakevalīone shuddhopayogamātrapaṇāne līdhe samvedanayogya hun
ātmā chhun.
sanyogathī eṭale dravyakarmanā sambandhathī je dehādik bhāvono (padārthono) mārī sāthe
sambandh prāpta thayo chhe, te badhā mārāthī sarvathā dravyādi prakāre (dravya-kṣhetra – kāl – bhāve) bāhya
eṭale bhinna chhe.
bhāvārtha : — dravyasvabhāve ātmā ek chhe, ātmā nirmam chhe arthāt ‘ā mārun chhe’
ane ‘hun eno chhun’ – evā abhiniveshathī (mithyā abhiprāyathī) shūnya chhe; ātmā shuddha chhe
arthāt dravyakarma – bhāvakarmathī rahit chhe, te gnānī eṭale sva – par prakāshak svabhāvavāḷo chhe
ane jem te kevalī ane shrutakevalīne gnānagochar chhe; tem sarva samyagdraṣhṭione paṇ te
संयोगजन्य जितने भी देहादिक पदार्थ हैं, वे मुझसे सर्वथा बाहिरी-भिन्न हैं ।
विशदार्थ — मैं द्रव्यार्थिकनयसे एक हूँ, पूर्वापर पर्यायोंमें अन्वित हूँ । निर्मम हूँ –
‘मेरा यह’ ‘मैं इसका’ ऐसे अभिनिवेशसे रहित हूँ । शुद्ध हूँ, शुद्धनयकी अपेक्षासे, द्रव्यकर्म
भावकर्मसे रहित हूँ, केवलियोंके द्वारा तो अनन्त पर्याय सहित रूपसे और श्रुतकेवलियोंके
द्वारा शुद्धोपयोगमात्ररूपसे जाननेमें आ सकने लायक हूँ, ऐसा मैं आत्मा हूँ, और जो
संयोगसे-द्रव्यकर्मोंके सम्बन्धसे प्राप्त हुए देहादिक पर्याय हैं, वे सभी मुझसे हर तरहसे
(द्रव्यसे, गुणसे, पर्यायसे) बिल्कुल जुदे हैं ।।२७।।