kahān jainashāstramāḷā ]
iṣhṭopadesh
[ 21
इत्यादि – अतो ज्ञायते ऐन्द्रियंकं सुखं वासनामात्रमेव, नात्मनः
स्वाभाविकानाकुलत्वस्वभावम् । कथमन्यथा लोके सुखजनकत्वेन प्रतीतानामपि भावानां
दुःखहेतुत्वम् ? एवं दुःखमपि ।।
इन सबसे मालूम पड़ता है, कि इन्द्रियोंसे पैदा होनेवाला सुख वासनामात्र ही है ।
आत्माका स्वाभाविक एवं अनाकुलतारूप सुख वासनामात्र नहीं है, वह तो वास्तविक है ।
यदि इन्द्रियजन्य सुख वासनामात्र-विभ्रमजन्य न होता, तो संसारमें जो पदार्थ सुखके पैदा
करनेवाले माने गये हैं, वे ही दुःखके कारण कैसे हो जाते ? अतः निष्कर्ष निकला कि
देहधारियोंका सुख केवल काल्पनिक ही है और इसी प्रकार उनका दुःख भी काल्पनिक
है ।।६।।
tethī jaṇāy chhe, ke indriyajanit sukh vāsanāmātra ja chhe; te ātmānun svābhāvik –
anākul svabhāvavāḷun nathī, nahi to sansāramān je padārtho sukhajanak mānavāmān āve chhe
te duḥkhanun kāraṇ kem bane? em te (indriy – sukh) paṇ duḥkh ja chhe.
bhāvārtha : — agnānī jīvone je sukh – duḥkh hoy chhe, te indriyajanit chhe –
vāsanāmātra ja chhe.
‘dehādi padārtho mane upakārak chhe, māṭe iṣhṭa chhe ane teo mane apakārak –
ahitakārak chhe (em koīk vār māne chhe), māṭe aniṣhṭa chhe’ — evī vibhramarūp kalpanāthī
utpanna thayelo sanskār te vāsanā chhe.
agnānī jīv, āvī vāsanānā kāraṇe bhogonā nimitte utpanna thayelā indriyajanit
sukhamān bhramathī vāstavik (sāchā) sukhanī kalpanā kare chhe.
ā bhogo rog samān chhe. teo duḥkhanā samaye rogonī jem ākulatā – udvegatānān
nimitta thāy chhe. koī kāraṇathī man duḥkhī hoy arthāt chitta – kṣhobh hoy, to sundar bhogo
paṇ udvegakārak lāge chhe; teo asahya lāge chhe. bhūkh – tarasathī pīḍātā manuṣhyane sundar mahel,
chandan, chandranān kiraṇ, yuvatīo vagere sundar padārtho paṇ duḥkhakar lāge chhe.
indriyajanya sukh vāsanāmātra athavā kalpanājanit chhe. te ātmānun svābhāvik –
anākularūp sukh nathī, paṇ vāstavamān te duḥkh ja chhe, tethī temān vāstavik sukhanī kalpanā
karavī vyartha chhe.
jo indriyajanya sukh vāsanāmātra – vibhramajanya na hoy to ā sansāramān je padārtha
kayārek sukhadāyak manāy chhe, te ja kyārek duḥkhadāyak kem manāy? tethī agnānī jīvonun
sukh – duḥkh kevaḷ vāsanāmātra chhe, banne duḥkh chhe. 6.