Moksha Marg Prakashak-Gujarati (English transliteration). Shithilacharni Poshak Yukti Ane Tenu Nirakaran; Kudharmanu Niroopan Ane Teni Shraddha Aadino Nishedh; Adhikar Saatmo; Jain Matanuyayi Mithyadrashtionu Swaroop; Keval Nishchayavalambi Jainabhasonu Nirupan.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 11 of 20

 

Page 173 of 370
PDF/HTML Page 201 of 398
single page version

shrI yogendradevakRut paramAtmaprakAshamAn kahyun chhe ke
चेल्ला-चेल्ली पुत्थियहिं तूसइ मूढु णिभंतु
एयहिं लज्जइ णाणियउ बंधहं हेउ मुणंतु ।।२१५।।
arthachelAchelI ane pustako vaDe to mUDh santuShTa thAy chhe, paN bhrAntirahit evo
gnAnI, tene bandhanun kAraN jANI, tenAthI lajjAyamAn thAy chhe.
केण वि अप्पउ वंचियउ सिरु लुंचिवि छारेण
सयल वि संग ण परिहरिय जिणवर लिंगधरेण ।।२१७।।
arthaje jIv vaDe potAno AtmA ThagAyo, te jIv kyo? ke je jIve jinavaranun
ling dhAryun, rAkhavaDe mAthAno loch karyo, paN samasta parigrah chhoDyo nahi.
जे जिण-लिंगु धरेवि मुणि इट्ठ परिग्गह लेंति
छद्दि करेविणु ते जि जिय सा पुणु छद्दि गिलंति ।।२१८।।
arthahe jIv! je munilingadhArI iShTaparigrahane grahaN kare chhe, te UlaTI karIne
te ja UlaTIne pAchho bhakShaN kare chhe, arthAt te nindanIy chhe;1 ityAdi tyAn kahyun chhe.
e pramANe shAstromAn paN kuguru, tenAn AcharaN, ane tenI sushruShAno niShedh karyo chhe,
te jANavo.
vaLI jyAn munine dhAtrI dUt Adi chhetAlIs doSh* AhArAdimAn kahyAn chhe, tyAn
१.गृहस्थो मोक्षमार्गस्थो, निर्मोहो नैव मोहवान्
अनगारो गृही श्रेयान् निर्मोहो मोहिनो मुनेः ।।
arthadarshanamohavinAno gRuhastha to mokShamArgamAn chhe, paN mohavAn evo aNagAr arthAt
gRuharahit muni mokShamArgI nathI, tethI mohImuni karatAn darshanamoharahit gRuhastha sarvotkRuShTa chhe. bhAvArtha
jene moh arthAt mithyAtva nathI, evo avratasamyagdraShTi mokShamArgI chhe. kAraN kesAt ATh bhav
devmanuShyanA grahaN thaI niyamathI te mokShe jashe, paN munivratadhArI mithyAdraShTi sAdhu thayo chhe, topaN
marIne bhavanatrayAdikamAn UpajI sansAramAn ja paribhramaN karashe. (श्रीरत्नकरण्डश्रावकाचार)
sangrAhakanuvAdak.
* e chhentAlIs doSh A pramANe chhe
dAtAraAshrayI soL prakAranA udgam doShanun varNana
1. audeshikadoShaThThAvIs mUlaguNone dhAravAvALA nirgranthane sAdhu kahe chhe. temanA nimittathI
je AhAr banAvavAmAn Ave, te audeshikadoShavALo AhAr chhe. e audeshikadoShasahit AhAranA chAr

Page 174 of 370
PDF/HTML Page 202 of 398
single page version

gRuhasthonA bALakone prasanna karavA, samAchAr kahevA, mantraauShadhijyotiShAdikArya batAvavAn,
bhed chhe1. sarva sAdhAraNanA uddeshathI karelo AhAr, 2. pAkhanDIonA uddeshathI karelo AhAr.
3. pArshvasthanA uddeshathI karelo AhAr tathA 4 sAdhuonA uddeshathI karelo AhAr.
2. sAdhiAkadoShdAtAr potAnA mATe pAkatA bhAt, dAL, jaL, indhanamAn, munione dAn
devAnA abhiprAyathI ‘‘Aj to hun munine AhAr ApIsh’’ evo sankalpa karI temAn bIjA navA chokhA,
dAL, pAnI, indhan vagere umere, te sAdhikadoSh AhAr chhe.
3. pUtidoShprAsukavastumAn aprAsukavastu meLavI de, te pUtidoSh chhe. athavA A pAtramAnnun
vA A pAtramAnnun banAvelun anna jyAn sudhI munine na ApavAmAn Ave, tyAn sudhI teno koIe upayog
karavo nahi, evo sankalpa karavo. te paN pUtidoShasahit AhAr chhe. pahelAne aprAsukamishradoSh tathA
bIjAne pUtikarmakalpanAdoSh kahe chhe.
4. mishradoShpAkhanDIo tathA gRuhasthonI sAthe sAthe munione ApavA mATe banAvelA
achittabhojanane, mishradoShasahit bhojan kahe chhe.
5. prAbhRutadoShje kALamAn je vastu ApavA yogya chhe, te te kALamAn nahi ApatAn anya
kALamAn Ape, te prAbhRut doSh chhe. tenA be bhed chhe. 1. sthUlaprAbhRut, 2. sUkShmaprAbhRut.
6. balidoShyakSha, nAg, mAtA, kuLadevI tathA pitrAdik mATe banAvelA bhojanamAnthI sanyamI
sAdhuone je bhojan ApavAmAn Ave, te balidoShasahit bhojan chhe.
7. nyastadoShek vAsaNamAnthI bIjA vAsaNamAn pheravI, potAnA gharamAn vA bIjAnA gharamAn
rAkhI mUkelun bhojan hoy, te nyastadoShasahit bhojan chhe. te eTalA mATe doShit chhe kekoI anya
manuShya sAdhune bhojan de, to temAn garabaD vA bhUlathAp thavA sambhav chhe.
8. prAduShkAradoShtenA be bhed chhe. 1. sankram, 2. prakAsh. sAdhunA AvyA pachhI bhojananA
vAsaN Adine ek jagyAethI bIjI jagyAe laI javAn, te sankramapAduShkAradoSh chhe, tathA sAdhunA AvyA
pachhI kamADamanDapAdi dUr karavAn, bhasmajalAdithI vAsaN mAnjavAn, dIvodevatA saLagAvavo, te prakAshaprAduShkAr
doSh chhe.
9. krItadoShbhikShA arthe sAdhu gharamAn AvyA pachhI temane mATe badalAmAn anya sAmagrI ApI
bhojan sAmagrI lAvavI, te krItadoSh chhe, tathA gAy, dhan, vidyA Adi ApI bhojan sAmagrI lAvavI,
te paN krItadoShasahit AhAr chhe.
10. prAmityadoShmunidAn mATe udhAr lAvelA annane prAmityadoShasahit AhAr kahe chhe.
jethI ante dAtArane klesh parishram uThAvavo paDe chhe. kadarthit thavun paDe chhe. te dravyabhojananA be bhed
chhe
1 vyAjavun, 2 uchhInun.
11. parivartitadoShek chIjane badalAmAn ApIne bIjI chIj dAn arthe lAvavAmAn Ave,
tevI bhojanasAmagrI parivartit doShasahit chhe. kAraN tethI paN dAtArane sanklesh, parishram ane sankoch thAy
chhe.

Page 175 of 370
PDF/HTML Page 203 of 398
single page version

ane karyokarAvyoanumodyo AhAr levo, ityAdi kriyAno niShedh karyo chhe. paN Aje
kALadoShathI e ja doSho lagAvI AhArAdi grahaN kare chhe.
12. niShiddhadoShkoIe manA karelI vastu paN munine ApavAmAn Ave, to te
niShiddhadoShasahit AhAr chhe. tenA be bhed chhe. 1. mAlikanI niShedh karelI tathA bIjI pote te vastuno
mAlik to nathI, paN potAne te mAlik samaje chhe, tevAe niShedh karelI.
13. abhiˆtadoShek saralapanktimAn Avel traN athavA sAt makAno chhoDIne bAkI
sarvajagyAethI muninA bhojan mATe lAvelI ayogya annAdi bhojanasAmagrIne abhihnatadoShasahit bhojan
kahe chhe.
14. uddabhinnadoShevI koI paN ghI, khAnD, goL Adi vastu ke je kardam va lAkh AdithI
DhAnkelI hoy. athavA koI prakAranI nAmanI sIlmahor karelI hoy tevI vastu kholIne sAdhune ApavAmAn
Ave, to te uddabhinnadoShasahit chhe.
15. AchhedyadoShrAjA vA mantrI AdinA bhayathI sAdhune gRuhastha je AhAr Ape, te
AchhedyadoShasahit chhe.
16. mAlArohaNadoShnIsaraNIdAdar Adi upar chaDhI, mAL parathI bhojan lAvI sAdhune
ApavAmAn Ave, te mAlArohaNadoShasahit AhAr chhe. em karatAn dAtArane harakat, mushkelI thAy chhe, tethI
te paN sadoShaAhAr chhe.
have muni Ashraye soL prakAranA utpAdan doSh kahe chhe
1. dhAAtrIdoShdhAtrI pAnch prakAranI chhe mArjan, khelan, svApan, manDan ane kShIr. emAnthI
ek yA anek kAryono sanyamI sAdhu prayog kare, jethI anurAgI thaI gRuhastha bhojan Ape, tene sanyamI
grahaN kare, te dhAtrIdoShasahit bhojan chhe. A pAnch prakAranun dhAtrIkarma sanyamI pote kare, karAve vA upadeshe,
tethI meLavelun bhojan paN sadoSh chhe.
2. dUtadoShsambandhIonAn vachano, vRuttAnto, sandeshAo sthAnAntare pahonchADI, dAtArane santuShTa
anurAgI karI, te dvArA nipajAvelA bhojanane dUtadoShasahit bhojan kahe chhe.
3. nimittadoShaShTAnganimitta (lAnchchhan, ang, svar, chhed, bhaum, antarikSha, lakShaN tathA svapna)
dvArA gRuhasthane santuShTa karI bhojan kare, te nimittadoShasahit bhojan chhe.
4. vanipakavachanadoShdAtAranA anukUlavachan bolI AhArAdi grahaN kare, te vanipakavachan
doShasahit bhojan chhe. emAn sAdhunI dInatA ja thAy chhe. potAnI satya samaj viruddha bolAy chhe, te ja
dInatA.
5. AjIvadoShhastarekhA, shilpashAstrAdignAn vA (potAnAn) kuL, jAti, aishvarya, tap, anuShThAn
Adi pragaT karI bhojan grahaN karavun. te AjIvadoShasahit bhojan chhe.
6. krodhAdoShkrodhit thaI bhojanAdi grahaN karavun, te kruddhadoShasahit bhojan chhe.
7. mAnadoShabhimAnavash thaI bhojan levun, te mAnadoShasahit bhojan chhe.

Page 176 of 370
PDF/HTML Page 204 of 398
single page version

vaLI pArshvastha ane kushIlAdi bhraShTachArI muniono niShedh karyo chhe, temanAn ja lakShaNone
8. mAyAdoShsamAnaAchArveSh dhAraN karI bhojan grahaN karavun, te mAyAdoShasahit bhojan
chhe.
9. lobhadoShAsaktatApUrvak bhojan grahaN karavun, te lobhadoShasahit bhojan chhe.
10. pUrvastutidoShdAtAranI prashansA karI, vA tenA pitAprapitA AdinA dAnguNonI
dAtAranI AgaL prashansA karI, dAtArane dAnanun smaraN karAvI, pachhI bhojan karavun. te pUrvastutidoSh chhe.
11. pashchAtstutidoShbhojan lIdhA pachhI upar pramANe dAtAranI stuti karavI te pashchAt-
stutidoSh chhe.
12. chikitsAdoShrasAyaN, viSh, kShAr, bAL, sharIr, bhUt, shalya tathA shalAkA e chikitsAnAn
ATh ang chhe. e vaDe dAtAranI vyAdhibAdhAno pote ja pratikAr karI, vA tenA nirAkaraNano upadesh
daI, dAtArane prasanna karI bhojan karavun, te chikitsAdoShasahit bhojan chhe.
13. vidyAdoShjal, sthal, AkAshagAminI Adi vidyAonun mahAtmya batAvI te vidyAo
siddha karAvI ApI vA ‘amuk vidyAo hun ApIsh’ evun AshvAsan ApI, dAtArane prasanna karI bhojan
levun, te vidyAdoShasahit bhojan chhe.
14. mantradoShe ja pramANe mantranun mahAtmyAdi batAvI, ApI vA ApavAnun AshvAsan ApI,
bhojan levun te mantradoShasahit bhojan chhe.
15. chUrNadoShbhUsAchUrNa, anjanachUrNa e be prakAranAn chUrNa ApI, vA ApavAnun AshvAsan
ApI bhojan levun, te chUrNadoShasahit bhojan chhe.
16. mUlakarmadoShkoIne tAbe thavAno upAy batAvI vA tem thavAnI yojanA karI, virahI
strIpuruShano meL karAvI, vA teno upAy batAvI, gRuhasthane prasanna karI bhojan levun te mUlakarmadoShasahit
bhojan chhe.
have AhAranA Ashraye rahelA dash prakAranA ashan doSh kahe chhe
1. shankitadoShA vastu grahaN karavA yogya chhe ke ayogya? AmAn shun kahyun chhe? evI
shankAyukta vastune grahaN karavI, te shankitadoShasahit AhAr chhe.
2. pihitadoShaprAsuk vastuvaDe athavA prAsuk paN bhAre padArthadvArA DhAnkelI bhojyasAmagrIne
ughADI pachhI temAnthI Apelun bhojan, te pihitadoShasahit bhojan chhe.
3. mRukShiptadoShsachchIkaN hAth, chamacho kaDachhI Adi dvArA ApelI bhojanasAmagrI grahaN
karavI, te mRukShiptadoShasahit chhe.
4. nikShiptadoShsachittapRithvI, jal, agni, bIj, haritakAy e pAnch upar athavA be
indriyathI mAnDI panchendriy sudhInA jIvo par rAkhelI bhojanasAmagrI hoy, tene grahaN karavI, te nikShipta-
doShasahit bhojan chhe.
24

Page 177 of 370
PDF/HTML Page 205 of 398
single page version

dhAraN kare chhe. eTalun visheSh chhe kee dravyathI to nagna rahe chhe, tyAre A nAnAprakAranA
5. chhoTitadoShghaNI bhojan sAmagrI verI nAkhI athavA chhoDI daI, thoDI bhojanasAmagrI grahaN
karavI te, pIrasavAvALAnA hAthapar chhoDI dIdhelI parantu chhAsh Adi dvArA jharatI vastu grahaN karavI te, bhojan
sAmagrI TapakI rahe chhe evA hAth dvArA bhojan karavun te, be hAthane judA karI bhojan karavun te, tathA
aniShTaAhAr chhoDI iShTaAhAr grahaN karavo te e pAnche prakArano AhAr chhoTitadoShasahit AhAr chhe.
6. apariNatadoShje AhArajaL garam chhatAn pAchhaLathI ThanDA thaI gayA hoy, ke jenAn varNa,
ras, gandh, sparshanun parivartan na thayun hoy, tevAn AhArajaLAdi grahaN karavAn, te apariNatadoShasahit
AhAr chhe.
7. sAdhAAraNadoShAkuLatA vA bhayathI athavA AdarapUrvak, vA vastrAdikanun sankochan karI sArI
rIte paryAlochan karyA vinA ja dAtAre ApelAn AhArauShadhAdi grahaN karavAn, te sAdhAraN doShasahit
AhAr chhe.
8. dAyakadoShrajasvati, garbhavatI, AryikA, raktapaTIkAAdi strIo tathA smashAnamAnthI mRutakane
agnidAh karI AvelA, sutakayukta, vyAdhiyukta, napunsakAdipuruSho, dAyANI, madyapAnI, prasutA, rogI,
bhUtapishAchAdithI mUrchhit, panchashramaNikA, telAdisanskArayukta, ati nIchA vA UnchAsthAn par UbhelI, agnine
phUnkI, jalAvI, vadhArI rAkhamAn dabAvI, jaLathI, bUjhAvI, vikherI nAnkhI vA lAkaDAn vagere kam karIne AvelI
hoy tevI, vA ghar, AngaNun, dIvAl lImpatI hoy, snAn karatI hoy, bachchAne dUdh pItun chhoDIne AvI
hoy, atishay bAlikA hoy, vRuddhA hoy, rogI hoy, evI strIo tathA TaTTI
peshAb karIne Avelo hoy,
AkrAnt hoy, evA puruSho dvArA Apelo AhAr dAyakadoSh sahit chhe.
9. liptadoShgerU, haDatAl, khaDI, kAcho ATo, lIlun shAk, aprAsuk jaL AdithI lipta thayelo
AhAr levo, te liptadoShasahit AhAr chhe.
10. mishradoShsachitta pRithvI, jaL bIj (ghaunjav Adi) haritakAy (phalphUlpAtrAdi) tras
jemAn beindriyAdi jIvo sAkShAt dekhAtA hoy evA sachitta-achitta annane mishradoShayukat mAnyun chhe teno
banAvelo AhAr mishradoShasahit chhe.
have bhojanakriyA sambadhI chAr doSh kahIe chhIe
1. angAradoShA vastu bahu sundar ane ruchikar chhe. mane iShTa chhe, k kvadhAre maLe to
ThIk, e pramANe AhAramAn ati lampaTatAsahit bhojan karavun, te angAradoShayukat bhojan chhe.
2. dhAUmadoShA vastu bahu ja kharAb banI chhe, mane bilakul sArI lAgatI nathI, ane pramANe
AhAramAn jugupsA-sahit bhojan karavun te dhUmadoShasahit bhojan chhe.
3. sanyojanadoShgaramanA bhegun ThanDu, ThanDAnA bhegun garam, chIkaNAnA bhegun rUkhun ane rUkhAnA
bhegun chIkaNun, e pramANe paraspar viruddha padArthone ekabIjAmAn meLavI grahaN karavA, te sanyojanadoSh chhe.
4. atimAtrAhAradoShbe bhAg AhAr tathA ek bhAg jalathI udar bharavun e ja uchit
chhe. chhatAn e kramanun ullanghan karI je sAdhu peT ThAnsIne AhAr le, te atimAtrAhAradoShasahit bhojan
chhe. e pramANe chhentAlIs doSh chhe.

Page 178 of 370
PDF/HTML Page 206 of 398
single page version

parigrah rAkhe chhe. vaLI tyAn munione bhrAmarI Adi* AhAr levAnI vidhi kahI chhe, tyAre
A Asakta banI dAtAranA prAN pIDI AhArAdi grahaN kare chhe. gRuhasthadharmamAn paN uchit
na hoy evA anyAy ane lokanindya kArya karatA pratyakSha jovAmAn Ave chhe.
vaLI jinabimbshAstrAdik sarvotkRuShTa pUjya chhe, teno paN teo avinay kare chhe. pote
tenAthI paN mahantatA rAkhI, uchcha Asane besavun, ityAdi pravRutti kare chhe. e pramANe anek
viparItatA pratyakSha bhAse chhe, chhatAn potAne muni mAne chhe, mUlaguNAdikanA dhArak kahevaDAve chhe.
e pramANe potAnI mahimA karAve chhe. ane gRuhastha bhoLA temanA dvArA temanI prashansAdivaDe
ThagAtA chhatAn dharmano vichAr karatA nathI, ane temanI bhaktimAn tatpar thAy chhe. paN moTA
pApane moTo dharma mAnavo, e mithyAtvanun phaL anantasansAr kem na hoy? shAstramAn ek
jinavachanane anyathA mAnatAn mahApApI hovun kahyun chhe, to ahIn to jinavachananI koI paN vAt
* gocharIvRutti, bhrAmarIvRutti, akShamRukShaNavRutti, gartapUraNavRutti ane agniprashamanavRutti e pAnch
prakAranI vRuttipUrvak sAdhuoe gRuhasthanA gher AhAr levo ghaTe chhe, te pAnchenun svarUp nIche pramANe
1. gAy jangalamAn chAro chare chhe, paN tenun lakSha jangalanI shobhA nihALavA taraph nathI. tem sAdhu
gRuhasthanA gher 46 doSh, 32 antarAy ane 14 maLadoSh TALI shuddha bhojan anAsaktabhAve le paN tenun
lakSha gRuhasthanI shrImantAI, garIbAI, makAnAdinI shobhA ke strIAdi taraph na rAkhe te gocharIvRutti chhe.
2. bhramar jangalamAn jaI anek puShpAdik upar besI e komaLapuShpanA rasane chUsI ekaTho kare,
paN te puShpane kinchitmAtra paN harakat ke dukh na pahonchavA de. (joke shakti to pATaDAne paN kochI
nAkhavAnI chhe) tem sAdhu, gRuhasthanA gher AhAr le, paN potAnA nimitte gRuhasthanA AkhA kuTumbane kinchit
paN dukh pahonchavA de nahi evI tenI dayAmay komaLavRuttine bhAmarIvRutti kahe chhe.
3. kheDUt gADAnI dharImAn dIvel bharelAn chIntharAn pramANasarprayojan pUratAn ghAle, paN tenun lakSha
bIjun kAI na hoy tem sAdhu potAnAn hADakAnAdi ApasamAn na ghasAy, eTalA ja prayojan pUrato gRuhasthanA
gher AhAr le, tene akShamRukShaNavRutti kahe chhe.
4. jem ek khADo, mATIpaththarroDAndhUL Adi je nirmUlya vastuo maLe tenAthI pUravAmAn
Ave chhe. paN tene pUravA mATe mUlyavAn padArthonI jarUr nathI; tem sAdhu potAnA udararUp khADo nirdoSh
ras ke niras bhojanavaDe pUre, parantu te udararUpI khADAne pUravA sArA sArA puShTa ane rasavAn padArtho
taraph vRutti na rAkhe, te gartapUraNavRutti chhe.
5. jem bhanDAramAn agni lAgyo hoy, to tene bujhAvavA koI amuk khAs jaLanI AvashyakatA
nathI, paN jevun ane jyAnnun pANI maLe, tethI tene bujhAvavAmAn Ave chhe; tem sAdhu potAnI udarAgnine
khorAkanA rasAdi taraph lakSha nahi rAkhatAn je nirdoSh rasaniras prAsukaAhAr maLe, tethI shamAvI, guNarUp
ratnabhanDAranI rakShA kare, tene agniprashamanavRutti kahe chhe.
e pramANe pAnch bhrAmarIAdi vRuttipUrvak sAdhu dAtArane kAI paN harakat pahonchADyA sivAy
AhAr le.sangrAhakanuvAdak.

Page 179 of 370
PDF/HTML Page 207 of 398
single page version

rAkhI ja nathI, to e samAn bIjun pAp kayun? have ahIn kuyuktiovaDe jeo e kuguruonun
sthApan kare chhe, tenun nirAkaraN karIe chhIe.
shithilAchAranI poShak yukti ane temanun nirAkaraN
prashnaguru vinA to nagurA kahevAy have evA guru A kALamAn dekhAtA
nathI tethI Amane ja guru mAnavA joIe?
uttaranaguro to enun nAm ke je guru ja mAne nahi. have je gurune to mAne
chhe, paN A kShetramAn gurunun lakShaN na dekhAvAthI, koIne guru na mAne, to te shraddhAnathI to
naguro thato nathI. jem
nAstik to tenun nAm, ke je parameshvarane mAne ja nahi. have je
parameshvarane to mAne chhe, paN A kShetramAn parameshvaranun lakShaN kyAy na dekhAvAthI koIne parameshvar
na mAne, to tethI kAI te nAstik thato nathI. e ja pramANe ahIn jANavun.
prashnajainashAstromAn A kALamAn kevaLIno to abhAv kahyo chhe, paN kAI
munino abhAv kahyo nathI?
uttaraevun to kahyun nathI keA deshamAn sadbhAv raheshe, paN bharatakShetramAn
raheshe, em kahyun chhe. have bharatakShetra to ghaNun ja moTun chhe, temAn koI ThekANe sadbhAv hashe,
tethI teno abhAv kahyo nathI. jo tame raho chho te ja kShetramAn sadbhAv mAnasho, to jyAn
AvA paN guru (muni) nahi dekho tyAn tame jasho, tyAre kone guru mAnasho? vaLI jem A
kALamAn hansono sadbhAv kahyo chhe, paN hans dekhAtA nathI, to tethI anya pakShIomAn
(kAgAdimAn) kAI hansapaNun manAtun nathI. tem A kALamAn munino sadbhAv kahyo chhe, have muni
dekhAtA nathI, to tethI bIjAone to muni manAy nahi.
prashnaek akSharadAtAne guru mAnavAmAn Ave chhe, to je shAstra shikhavADe,
sambhaLAve temane guru kem na mAnIe?
uttaragurunAm mahAnanun chhe, have jenAmAn je prakAranI mahantatA sambhav hoy tene
te prakAranI gurusangnA sambhave. jem kuLaapekShAe mAtApitAne gurusangnA chhe, tem vidyA
bhaNAvavAvALAne paN vidyA apekShAe gurusangnA chhe, parantu ahIn to dharmano adhikAr chhe, tethI
jenAmAn dharma apekShAe mahantatA sambhavit hoy te ja guru jANavo. have dharma nAm chAritranun
chhe, yathA
*
‘चरित्तं खलु धम्मो’ em shAstramAn kahyun chhe, tethI chAritradhArakane ja gurusangnA chhe.
vaLI jem bhUtAdinun nAm paN dev chhe, topaN ahIn devanA shraddhAnamAn arahantadevanun ja grahaN
* shrI pravachanasAr gAthA 7.

Page 180 of 370
PDF/HTML Page 208 of 398
single page version

chhe, tem anyanun nAm paN guru chhe, topaN ahIn gurunA shraddhAnamAn nirgranth gurunun ja grahaN
chhe. jainadharmamAn to arahantadev, nirgranthaguru evun prasiddha vachan chhe.
prashna‘nirgranth vinA anyane guru na mAnavA’ tenun shun kAraN?
uttaranirgranth vinA anya jIv sarvaprakArathI mahantatA dhArato nathI. jem koI
lobhI shAstravyAkhyAn kare, tyAn te Ane shAstra sambhaLAvavAthI mahant thayo, ane A tene
dhanavastrAdi ApavAthI mahant thayo. joke bAhyathI shAstra sambhaLAvavAvALo mahant rahe chhe, topaN
antarangamAn lobhI hoy chhe tethI (dAtArane uchcha mAne, tathA dAtAr lobhIne nIcho ja mAne,
mATe) tenAmAn sarvathA (bilakul) mahantatA na thaI.
prashnanirgranth paN AhAr to le chhe?
uttaralobhI banI dAtAranI sushruShA karI, dInatApUrvak te AhAr letA nathI, tethI
temanI mahantatA ghaTatI nathI. je lobhI hoy te ja hInatA pAme chhe. e ja pramANe anya jIv
jANavA, mATe nirgranth ja sarvaprakArathI mahantatAyukta chhe, paN nirgranth vinA anya jIv
sarvaprakArathI guNavAn nathI, guNonI apekShAe mahantatA, tathA doShonI apekShAe hInatA bhAse
chhe, tethI tenI nishank stuti paN karI shakAy nahi.
vaLI nirgranth vinA anya jIv jevun dharmasAdhan kare chhe, tevun vA tenAthI adhik dharmasAdhan
gRuhastha paN karI shake chhe, to tyAn gurusangnA kone hoy? mATe bAhyAbhyantar parigraharahit
nirgranthamuni chhe te ja guru chhe.
prashnaA kALamAn evA guru to ahIn nathI, tethI jem arahantanI sthApanA
pratimA chhe, tem gurunI sthApanA A veShadhArIo chhe?
uttarajem chitrAdivaDe rAjAnI sthApanA karIe, to tyAn pratipakShI nathI, paN koI
sAmAnya manuShya potAne rAjA manAve, to te rAjAno pratipakShI thAy chhe. tem pAShANAdimAn
arahantAdinI sthApanA banAve, to tyAn teno koI pratipakShI nathI, paN koI sAmAnya manuShya
potAne muni manAve, to te munijanomAn pratipakShI thayo. e pramANe ja jo sthApanA thatI hoy
to potAne arahant paN manAvo! paN temanI sthApanA hoy to bAhyamAn to e pramANe ja
hovI joIe; parantu te nirgranth ane A ghaNA parigrahano dhArak chhe, tyAn em kevI rIte bane?
prashnaA kALamAn shrAvak paN jevA sambhave tevA nathI, tethI jevA shrAvak
tevA muni?
uttarashAstramAn shrAvakasangnA to sarva gRuhastha jainone chhe. shreNik paN asanyamI hato
chhatAn tene uttarapurANamAn shrAvakottam kahyo. bArasabhAmAn shrAvak kahyA tyAn teo badhA vratadhArI

Page 181 of 370
PDF/HTML Page 209 of 398
single page version

nahotA, jo teo sarva vratadhArI hot to asanyamI manuShyonI judI sankhyA kahet, paN tem
kahI nathI; mATe gRuhastha jain to shrAvak nAm pAme chhe. parantu munisangnA to nirgranth vinA koI
paN ThekANe kahI nathI.
vaLI madyamAnsmadhu ane panchaudambarAdi phaLonun bhakShaN shrAvakone nathI, tethI shrAvakane
to ATh mULaguN kahe chhe, mATe tenAmAn koI prakAravaDe paN shrAvakapaNun to sambhave chhe, paN
munine aTThAvIs mULaguN chhe, te A veShadhArIomAn dekhAtA ja nathI, mATe temanAmAn koI
prakArathI paN munipaNun sambhavatun nathI. vaLI gRuhastha avasthAmAn to pUrve jambukumArAdike ghaNAn
hinsAdi kArya karyAn sAmbhaLavAmAn Ave chhe, paN muni thaIne koIe hinsAdi kArya karyAn nathI,
parigrah rAkhyA nathI, tethI evI yukti kAryakArI nathI.
juo! shrI AdinAthajInI sAthe chAr hajAr rAjAo dIkShA laI pAchhaLathI bhraShTa thayA,
tyAre devo temane kahevA lAgyA ke‘jinalingI banI anyathA pravartasho to ame tamane danD
ApIshun; jinaling chhoDI tamArI ichchhA hoy tem karo.’ mATe jinalingI kahevaDAvI jo anyathA
pravarte te to danD yogya chhe, to vandanAdi yogya kevI rIte hoy?
ghaNun shun kahIe! je jainamatamAn kuveSh dhAraN kare chhe, te mahApAp upajAve chhe. tathA
je anya jIvo temanI sevAdi kare chhe, te paN pApI thAy chhe. padmapurANamAn ek kathA chhe
ke
koI shreShThI dharmAtmAe chAraNamunione bhramathI bhraShTa jANIne AhAr na Apyo, to A
pratyakShabhraShTane dAnAdik ApavAn kem sambhave?
prashnaamArA antarangamAn shraddhAn to satya chhe, parantu bAhya lajjAdi vaDe
mAtra shiShTAchAr karIe chhIe, phaL to antaranganun thashe?
uttaraShaTpAhuDagranthamAn lajjAdivaDe paN vandanAdikano niShedh batAvyo chhe, je ame
pahelA ja kahI gayA. vaLI koI baLAtkArathI mastak namAvI hAth joDAvato hoy, tyAre to
em sambhave ke
‘amArun antarang nahotun,’ paN pote ja jyAn mAnAdivaDe namaskArAdi kare, tyAn
antarangashraddhA kem na kahevAy? jem koI potAnA antarangamAn to mAnsane bUrun jANe chhe, paN
rAjAdikane bhalun manAvavAn arthe mAns bhakShaN kare, to tene vratI kevI rIte manAy? tem koI
potAnA antarangamAn to kuguru sevanane bUrun jANe chhe, paN tene vA lokone bhalun manAvavA arthe
tenun sevan kare, to tene sAcho shraddhAnI kevI rIte manAy? mATe bAhyathI teno tyAg karatAn
ja antarangatyAg sambhave chhe, tethI je shraddhAnasahit jIv chhe temaNe to koI prakArathI paN e
kuguruonI sevA
sushruShAdi karavI yogya nathI.
1
१.भयाशास्नेहलोभाश्च कुदेवागमलिंगिनाम्
प्रणामं विनयं चैव न कुर्युः शुद्धदृष्टयः ।।
(shrI ratnakaranDashrAvakAchAr30)

Page 182 of 370
PDF/HTML Page 210 of 398
single page version

e pramANe kuguru sevanano ahIn niShedh karyo.
prashnakoI tattvashraddhAnIne e kugurusevanathI kevI rIte mithyAtva thayun?
uttarajem shIlavatI strI potAnA bhartAranI mAphak parapuruShanI sAthe ramaNakriyA
sarvathA kare nahi, tem tattvashraddhAnI puruSh sugurunI mAphak kugurune namaskArAdi kriyA sarvathA
kare nahi. kAraN ke
te jIvAditattvano shraddhAnI thayo chhe, tethI tyAn rAgAdikano niShedh karanArI
shraddhA kare chhe, vItarAgabhAvane shreShTha mAne chhe, tethI jenAmAn vItarAgatA hoy, evA gurune ja
uttam jANI namaskArAdi kare chhe, paN jenAmAn rAgAdik hoy, tene niShedh jANI namaskAr
kadI paN kare nahi.
prashnajem rAjAdikane (namaskArAdi) karIe chhIe, tem Amane paN karIe
chhIe?
uttararAjAdik kAI dharmapaddhatimAn nathI, ane gurunun sevan to dharmapaddhatimAn chhe,
rAjAdikanun sevan to lobhAdikathI thAy chhe, eTale tyAn to chAritramohano ja uday sambhave chhe,
paN guruonA ThekANe kuguruone sevyA, tyAn tattvashraddhAnanA kAraNarUp to guru hatA, temanAthI
A pratikUL thayo. have lajjAdikathI paN jeNe kAraNamAn viparItatA upajAvI, tenA kAryabhUt
tattvashraddhAnamAn draDhatA kyAthi hoy? mATe tyAn to darshanamohano ja uday sambhave chhe. e pramANe
kuguruonun nirUpaN karyun.
have kudharmanun nirUpaN karIe chhIe
kudhArmanun nirupaN ane tenI shraddhA Adino niShedhA
jyAn hinsAdik pAp Upaje vA viShaykaShAyonI vRuddhi thAy, tyAn dharma mAnIe te kudharma
jANavo. yagnAdi kriyAomAn mahAhinsAdi upajAve, moTA jIvono ghAt kare, tyAn indriyonA
viShay poShaN kare. te jIvo pratye duShTabuddhi karI raudradhyAnI thAy, tIvralobhathI anyanun bUrun
karI, potAnun koI prayojan sAdhavA ichchhe, ane vaLI evAn kArya karI tyAn dharma mAne, te sarva
kudharma chhe.
vaLI tIrthomAn vA anya ThekANe snAnAdi kArya kare, tyAn nAnAmoTA ghaNA jIvonI hinsA
thAy, potAnA sharIrane sukh Upaje, tethI viShayapoShaN thAy chhe, tathA kAmAdik vadhe chhe.
kutUhalAdivaDe tyAn kaShAyabhAv vadhAre chhe ane dharma mAne chhe te kudharma chhe.
arthashuddhadraShTivAn jIve bhayAshAsneh ane lobhathI paN kudev, kuAgam ane kulingIne
praNAmvinayAdi karavA yogya nathI.
sangrAhakanuvAdak.

Page 183 of 370
PDF/HTML Page 211 of 398
single page version

sankrAnti, grahaN ane vyatipAtAdimAn dAn Ape chhe, khoTA grahAdi arthe dAn Ape
chhe, pAtra jANIne lobhI puruShone dAn Ape chhe, dAnamAn sonun, hAthIghoDA ane tal Adi
vastuo Ape chhe, paN sankrAnti Adi parva dharmarUp nathI, jyotiShInA sanchArAdivaDe (gamanA-
gamanavaDe) sankrAnti Adi thAy chhe. tathA duShTagrahAdiarthe Apyun tyAn bhay, lobhAdikanI adhikatA
thaI, tethI tyAn dAn ApavAmAn dharma nathI. vaLI lobhI puruSh ApavAyogya pAtra paN nathI,
kAraN ke lobhI nAnAprakAranI asatya yuktiovaDe Thage chhe, paN kAI bhalun karato nathI. bhalun
to tyAre thAy ke jyAre AnA dAnanI sahAyavaDe te dharma sAdhe; parantu te to UlaTo pAparUp
pravarte chhe. have pApanA sahAyakanun bhalun kevI rIte thAy?
shrI rayaNasArashAstramAn paN kahyun chhe ke
सप्पुरिसाणं दाणं कप्पतरुणं फलाण सोहं वा
लोहीणं दाणं जइ विमाणसोहा सवस्स जाणेह ।।२६।।
arthasatpuruShone dAn Apavun, e kalpavRukShonA phUlanI shobhA jevun tathA sukhadAyak
chhe, paN lobhI puruShone dAn Apavun thAy chhe, te shab arthAt maDadAnI ThAThaDInI shobhAsamAn
jANavun. shobhA to thAy, parantu dhaNIne paramadukhadAyak thAy chhe, mATe lobhI puruShane dAn
ApavAmAn dharma nathI.
vaLI dravya to evun ApIe ke jenAthI teno dharma vadhe, paN suvarNa, hAthI vagere
ApavAthI e vaDe hinsAdi Upaje vA mAnlobhAdi vadhe, ane tethI mahApAp thAy; tethI evI
vastuo ApavAvALAne puNya kyAthi thAy?
vaLI viShayAsakta jIv ratidAnAdimAn puNya TharAve chhe. paN pratyakSha kushIlAdi pAp jyAn
thAy tyAn puNya kevI rIte thAy? tathA yukti meLavavA te kahe chhe ke‘‘te strI santoSh pAme
chhe.’’ paN strI viShayasevan karavAthI sukh avashya pAme, to pachhI shIlano upadesh shAmATe
Apyo? ratisamay vinA paN tenA manorathAnusAr na pravarte to te dukh pAme chhe; mAtra evI
asat yukti banAvI teo viShay poShavAno upadesh Ape chhe.
e pramANe dayAdAn ane pAtradAn vinA anya dAn ApI tyAn dharma mAnavo, te sarva
kudharma chhe.
vaLI koI, vratAdi karIne tyAn hinsAdik vA viShayAdik vadhAre chhe; paN vratAdik to
e hinsAviShayAdi ghaTADavA mATe karavAmAn Ave chhe. jyAn annano to tyAg kare paN
kandamULAdikonun bhakShaN kare, to tyAn hinsA visheSh thaI, tathA svAdAdi viShayanI visheShatA thaI.
vaLI koI, divasamAn to bhojan kare nahi, paN rAtrimAn bhojan kare chhe; have tyAn

Page 184 of 370
PDF/HTML Page 212 of 398
single page version

divasabhojanathI rAtribhojanamAn visheSh hinsA pratyakSha dekhAy chhe, tathA pramAd visheSh thAy chhe.
vaLI koI, vratAdik karIne nAnAprakAranA shRungAr banAve chhe, kutUhal kare chhe, tathA
jugAraAdirUp pravarte chhe, ityAdi pApakriyA kare chhe. tathA koI, vratAdikanA phaLamAn laukik
iShTanI prApti ane aniShTano nAsh ichchhe, paN tyAn to kaShAyanI tIvratA visheSh thaI.
e pramANe vratAdikavaDe dharma mAne, te kudharma chhe.
vaLI, koI bhakti Adi kAryomAn hinsAdi pAp vadhAre chhe, gIt
nRityagAnAdi, vA
iShTa bhojanAdik vA anya sAmagrIovaDe viShayone poShaN kare chhekutUhalpramAdAdirUp pravarte
chhe, tyAn te pAp to ghaNun upajAve paN dharmanun kinchit sAdhan nathI, chhatAn tyAn dharma mAne te
sarva kudharma chhe.
vaLI koI, sharIrane to klesh upajAve, hinsAdik nipajAve vA kaShAyAdirUp pravarte chhe.
jem koI panchAgni tApe chhe, paN tyAn agnivaDe nAnAmoTA jIvo saLagI jaI hinsAdik vadhe
chhe, emAn dharma sho thayo? koI adhomukh jhUle tathA koI UrdhvabAhu rAkhe, ityAdi sAdhanathI
to tyAn klesh ja thAy; tethI e kAI dharmanA ang nathI.
vaLI koI, pavanasAdhan kare chhe. tyAn netIdhotI Adi kAryomAn jalAdivaDe hinsAdi
Upaje chhe. koI chamatkAr tyAn Upaje to tethI mAnAdik vadhe chhe, paN tyAn kinchit dharmasAdhan
nathI; ityAdik klesh to kare chhe, paN viShay
kaShAy ghaTADavAnun kAI sAdhan karato nathI,
antarang krodhmAnmAyAlobhano abhiprAy chhe, chhatAn nirarthak klesh karI tyAn dharma mAne chhe,
paN e kudharma chhe.
vaLI koI, A lokanAn dukh sahan na thavAthI, paralokamAn iShTanI ichchhAthI, tathA
potAnI pUjA vadhAravA arthe pravarte chhe, vA koI krodhAdikathI ApaghAt kare chhe; jem koI
pativiyogathI agnimAn baLI satI kahevaDAve chhe, koI himAlayamAn gaLI jAy chhe, koI kAshImAn
jaI karavat le chhe, tathA koI jIvatAn maraN le chhe,
ityAdi kArya karI tyAn dharma mAne chhe,
paN ApaghAt e to mahAn pAp chhe. jo sharIrAdithI anurAg ghaTyo hato, to tapashcharaNAdi
karavun hatun paN maraN pAmavAmAn kayun dharmanun ang thayun? kAraN ke
ApaghAt karavo e kudharma
chhe.
e ja pramANe anya paN ghaNAn kudharmanA ang chhe. ahIn kyAn sudhI kahIe? TUnkAmAn
jyAn viShaykaShAy vadhavA chhatAn dharma mAnavAmAn Ave chhe, te sarva kudharma jANavA.
juo! kALadoShathI jainadharmamAn paN kudharmanI pravRutti thaI rahI chhe. jainamatamAn je dharmaparva
kahyAn chhe, temAn to viShaykaShAy chhoDI sanyamarUp pravartavun yogya chhe, chhatAn sanyamane to AdaratA
25

Page 185 of 370
PDF/HTML Page 213 of 398
single page version

nathI, ane vratAdi nAm dharAvI tyAn nAnAprakAranA shRungAr banAve chhe. iShTa bhojanAdi kare chhe,
kutUhalAdi kare chhe, tathA kaShAy vadhAravAnAn kArya kare chhe, jugAr Adi mahApAparUp pravarte chhe.
vaLI pUjanAdi kAryomAn upadesh to e hato ke‘‘सावद्यलेशो बहुपुण्यराशौ दोषाय
नालंghaNAn puNyasamUhamAn pApano ansh doShanA arthe nathI.’’ paN e chhaLavaDe pUjA
prabhAvanAdi kAryomAn rAtrimAn dIpikAdivaDe, vA anantakAyAdinA sangrahavaDe, vA
ayatnAchArapravRuttivaDe, hinsAdirUp pAp to ghaNun upajAve, paN stuti
bhakti Adi
shubhapariNAmomAn pravarte nahi, vA thoDo pravarte to tyAn toTo to ghaNo ane napho thoDo vA kAI
nahi. eTale evAn kArya karavAmAn to bUrun ja dekhAy chhe.
vaLI jinamandir to dharmanun sthAn chhe, chhatAn tyAn nAnAprakAranI kukathAo karavI, shayan
karavun ityAdi pramAdarUp koI pravarte chhe, vaLI tyAn bAgabagIchAdi banAvI, potAnA viShay
kaShAy poShe chhe, lobhI puruShane guru mAnI dAnAdi ApI temanI asatya stutivaDe potAnun
mahantapaNun mAne chhe, ityAdi prakAr vaDe potAnA viShay kaShAyane to vadhAre chhe, ane dharma mAne
chhe, paN jainadharma to vItarAgabhAvarUp chhe, temAn AvI viparIt pravRutti mAtra kALadoShathI ja
jovAmAn Ave chhe.
e pramANe kudharmasevanano niShedh karyo.
have temAn mithyAtvabhAv kevI rIte chhe, te ahIn kahIe chhIe
tattvashraddhAnamAn prayojanabhUt to ek e chhe ke‘‘rAgAdik chhoDavA,’ e ja bhAvanun nAm
dharma chhe. jo rAgAdibhAvo vadhArIne dharma mAne, to tyAn tattvashraddhAn kyAn rahyun? tyAn to te
jinaAgnAthI pratikUl thayo. rAgAdibhAv to pAp chhe, tene dharma mAnyo e ja jUTh shraddhAn
thayun. mATe kudharmasevanamAn mithyAtvabhAv chhe.
e pramANe kudevkugurukushAstra sevanamAn mithyAtvabhAvanI puShTatA thatI jANI, ahIn tenun
nirUpaN karyun.
shrI ShaTpAhuDamAn paN kahyun chhe ke
कुच्छियदेवं धम्मं कुच्छियलिंगं च वंदए जो दु
लज्जाभयगारवदो मिच्छादिट्ठी हवे सो हु ।।९२।। (mokShapAhuD)
arthaje koI lajjA, bhay ane moTAIthI paN kutsitdevdharmalingane vandan kare
chhe, te mithyAdraShTi chhe.
पूज्यं जिनं त्वाऽर्चयतो जनस्य सावद्यलेशो बहुपुण्यराशौ
दोषाय नालं कणिका विषस्य न दूषिका शीत शिवाम्बु राशौ ।।५८।। (बृ० स्वयंभूस्तोत्र)

Page 186 of 370
PDF/HTML Page 214 of 398
single page version

mATe je mithyAtvano tyAg karavA ichchhe chhe, te pratham ja kudevkugurukudharmano tyAgI
thAy, samyaktvanA pachchIs maLadoShonA tyAgamAn paN amUDhadraShTi vA chha AyatanamAn paN teno
ja tyAg karAvyo chhe. mATe teno avashya tyAg karavo.
vaLI e kudevAdinA sevanathI je mithyAtvabhAv thAy chhe, te hinsAdipApothI paN
mahAnapAp chhe. kAraN keenA phaLathI nigodnarkAdiparyAy prApta thAy chhe, tyAn anantakALasudhI
mahAsankaT pAme chhe, tathA samyaggnAnanI prApti paN mahAdurlabh thaI jAy chhe.
shrI ShaTpAhuDamAn (bhAvapAhuDamAn) paN kahyun chhe ke
कुच्छियधम्मम्मि रओ कुच्छियपाखंडिभत्तिसंजुत्तो
कुच्छियतवं कुणंतो कुच्छियगइभायणो होइ ।।१४०।।
arthaje kutsitdharmamAn lIn chhe, kutsit pAkhanDIonI bhaktivaDe sanyukta chhe, tathA
kutsit tap kare chhe, te jIv kutsit arthAt mAThIgati bhogavavAvALo thAy chhe.
he bhavya! kinchitmAtra lobh vA bhayathI paN e kudevAdinun sevan na kar! kAraN ke
tenAthI anantakAL sudhI mahAdukh sahan karavun thAy chhe, mATe evo mithyAtvabhAv karavo yogya
nathI.
jainadharmamAn to evI AmnAy chhe ke pahelAn moTun pAp chhoDAvI pachhI nAnun pAp
chhoDAvavAmAn Ave chhe. tethI e mithyAtvane sAtavyasanAdithI paN mahAnapAp jANI pahelAn
chhoDAvyun chhe. mATe je pApanA phaLathI Darato hoy, tathA potAnA AtmAne dukhasamudramAn DubAvavA
na ichchhato hoy, te jIv A mithyAtvapApane avashya chhoDo. nindA-prashansAdinA vichArathI shithil
thavun yogya nathI. nItishAstramAn paN em kahyun chhe ke
निन्दन्तु नीतिनिपुणा यदि वा स्तुवन्तु,
लक्ष्मीः समाविशतु गच्छतु वा यथेष्टम्
अद्यैव वा मरणमस्तु युगान्तरे वा,
न्यायात्पथः प्रविचलन्ति पदं न धीराः
।। (nItishatak-84)
koI ninde chhe to nindo, stuti kare chhe to stuti karo, lakShmI Avo vA game tyAn
jAo, tathA maraN Aje ja thAo vA yugAntare thAo; parantu nItimAn nipuN puruSho
nyAyamArgathI ek pagalun paN chalit thatA nathI.
evo nyAy vichArI, nindA-prashansAdinA bhayathI vA lobhAdikathI paN anyAyarUp
mithyAtvapravRutti karavI yogya nathI.

Page 187 of 370
PDF/HTML Page 215 of 398
single page version

aho! dev-guru-dharma to sarvotkRuShTa padArtha chhe, enA AdhAre to dharma chhe, temAn shithilatA
rAkhe to anyadharma kevI rIte thAy? tethI ghaNun shun kahevun? sarvathA prakAre e kudev-kuguru-kudharmanA
tyAgI thavun yogya chhe.
kudevAdino tyAg na karavAthI mithyAtvabhAv ghaNo puShTa thAy chhe. ane A kALamAn ahIn
tenI pravRutti visheSh jovAmAn Ave chhe, mATe ahIn tenA niShedharUp nirUpaN karyun chhe. tene jANI
mithyAtvabhAv chhoDI potAnun kalyAN karo.
e pramANe shrI mokShamArgaprakAshak nAmanA shAstramAn kudev-kuguru
-kudharma niShedh varNanarUp chhaThTho adhikAr samApta

Page 188 of 370
PDF/HTML Page 216 of 398
single page version

adhikAr sAtamo
jainamatAnuyAyI mithyAdraShTionun svarup
A bhavatarunun mUL ek, jANo mithyAtva bhAv;
tehane karI nirmUL have, karIe mokSha upAy.
have je jIvo jain chhe tathA jinaAgnAne mAne chhe, temane paN mithyAtva rahe chhe, tenun
ahIn varNan karIe chhIekAraN ke e mithyAtvashatruno ansh paN bUro chhe, tethI e
sUkShmamithyAtva paN tyAgavA yogya chhe.
jinAgamamAn nishchay-vyavahArarUp varNan chhe, temAn yathArthanun nAm nishchay tathA
upachAranun nAm vyavahAr chhe. tenA svarUpane nahi jANatAn anyathA pravarte chhe, te ahIn kahIe
chhIe.
kevaL nishchayanayAvalambI jainAbhAsonun nirupaN
koI jIv nishchayane nahi jANatAn mAtra nishchayAbhAsanA shraddhAnI banI potAne mokShamArgI
mAne chhe, potAnA AtmAne siddhasamAn anubhave chhe, paN pote pratyakSha sansArI hovA chhatAn
bhramathI potAne siddha mAne, e ja mithyAdraShTi chhe.
shAstromAn AtmAne je siddhasamAn kahyo chhe, te dravyadraShTithI kahyo chhe, paN paryAyaapekShA
siddhasamAn nathI. jem rAjA ane rank manuShyapaNAnI apekShAe to samAn chhe, paN rAjA tathA
rankapaNAnI apekShAe to samAn nathI; tem siddha ane sansArI jIvapaNAnI apekShAe to samAn
chhe, parantu siddhapaNA ane sansArIpaNAnI apekShAe to samAn nathI, chhatAn A jIv to jevA
siddha shuddha chhe tevo ja potAne shuddha mAne chhe, paN shuddha-ashuddha avasthA e to paryAy chhe,
e paryAyaapekShAe samAnatA mAnavAmAn Ave to te ja mithyAdraShTi chhe.
vaLI koI potAne kevaLagnAnAdino sadbhAv mAne chhe. potAne kShayopashamarUp matishrutAdi-
gnAnano sadbhAv chhe, ane kShAyikabhAv to karmano kShay thatAn ja thAy chhe, chhatAn bhramathI karmano
kShay thayA vinA paN potAne kShAyikabhAv mAne chhe, te paN mithyAdraShTi chhe.
shAstromAn sarvajIvono kevaLagnAnasvabhAv kahyo chhe, paN te shaktiapekShAe kahyo chhe,
kAraN kesarvajIvomAn kevaLagnAnAdirUp thavAnI shakti to chhe, paN vartamAn vyaktatA to te vyakta
thatAn ja kahI chhe.

Page 189 of 370
PDF/HTML Page 217 of 398
single page version

kevaLagnAn mAnavAmAn bhUl
koI em mAne chhe ke‘‘AtmAnA pradeshomAn to kevaLagnAn ja chhe, upar AvaraN
hovAthI te pragaT thatun nathI’’ paN e bhram chhe. jo kevaLagnAn hoy to vajrapaTalAdi ADA
hoy chhatAn paN vastune jANe chhe, te karma ADAn AvatAn kem aTake? mATe karmanA nimittathI
kevaLagnAnano
abhAv ja chhe. jo teno nirantar sadbhAv rahe, to tene pAriNAmikabhAv kahet,
paN te to kShAyikabhAv chhe. sarvabhed jemAn garbhit chhe evo chaitanyabhAv, te ja
pAriNAmikabhAv chhe, paN tenI matignAnAdirUp vA kevaLagnAnAdirUp anek avasthA chhe, te
pAriNAmikabhAv nathI, tethI kevaLagnAnano sadbhAv sarvadA mAnavo yogya nathI.
vaLI shAstromAn je sUryanun draShTAnta Apyun chhe, teno eTalo ja paramArtha samajavo ke
jem meghapaTal dUr thatAn sUryano prakAsh pragaT thAy chhe, tem karmoday dUr thatAn kevaLagnAn thAy
chhe, tathA jem meghapaTal thatAn sUryaprakAsh pragaT thato nathI, tem karmauday thatAn kevaLagnAn thatun
nathI; paN evo bhAv na levo ke
jem sUryamAn prakAsh rahe chhe, tem AtmAmAn kevaLagnAn rahe
chhe, kAraN ke draShTAnt sarvaprakAre maLatun Ave nahi. jem pudgalamAn varNaguN chhe, tenI lIlI,
pILI Adi avasthA chhe, temAn vartamAnamAn koI avasthAnA sadbhAvamAn tenI anya avasthAno
abhAv ja chhe, tem AtmAmAn chaitanyaguN chhe, tenI matignAnAdirUp avasthA chhe, temAn vartamAnamAn
koI avasthAnA sadbhAvamAn tenI anya avasthAno abhAv ja chhe.
prashnaAvaraN nAm to vastune AchchhAdavAnun chhe, have jo kevaLagnAnano
sadbhAv nathI, to kevaLagnAnAvaraN shA mATe kaho chho?
uttaraahIn shakti chhe tene vyakta na thavA de, te apekShAe AvaraN kahyun chhe,
jem deshachAritrano abhAv hotAn shakti ghAtavAnI apekShAe apratyAkhyAnAvaraNakaShAy kahyo chhe,
tem ahIn jANavun.
ahIn em samajavun kevastumAn paranimittathI je bhAv thAy tenun nAm aupAdhikabhAv
chhe. tathA paranimitta vinA je bhAv thAy tenun nAm svabhAvabhAv chhe. jem jaLane agninun
nimitta thatAn uShNapaNun thayun, tyAn to shItaLapaNAno abhAv ja chhe, parantu agninun nimitta maTatAn
te shItaL ja thaI jAy chhe, tethI sadAkAL jaLano svabhAv shItaL kahevAmAn Ave chhe, kAraN
ke
evI shakti temAn sadA hoy chhe, paN te pragaT thatAn ja ‘svabhAv vyakta thayo’ kahevAmAn
Ave chhe. koI veLA te vyaktarUp thAy chhe; tem AtmAne karmanun nimitta thatAn anyarUp thayun,
tyAn to kevaLagnAnano abhAv ja chhe, parantu karmanun nimitta maTatAn sarvadA kevaLagnAn thaI jAy
chhe, tethI sadAkAL AtmAno svabhAv kevaLagnAn kahevAmAn Ave chhe. kAraN ke evI shakti

Page 190 of 370
PDF/HTML Page 218 of 398
single page version

temAn sadA hoy chhe, paN te vyakta chhatAn ja svabhAv vyakta thayo’ kahevAmAn Ave chhe.
vaLI jem shItaLasvabhAvanA kAraNe uShNajaLane shItaL mAnI tenun pAnAdi karIe, to
tethI dAjhavun ja thAy, tem kevaLagnAnasvabhAvanA kAraNe ashuddha AtmAne kevaLagnAnI mAnI
anubhavavAmAn Ave, to tethI dukhI ja thAy.
e pramANe je AtmAne kevaLagnAnAdirUp anubhave chhe, te mithyAdraShTi chhe.
vaLI koI potAne rAgAdibhAv pratyakSha hovA chhatAn paN bhramathI AtmAne rAgAdirahit
mAne chhe. tyAn ame pUchhIe chhIe ke A rAgAdi thatA jovAmAn Ave chhe, te kyA dravyanA
astitvamAn chhe? jo sharIr vA karmarUp pudgalanA astitvamAn hoy to e bhAv achetan vA
mUrtik hoy, paN A rAgAdik to pratyakSha chetanatA sahit amUrtikabhAv jaNAy chhe, mATe e
bhAvo AtmAnA ja chhe.
shrI samayasAr-kaLashamAn paN kahyun chhe ke
कार्यत्वादकृतं न कर्म न च तज्जीवप्रकृत्योर्द्वयो-
रज्ञायाः प्रकृतेः स्वकार्यफलभुग्भावानुषंगात्कृतिः
नैकस्याः प्रकृतेरचित्त्वलसनाज्जीवोऽस्य कर्ता ततो
जीवस्यैव च कर्म तच्चिदनुगं ज्ञाता न यत्पुद्गलः
।।२०३।।
e rAgAdirUp bhAvakarma chhe te koI dvArA nathI karAyA em nathI, kemake e kArya-
bhUt chhe, tathA jIv ane karmaprakRiti e bannenun paN kartavya nathI, kAraNjo em hoy to
achetan karmaprakRitine paN te bhAvakarmanun phaL sukh-dukh tenun bhogavavun thAy, parantu e asambhav
chhe; tathA ekalI karmaprakRitinun paN e kartavya nathI, kAraN
ke tene achetanapaNun pragaT chhe, mATe
e rAgAdikano kartA jIv ja chhe, ane e rAgAdik jIvanun ja karma chhe, kAraN kebhAvakarma
to chetanAne anusArI chhe, chetanA vinA hoy nahi, tathA pudgal gnAtA nathI.
e pramANe rAgAdikabhAv jIvanA astitvamAn chhe.
have je rAgAdikabhAvonun nimitta karmone ja mAnI potAne rAgAdikano akartA mAne chhe,
te kartA to pote chhe, parantu potAne nirudyamI banI pramAdI rahevun chhe, tethI karmano ja doSh
TharAve chhe. e dukhadAyak bhram chhe.
shrI samayasAr-kaLashamAn paN em ja kahyun chhe ke
रागजन्मनि निमित्ततां परद्रव्यमेव कलयंति ये तु ते
उत्तरन्ति न हि मोहवाहिनीं शुद्धबोधविधुरान्धबुद्धयः ।।२२१।।

Page 191 of 370
PDF/HTML Page 219 of 398
single page version

je jIv rAgAdikanI utpattimAn paradravyanun ja nimittapaNun mAne chhe, te jIv paN
shuddhagnAnathI rahit chhe andhabuddhi jenI, evo banI mohanadInI pAr Utarato nathI.
shrI samayasAranA sarvavishuddhagnAnAdhikAramAn je AtmAne akartA mAne chhe, ane em kahe
chhe kekarma ja jagADe chhe, suvADe chhe, paraghAtakarmathI hisA chhe, vedakarmathI abrahma chhe, mATe karma
ja kartA chhe, em mAnanAr jainIne sAnkhyamatI kahyo chhe. jem sAnkhyamatI AtmAne shuddha mAnI
svachchhandI thAy chhe, tem ja A paN thayo.
evA shraddhAnathI A doSh thayo kerAgAdikane potAnA na jANyA ane potAne teno
akartA mAnyo, eTale rAgAdik thavAno bhay rahyo nahi athavA rAgAdik maTADavAno upAy
karavAno paN rahyo nahi, eTale svachchhandI banI khoTAn karma bAndhI anantasansAramAn bhaTake chhe.
prashnashrI samayasAr kaLashamAn ja em kahyun chhe ke
वर्णाद्या वा रागमोहादयो वा भिन्ना भावाः सर्व एवास्य पुंसः
तेनैवान्तस्तत्त्वतः पश्यतोऽमी नो दृष्टाः स्युर्दृष्टमेकं परं स्यात् ।।३७।।
arthavarNAdik vA rAgAdikabhAv chhe, te badhAy A AtmAthI bhinna chhe.
vaLI tyAn ja rAgAdikane pudgalamay kahyA chhe, tathA anya shAstromAn paN AtmAne
rAgAdikathI bhinna kahyo chhe, te kevI rIte chhe?
uttararAgAdikabhAv paradravyanA nimittathI aupAdhikabhAv thAy chhe, ane A jIv
tene svabhAv jANe chhe. jene svabhAv jANe tene bUro kem mAne? vA tenA nAshano udyam shAmATe
kare? have e shraddhAn paN viparIt chhe, tene chhoDAvavA mATe svabhAvanI apekShAe e rAgAdikane
bhinna kahyA chhe, tathA nimittanI mukhyatAthI pudgalamay kahyA chhe. jem vaidya rogane maTADavA ichchhe
chhe, jo shItanI adhikatA dekhe, to tene uShNa auShadhi batAve, tathA uShNatAnI adhikatA dekhe,
to tene shItaL auShadhi batAve, tem shrIguru rAgAdik chhoDAvavA ichchhe chhe. have je rAgAdikane
paranA mAnI svachchhandI banI nirudyamI thAy, tene to upAdAnakAraNanI mukhyatAthI ‘‘rAgAdik
AtmAnA chhe’’ evun shraddhAn karAvyun; tathA je rAgAdikane potAno svabhAv mAnI tenA nAshano
udyam karato nathI, tene nimittakAraNanI mukhyatAthI ‘‘rAgAdik parabhAv chhe’’ evun shraddhAn karAvyun.
e banne viparItashraddhAnathI rahit thatAn satyashraddhAn thAy tyAre te em mAne keA
rAgAdikabhAv AtmAno svabhAv to nathI, paN karmanA nimittathI AtmAnA astitvamAn
vibhAvaparyAy Upaje chhe, nimitta maTatAn teno nAsh thatAn svabhAv rahI jAy chhe, mATe tenA
nAshano udyam karavo.

Page 192 of 370
PDF/HTML Page 220 of 398
single page version

prashnajo karmanA nimittathI e thAy chhe, to jyAnsudhI karmano uday rahe
tyAnsudhI vibhAv kevI rIte dUr thAy? mATe teno udyam karavo to nirarthak chhe?
uttaraek kArya thavAmAn anek kAraNanI AvashyakatA chhe, temAn je kAraN buddhi
pUrvakanAn hoy, tene to udyam karI meLave, tathA abuddhipUrvakanAn kAraN svayam maLe, tyAre kAryasiddhi
thAy chhe; jem putra thavAnun kAraN buddhipUrvak to vivAhAdik karavo e chhe, tathA abuddhipUrvak
kAraN bhavitavya chhe, have tyAn putrano arthI vivAhAdikano to udyam kare ane bhavitavya svayam
thAy tyAre putra thAy; tem vibhAv dUr karavAnun kAraN buddhipUrvak to tattvavichArAdik chhe, tathA
abuddhipUrvak mohakarmanA upashamAdik chhe. have teno arthI tattvavichArAdikano to udyam kare, tathA
mohakarmanA upashamAdik svayam thAy tyAre rAgAdik dUr thAy.
prashnajem vivAhAdik paN bhavitavya AdhIn chhe, tem tattvavichArAdik
paN karmanA kShayopashamAdikane AdhIn chhe, mATe udyam karavo nirarthak chhe?
uttaratattvavichArAdi karavAyogya gnAnAvaraNano kShayopasham to tene thayo chhe, tethI
ja upayogane tyAn lagAvavAno udyam karAvIe chhIe; asangnI jIvono kShayopasham nathI, tethI
temane shAmATe upadesh ApIe?
prashnahonahAr (bhAvIbhAv) hoy, to tyAn upayog lAge; honahAr sivAy
kevI rIte lAge?
uttarajo evun shraddhAn chhe, to sarvatra koI paN kAryano udyam tun na kar. tun
khAnapAn ane vyApArAdikano to udyam kare chhe, ane ahIn honahAr batAve chhe, tethI jANIe
chhIe ke tAro anurAg ja ahIn nathI; mAnAdikathI ja AvI jUThI vAto banAve chhe.
e pramANe rAgAdik hovA chhatAn paN tenAthI rahit je AtmAne mAne chhe, te mithyAdraShTi
jANavA.
vaLI tun karmanokarmano sambandh hovA chhatAn paN AtmAne nirbandh mAne chhe, paN tenun
bandhan to pratyakSha joIe chhIe, gnAnAvaraNAdikathI gnAnAdikano ghAt joIe chhIe, sharIravaDe
tenA anusAr thatI avasthA joIe chhIe, to bandhan kevI rIte nathI? jo bandhan na hoy
to mokShamArgI tenA nAshano udyam shAmATe kare?
prashnato shAstromAn AtmAne karma{nokarmathI bhinna abaddhaspRuShTa kevI rIte
kahyo chhe?
uttarasambandh anek prakAranA chhe, tyAn tAdAtmyasambandh apekShAe AtmAne karma