Page 213 of 370
PDF/HTML Page 241 of 398
single page version
samyaggnAn thAy chhe, tathA kharekharA rAgAdik maTatAn samyakchAritra thAy chhe. have tenA svarUpanun
jevun jainamatamAn nirUpaN karyun chhe, tevun koIpaN ThekANe nirUpaN karyun nathI, tathA jain vinA
anyamatIo evAn kAryo karI shakatA nathI. mATe e ja jainamatanun sAchun lakShaN chhe. e lakShaNane
oLakhIne je parIkShA kare chhe te ja shraddhAnI chhe, paN e vinA anya prakArathI je parIkShA kare
chhe, te mithyAdraShTi ja rahe chhe.
paN jainI chhe teo bIjAo karatAn to bhalA ja chhe.
vaDe sAnsArik prayojan sAdhavA ichchhe chhe te moTo anyAy kare chhe, mATe te to mithyAdraShTi
ja chhe.
pAp ja thAy. hinsAdik karI bhogAdikanA arthe judun mandir banAve to banAvo, parantu
chaityAlayamAn bhogAdik karavA yogya nathI; tem pUjA
Page 214 of 370
PDF/HTML Page 242 of 398
single page version
vichAravun yogya nathI.
thaI munipaNun angIkAr kare chhe, tene bhojanAdinun prayojan hotun nathI, koI svayam bhojanAdik
Ape to sharIranI sthiti arthe le, nahi to samatA rAkhe chhe
upakAr karAvavAno abhiprAy nathI. koI sAdharmI svayam upakAr kare to kare, tathA na kare to
tethI potAne kAI sanklesh thato nathI. have e pramANe to yogya chhe, paN jo pote ja AjIvikAdinun
prayojan vichArI bAhyadharmasAdhan kare ane koI bhojanAdik upakAr na kare to sanklesh kare, yAchanA
kare, upAy kare vA dharmasAdhanamAn shithil thaI jAy, to tene pApI ja jANavo.
pharyA kare chhe, tathA mukhethI pAThAdik vA namaskArAdik kare chhe, parantu te ThIk nathI. temane ‘‘hun
koN chhun , konI stuti karun chhun, shun prayojan arthe stuti karun chhun, tathA A pAThano sho artha
chhe?’’ e Adinun kAI bhAn nathI.
Page 215 of 370
PDF/HTML Page 243 of 398
single page version
bAhya sAdhan paN rAgAdik poShavA kare chhe.
kArya karavun kahyun chhe; have pariNAmonI to oLakhAN nathI ke
le chhe; paN shAstrAbhyAsanun je prayojan chhe, tene pote antarangamAn avadhArato nathI. ityAdik
dharmakAryonA marmane pichhANato nathI.
vichArapUrvak abhUtArthadharmane sAdhe chhe.
hoy chhe.
Page 216 of 370
PDF/HTML Page 244 of 398
single page version
pratItivaDe teo sudev
chhe, kevalagnAnavaDe lokAlokane jANe chhe, tathA jeNe kAm
bhinna
AgnAnusAr mAne chhe athavA anyathA mAne chhe.
paN em nathI jANato ke
paN pariNAm vinA nAm levAvALAne paN svargaprApti na thAy to sAmbhaLavAvALAne to kyAthi
thAy? nAm sAmbhaLavAnA nimittathI e shvAnAdikane je mandakaShAyarUp bhAv thayA, tenun phaL tene
svargaprApti thaI chhe, upachArathI tyAn nAmanI mukhyatA karI chhe.
kare chhe. paN iShTa
Page 217 of 370
PDF/HTML Page 245 of 398
single page version
paN je jIv pahelAnthI ja sAnsArik prayojan sahit bhakti kare chhe tene to pApano ja
abhiprAy rahyo kAnkShA, vichikitsArUp bhAv thatAn e vaDe pUrva pApanun sankramaNAdi kevI rIte
thAy? tethI tenun kArya siddha thayun nahi.
pravarte chhe ane mokShamArgamAn bAhya nimittamAtra paN jANe chhe, parantu tyAn ja upAdeyapaNun mAnI
santuShTa thato nathI paN shuddhopayogano udyamI rahe chhe.
तीव्ररागज्वरविनोदार्थं वा कदाचिज्ज्ञानिनोऽपि भवतीति।
gnAnIne paN hoy chhe.
anurAg chhe; gnAnInA shraddhAnamAn tene shubhabandhanun kAraN jANavAthI tevo anurAg nathI. bAhyamAn
kadAchit gnAnIne ghaNo anurAg hoy chhe, kadAchit agnAnIne paN hoy chhe
kare chhe, kShudhAdipariShah sahan kare chhe, koIthI krodhAdi karatA nathI, upadesh ApI bIjAone
dharmamAn lagAve chhe,’’
Page 218 of 370
PDF/HTML Page 246 of 398
single page version
ativyAptipaNun chhe, e vaDe sAchI parIkShA thAy nahi; vaLI te je guNono vichAr kare chhe temAn
keTalAk jIvAshrit chhe tathA keTalAk pudgalAshrit chhe, tenI visheShatA nahi jANavAthI
asamAnajAtIy muniparyAyamAn ekatvabuddhithI te mithyAdraShTi ja rahe chhe.
jo e oLakhAN thAy to te mithyAdraShTi rahe nahi.
guNone oLakhI tenI sevAthI potAnun bhalun thavun jANI tenAmAn anurAgI thaI bhakti kare chhe.
e pramANe tenI gurubhaktinun svarUp kahyun.
bhakti kare chhe, paN evAn kathan to anya shAstra
kevI rIte jANe? mATe e pramANe to sAchI parIkShA thAy nahi. ahIn to
jainashAstronI utkRuShTatA chhe tene oLakhato nathI, kemake jo e oLakhAN thaI jAy
to te mithyAdraShTi rahe nahi.
e pramANe tene dev-guru-shAstranI pratIti thaI chhe tethI te potAne vyavahArasamyaktva thayun
pratIti vinA samyaktvanI prApti nathI tethI mithyAdraShTi ja chhe.
Page 219 of 370
PDF/HTML Page 247 of 398
single page version
te vastunA bhAvanun ja nAm tattva kahyun chhe tethI bhAv bhAsyA vinA tattvArthashraddhAn kyAthi hoy?
bhAv bhAsavo shun chhe, te ahIn kahIe chhIe
oLakhAN thayA vinA anya svarAdine anya svarAdirUp mAne chhe, athavA satya paN mAne to
nirNay karIne mAnato nathI; tethI tene chaturapaNun thatun nathI; tem koI jIv, samyaktvI thavA
arthe shAstra dvArA jIvAdi tattvonun svarUp shIkhI le chhe, parantu tenA svarUpane oLakhato nathI,
ane svarUp oLakhAN sivAy anya tattvone anya tattvarUp mAnI le chhe, athavA satya paN
mAne chhe to tyAn nirNay karIne mAnato nathI, tethI tene samyaktva thatun nathI. vaLI jem koI
sangIt shAstrAdi bhaNyo hoy vA na bhaNyo hoy paN jo te svarAdinA svarUpane oLakhe chhe
to te chatur ja chhe; tem koI shAstra bhaNyo hoy vA na bhaNyo hoy, paN jo te jIvAdinA
svarUpane oLakhe chhe to te samyagdraShTi ja chhe. jem hiraN svar-rAgAdinAn nAm jANatun nathI
paN tenA svarUpane oLakhe chhe, tem alpabuddhi, jIvAdikanAn nAm jANato nathI paN tenA
svarUpane oLakhe chhe ke ‘‘ A hun chhun, A par chhe, A bhAv bUrA chhe, A bhalA chhe,’’ e
pramANe svarUpane oLakhe tenun nAm bhAvabhAsan chhe.
anganoe pAThI jIvAdi tattvonA visheSh bhedo jANe chhe, parantu bhAv bhAsato nathI tethI te
mithyAdraShTi ja rahe chhe.
vignAnanA kAraNabhUt vA vItarAgadashA thavAne kAraNabhUt jevun nirUpaN karyun chhe tevun jANato nathI.
Page 220 of 370
PDF/HTML Page 248 of 398
single page version
AtmAshrit gnAnAdimAn tathA sharIrAshrit upadesh-upavAsAdi kriyAomAn potApaNun mAne chhe.
paN samyagdraShTi kahetA nathI.
A pudgalanI kriyA chhe tenun jIv nimitta chhe
jANavAnun prayojan to e ja hatun te thayun nahi.
mAnavun e ja mithyAdraShTi chhe. shrI samayasAranA bandhAdhikAramAn paN e ja kahyun chhe ke?
tyAn anya jIvane jIvADavAno vA sukhI karavAno adhyavasAy thAy te to puNyabandhanun kAraN
chhe, tathA mAravAno vA dukhI karavAno adhyavasAy thAy te pApabandhanun kAraN chhe.
Page 221 of 370
PDF/HTML Page 249 of 398
single page version
mAphak ahinsAdikane paN bandhanAn kAraN jANI heyarUp ja mAnavAn.
AyuavasheSh vinA te jIve nahi, A potAnI prashastarAgapariNatithI pote ja puNya bAndhe chhe
nathI. kAraN ke dravyalingI muni anyadevAdikanI sevA karatA nathI, hinsA vA viShayomAn pravartatA
nathI, krodhAdi karatA nathI, tathA man-vachan-kAyAne roke chhe, topaN tene mithyAtvAdi chAre Asrav
hoy chhe; bIjun e kAryo teo kapaTavaDe paN karatA nathI, jo kapaTathI kare to te graiveyak sudhI
kevI rIte pahonche?
Page 222 of 370
PDF/HTML Page 250 of 398
single page version
ane sukhasAmagrImAn rAg to badhA jIvone hoy chhe, tethI tene paN rAg-dveSh karavAnun shraddhAn
thayun. jevo A paryAyasambandhI sukhadukhasAmagrImAn rAg-dveSh karavo thayo, tevo ja bhAvI
paryAyasambandhI sukhadukhasAmagrImAn rAg-dveSh karavo thayo.
chhe, je sarva pAparUp ja chhe anee e ja AtmaguNano ghAtak chhe; mATe ashuddha (shubhAshubh)
bhAvovaDe karmabandh thAy chhe temAn bhalo-bUro jANavo e ja mithyAshraddhAn chhe.
have (mishra evA) ek bhAvathI to be kArya bane chhe, paN ek prashastarAgathI ja puNyAsrav
paN mAnavo tathA samvar-nirjarA paN mAnavI e bhram chhe. mishrabhAvamAn paN A sarAgatA chhe,
A virAgatA chhe
prashastarAgarUp kAryone upAdey shraddhe chhe.
Page 223 of 370
PDF/HTML Page 251 of 398
single page version
shubhapravRutti chhe, have pravRuttimAn to guptipaNun bane nahi. vItarAgabhAv thatAn jyAn man-vachan-
kAyAnI cheShTA thAy nahi e ja sAchI gupti chhe.
kAraN koN Tharashe? eShaNA samitimAn doSh TALe chhe tyAn rakShAnun prayojan nathI, mATe rakShAne
arthe ja samiti nathI.
jIvone dukhI karI potAnun gamanAdi prayojan sAdhatA nathI tethI svayamev ja dayA paLAy chhe;
e pramANe sAchI samiti chhe.
lobhathI parastrI sevato nathI to tene tyAgI kahI shakAy nahi, te ja pramANe A krodhAdino
tyAgI nathI. to kevI rIte tyAgI hoy? padArtha iShTa-aniShTa bhAsatAn krodhAdik thAy chhe, jyAre
tattvagnAnanA abhyAsathI koI iShTa-aniShTa na bhAse tyAre svayamev ja krodhAdik UpajatA nathI,
tyAre sAcho dharma thAy chhe.
tenAthI rAg hato ane pAchhaLathI tenA avaguN joI te udAsIn thayo; tem sharIrAdikathI
rAg hato paN pAchhaLathI tenA anityatvAdi avaguN dekhI A udAsIn thayo, parantu evI
udAsInatA to dveSharUp chhe; jyAn jevo potAno vA sharIrAdino svabhAv chhe tevo oLakhI bhram
chhoDI, tene bhalAn jANI rAg na karavo tathA bUrAn jANI dveSh na karavo
dukhI thayo tathA rati Adinun kAraN maLatAn sukhI thayo, e to dukh-sukharUp pariNAm chhe,
ane e ja Arta-raudradhyAn chhe, evA bhAvothI samvar kevI rIte thAy? dukhanAn kAraNo maLatAn
dukhI na thAy tathA sukhanAn kAraNo maLatAn sukhI na thAy paN gneyarUpathI teno jANavAvALo
ja rahe, e ja sAcho pariShahajay chhe.
Page 224 of 370
PDF/HTML Page 252 of 398
single page version
mahAvratAdirUp AsravabhAvone chAritrapaNun sambhavatun nathI; sarva kaShAyarahit je
udAsInabhAv tenun ja nAm chAritra chhe.
tyAg kare chhe; parantu jem koI puruSh kandamULAdi ghaNA doShavALI haritakAyano tyAg kare chhe
tathA keTalAk haritakAyonun bhakShaN kare chhe paN tene dharma mAnato nathI, tem muni hinsAdi
tIvrakaShAyarUp bhAvono tyAg kare chhe tathA keTalAk mandakaShAyarUp mahAvratAdinun pAlan kare chhe
parantu tene mokShamArga mAnatA nathI.
kAraN chhe tethI upachArathI tapane paN nirjarAnun kAraN kahyun chhe. jo bAhyadukh sahan karavun
e ja nirjarAnun kAraN hoy to tiryanchAdik paN bhUkh
tathA thoDA karatAn thoDI thAy evo niyam Thare tyAre to nirjarAnun mukhya kAraN upavAsAdik
Page 225 of 370
PDF/HTML Page 253 of 398
single page version
sharIranI vA pariNAmonI shithilatAne kAraNe shuddhopayog shithil thato jANe to teo
AhArAdik grahaN kare chhe. jo upavAsAdithI ja siddhi thAy to shrI ajitanAthAdi trevIs
tIrthankaro dIkShA laI be upavAs ja kem dhAraN kare? temanI to shakti paN ghaNI hatI, parantu
jevA pariNAm thayA tevAn bAhyasAdhanavaDe ek vItarAg shuddhopayogano abhyAs karyo.
ja thAy, paN em bane nahi, e ja pramANe ichchhA karI upavAsAdi karatAn tyAn bhUkh-tRuShAdi
kaShTa sahan karIe chhIe te bAhyanimitta chhe paN tyAn jevA pariNAm hoy tevun phaL pAme chhe.
Page 226 of 370
PDF/HTML Page 254 of 398
single page version
tethI upachArathI tene tap kahe chhe; paN je bAhyatap to kare ane antarangatap na hoy to
upachArathI tene paN tapasangnA nathI. kahyun chhe ke
paN tethI kAI siddhi nathI, paN jo dharmabuddhithI AhArAdikano anurAg chhoDe chhe to jeTalo
rAg chhUTyoe teTalo ja chhUTyoe, parantu tene ja tap jANI tenAthI nirjarA mAnI santuShTa na thA!
e paN bAhyakriyA chhe. tethI prAyashchittAdi bAhyasAdhan paN antarangatap nathI; parantu
jANavun.
tethI
nathI. upar upar puNyaprakRitionA anubhAgano tIvra bandh-uday thAy chhe tathA pApaprakRitionA
paramANu palaTI shubhaprakRitirUp thAy chhe
Page 227 of 370
PDF/HTML Page 255 of 398
single page version
kArya kare tyAn paN tene guNashreNI nirjarA thatI rahe chhe, bandh paN thoDo thAy chhe tathA pAnchamA
guNasthAnavALo upavAsAdi vA prAyashchittAdi tap kare te kALamAn paN tene nirjarA thoDI hoy
chhe, ane chhaThThA guNasthAnavALo AhAr vihArAdi kriyA kare te kALamAn paN tene nirjarA ghaNI
thAy chhe ane bandh tenAthI paN thoDo thAy chhe.
jANavun.
bhAvarUp vishuddhatA thAy te ja sAchun tap nirjarAnun kAraN jANavun.
chhe. koI indriyAdik prANone na jANe ane tene ja prAN jANI sangrah kare to te maraN ja
pAme, tem
anashanAdine vA prAyashchittAdikane upachArathI tap kahyAn chhe; paN koI vItarAgabhAvarUp tapane
to na jANe ane tene ja tap jANI sangrah kare to sansAramAn ja bhramaN kare.
vyavahAramAtra dharmasangnA jANavI. A rahasyane jANato nathI tethI tene nirjarAnun paN
sAchun shraddhAn nathI.
tathA pUjya thavAnI ichchhA to sarva jIvone chhe; jo enA ja arthe teNe mokShanI ichchhA karI
to tene anya jIvonA shraddhAnathI visheShatA shI thaI?
Page 228 of 370
PDF/HTML Page 256 of 398
single page version
viShayAdi, sAmagrIjanit sukh hoy chhe tenI jAti to tene bhAse chhe, paN mokShamAn viShayAdi
sAmagrI nathI eTale tyAnnA sukhanI jAti tene bhAsatI to nathI, parantu mahApuruSho mokShane
svargathI paN uttam kahe chhe tethI A paN uttam ja mAne chhe. jem koI gAyananA svarUpane
oLakhato nathI paN sabhAnA sarvalok vakhANe chhe tethI pote paN vakhANe chhe, e pramANe A
mokShane uttam mAne chhe.
evo upamAlankAr karIe chhIe; tem siddhasukhane indrAdisukhathI anantagaNun kahyun chhe tyAn tenI
ek jAti nathI; parantu lokamAn indrAdisukhanun mAhAtmya chhe tenAthI paN ghaNun mAhAtmya jaNAvavA
arthe evo upamAlankAr karIe chhIe.
thayun mAne chhe. evun to mAne chhe ke
chhe, have je kAraNanI jAti ek jANe chhe tene kAryanI paN ek jAtinun shraddhAn avashya hoy.
kAraN ke
bhinna thaIne shuddha thAy chhe paN temAn visheShatA eTalI chhe ke
nirAkuLalakShaN anantasukhanI prApti thaI.
Page 229 of 370
PDF/HTML Page 257 of 398
single page version
e pramANe tene sAchun tattvashraddhAn nathI, tethI shrI samayasAr gA. 276-77nI TIkAmAn
khetInAn badhAn sAdhan karavA chhatAn paN anna thatun nathI tem satyatattvashraddhAn thayA vinA
samyagdarshan thatun nathI. shrI panchAstikAyanI vyAkhyAmAn antamAn jyAn vyavahArAbhAsavALAnun varNan
karyun chhe tyAn paN evun ja kathan karyun chhe.
te abhavya jIv gnAnamAtra satyArthadharma ke je karmakShayano hetu chhe tene shraddhAn karato nathI parantu shubhakarmamAtra
asatyArthadharma ke je bhogano hetu chhe tenun ja shraddhAn kare chhe tethI te abhavyajIv abhUtArtha dharmanA
shraddhAn-pratIti-ruchi ane sparshan e vaDe antimagraiveyak sudhInA bhogamAtrane prApta thAy chhe. parantu karmathI
kadI paN chhUTato nathI tethI tene satyArthadharmanA shraddhAnano abhAv hovAthI satyArtha shraddhAn paN nathI.
em hovAthI nishchayanayathI vyavahAranayano niShedh yogya ja chhe ( shrI samayasAr gA. 275nI vyAkhyA.)
Page 230 of 370
PDF/HTML Page 258 of 398
single page version
to upayogane ramAve chhe parantu tenA prayojan upar draShTi nathI. A upadeshamAn mane kAryakArI
shun chhe?’ te abhiprAy nathI, svayam shAstrAbhyAs karIne anyane upadesh ApavAno abhiprAy
rAkhe chhe ane ghaNA jIvo upadesh mAne tyAn pote santuShTa thAy chhe. paN gnAnAbhyAs to potAnA
arthe karavAmAn Ave chhe tathA avasar pAmIne paranun paN bhalun thatun hoy to paranun paN bhalun
kare; tathA koI upadesh na sAmbhaLe to na sAmbhaLo, pote shA mATe viShAd kare? shAstrArthano
bhAv jANI potAnun bhalun karavun.
Atma
karavo, paN jo thoDI buddhi hoy to AtmahitasAdhak sugamashAstrono ja abhyAs
karavo, parantu e vyAkaraNAdino ja abhyAs karatAn karatAn AyuShya pUrNa thaI jAy
ane tattvagnAnanI prApti na bane em to na karavun.
shabda kem lakhe? bALak totaDun bole paN moTA to na bole; vaLI ek deshanAn bhAShArUp shAstra
bIjA deeshamAn jAy to tyAn teno artha kevI rIte bhAse? eTalA mATe prAkRit-sanskRitAdi shuddha
shabdarUp granth rachyA.
na thato jANI tenI AmnAyAnusAr kathan karyun chhe. bhAShAmAn paN tenI thoDIghaNI AmnAy
maLavAthI ja upadesh thaI shake chhe, paN tenI ghaNI AmnAyathI barAbar nirNay thaI shake chhe.
Page 231 of 370
PDF/HTML Page 259 of 398
single page version
abhyAs na karI shake teNe to AvA grantho vaDe ja abhyAs karavo.
avagAhe chhe, ityAdi laukik prayojanapUrvak teno abhyAs kare chhe te dharmAtmA nathI, paN teno
bane teTalo thoDoghaNo abhyAs karI
karaNAnuyoganAn shAstrono abhyAs kare chhe, paN jo tenun prayojan pote vichAre nahi to e
popaT jevo ja abhyAs thayo. ane jo tenun prayojan vichAre chhe to tyAn pApane bUrun jANavun,
puNyane bhalun jANavun, guNasthAnAdik svarUp jANI levun. tathA teno jeTalo abhyAs karIshun teTaluunn
amArun bhalun thashe
thaI jAy; jem koI chhokaro strIno svAng karI evun gAyan kare ke je sAmbhaLIne anya puruSh-
strI kAmarUp thaI jAy, paN A to jevun shIkhyo tevun kahe chhe parantu teno bhAv kAI tene
bhAsato nathI tethI pote kAmAsakta thato nathI; tem A jevun lakhyun chhe tevo upadesh de chhe
parantu pote anubhav karato nathI, jo potAne tenun shraddhAn thayun hot to anyatattvano ansh
anyatattvamAn na meLavat paN tene tenun ThekANun nathI, tethI samyaggnAn thatun nathI.
Page 232 of 370
PDF/HTML Page 260 of 398
single page version
shraddhAn chhe ja ke
pravachanasAramAn paN em lakhyun chhe ke
यद्धिविक्तवस्तुभूतज्ञानमयात्मज्ञानं तच्च विविक्तवस्तुभूतं ज्ञानमश्रद्धानस्यभव्यस्य श्रुताध्ययनेन न विधातुं शक्येत ततस्तस्य
तद्गुणाभावाः ततश्च ज्ञानश्रद्धानाभावात् सोऽज्ञानीति प्रतिनियतः
shraddhAn nahi karavAvALo abhavya AchArAngAdithI mAnDIne agiyAr angarUp shrutagnAnane bhaNato hovA chhatAn
paN shAstra bhaNavAnA phaLanA abhAvathI gnAnI thato nathI. shAstrAdhyayanano guN (phaL) to e chhe ke--
bhinnavastubhUt gnAnamay AtmAnun gnAn thAy. eTale te bhinnavastubhUt gnAnane nahi shraddhAn karavAvALo
abhavya shAstra bhaNavAthI paN AtmagnAn karavAne samartha thato nathI (arthAt shAstra-bhaNatar tene shuddhAtmagnAn
karI shakatun nathI.) tethI tene shAstra bhaNavAnun phaL je bhinna AtmAne jANavo te tene nathI arthAt satyArtha
gnAnashraddhAnanA abhAvathI te abhavya agnAnI ja chhe evo niyam chhe.
शरीरादिमुर्च्छोपरक्ततया निरुपरागोपयोगपरिणतं कृत्वा ज्ञानात्मानमात्मानं नानुभवति तदा तावन्मात्रमोहमलकलङ्क-
कीलिकाकीलितैः कर्मभिरविमुच्यमानो न सिद्धयति
dravyone jANavAvALA AtmAne jANe chhe
rAgabhAvarUp maLathI malIn thayo thako gnAnasvarUp nij AtmAne vItarAg upayogabhAvarUp anubhav karato
nathI to te eTalA mAtra sUkShma mohakalankathI kIlit karmothI chhUTato nathI