Moksha Marg Prakashak-Gujarati (English transliteration). Namkarmana Udayathi Thatu Dukha Ane Tena Upayonu Juthapanu; Gotrakarmana Udayathi Thatu Dukha Ane Tena Upayonu Juthapanu; Ekendriy Paryayna Dukha; Vikalendriy Tatha Asangnyi Panchedriy Paryayana Duhkha; Narak Avasthana Dukhonu Varnan; Tiryanch Avasthana Dukhonu Varnan; Manushyagatina Dukhonu Varnan ^; Devgatina Dukhonu Varnan; Sarva Dukhonu Samanya Swaroop; Mokshasukh Ane Teni Praptino Upay; Siddha Avasthama Duhkhana Abhavni Siddhi; Adhikar Chotho; Mithyadarshan-gyan-charitranu Vishesha Niroopan; Mithyadarshananu Swaroop; Prayojanabhoot-aprayojanabhoot Padarth; Mithyadarshanani Pravrutti; Jiv-Ajivtattva Sambandhi Ayathartha Shraddhan.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 5 of 20

 

Page 53 of 370
PDF/HTML Page 81 of 398
single page version

sthiti avashya pUrNa thAy chhe ane tethI maraN paN avashya thAy chhe. mATe e upAyo karavA
jUThA ja chhe.
to sAcho upAy sho chhe? samyagdarshanAdikathI paryAyamAn ahambuddhi chhUTe, pote ja
anAdinidhan chaitanyadravya chhe temAn ahambuddhi Ave ane paryAyane svAng samAn jANe to
maraNano bhay rahe nahi. ane samyagdarshanAdikathI ja jyAre siddhapad pAme tyAre ja maraNano
abhAv thAy mATe samyagdarshanAdik ja tenA sAchA upAy chhe.
nAmakarmanA udayathI thatun dukh ane tenA upAyonun jULApaNun
nAmakarmanA udayathI gati, jAti ane sharIrAdik nIpaje chhe. temAnthI puNyanA udayathI
je prApta thAy te to sukhanAn kAraN thAy chhe, ane pApanA udayathI je prApta thAy te dukhanAn
kAraN thAy chhe, paN tyAn sukh mAnavun e bhram chhe. vaLI dukhanAn kAraN maTADavAnA tathA
sukhanA kAraN meLavavAnA e je upAy kare chhe te badhA jUThA chhe. sAchA upAy to mAtra
samyagdarshanAdik chhe te to vedanIyakarmanun kathan karatAn jem nirUpaN karyA tem ahIn paN jANavA.
kAraN ke vedanIyakarma ane nAmakarmamAn sukh
dukhanA kAraNapaNAnI samAnatA hovAthI tenA
nirUpaNanI paN samAnatA jANavI.
gotrakarmanA udayathI thatun dukh ane tenA upAyonun jULApaNun
gotrakarmanA udayathI AtmA nIchuchcha kuLamAn Upaje chhe. tyAn Unch kuLamAn UpajatAn
potAne Uncho mAne chhe tathA nIch kuLamAn UpajatAn potAne nIcho mAne chhe. vaLI kuL palaTavAno
upAy to tene kAI bhAsato nathI, tethI jevun kuL pAmyo hoy tevA ja kuLamAn svapaNun mAne
chhe; paN kuL apekShAe potAne Unch
nIch mAnavo bhram chhe. uchcha kuLavALo koI nindya kArya
kare to te nIch thaI jAy tathA nIch kuLamAn koI prashansanIy kArya kare to te uchcha thaI jAy.
lobhAdik vaDe nIch kuLavALAnI uchcha kuLavALo sevA karavA lAgI jAy chhe.
vaLI kuL keTalA kAL sudhI rahe chhe? kAraN paryAy chhUTatAn kuLano paN palaTo thaI
jAy chhe mATe UnchAnIchA kuL vaDe potAne UnchonIcho mAnavo e bhram chhe. uchcha kuLavALAne
nIchA thavAnA bhayanun tathA nIch kuLavALAne prApta thayelA nIchapaNAnun dukh ja chhe.
to e dukh dUr thavAno sAcho upAy sho chhe? samyagdarshanAdik vaDe uchchanIch kuLamAn
harShaviShAd na mAne ane e badhA karatAn paN jeno pharI palaTo na thAy evA sarvathI shreShTha
siddhapadane prApta kare chhe tyAre ja sarva dukh maTI jAy ane sukhI thAy. (mATe
samyagdarshanAdik ja dukh maTavAnA tathA sukhI thavAnA sAchA upAyo chhe.)

Page 54 of 370
PDF/HTML Page 82 of 398
single page version

e pramANe karmanA udayanI apekShAe mithyAdarshanAdikanA nimittathI sansAramAn kevaL
dukh ja hoy chhe tenun varNan karyun.
paryAyanI apekShAe
have e dukhonun paryAy apekShAe varNan karIe chhIe.
ekendriy paryAyanAn dukh
A sansAramAn jIvano ghaNo kAL to ekendriy paryAyamAn ja jAy chhe. tethI anAdithI
ja tenun nitya nigodamAn rahevun thAy chhe. tyAnthI nIkaLavun evun chhe kejem bhADabhUnjAe shekavA
nAkhelA chaNAmAnthI achAnak koI chaNo UchhaLI bahAr paDe tem tyAnthI nIkaLI jIv anya
paryAy dhAraN kare to tras paryAyamAn to ghaNo ja thoDo kAL rahe, paN ghaNo kAL to ekendriy
paryAyamAn ja vyatIt kare chhe.
tyAn itar nigodamAn to ghaNo kAL rahe chhe tathA keTalok kAL pRithvI, ap, tej,
vAyu ane pratyek vanaspatimAn rahe chhe. nityanigodamAnthI nIkaLI tras paryAyamAn rahevAno utkRuShTa
kAL k kadhik be hajAr sAgar ja chhe. ekendriy paryAyamAn utkRuShTa rahevAno kAL asankhyAt
pudgalaparAvartan mAtra chhe. e pudgalaparAvartan kAL eTalo badho lAmbo chhe ke
jenA anantamA
bhAgamAn paN anantA sAgar hoy chhe. mATe A sansArI jIvano ghaNo kAL to mukhyapaNe
ekendriy paryAyamAn ja vyatIt thAy chhe.
ekendriy jIvane gnAndarshananI shakti kinchitmAtra ja hoy chhe, kAraN ke ek sparshan
indriyanA nimittathI thayelun matignAn ane tenA nimittathI thayelun shrutagnAn tathA sparshan-
indriyajanit achakShudarshan vaDe te shIt
uShNAdikane kinchitmAtra jANedekhe chhe. paN gnAnAvaraN;
darshanAvaraNanA tIvra udayathI tene vadhAre gnAndarshan hotun nathI. ane viShayonI ichchhA hoy
chhe tethI te mahAdukhI chhe. darshanamohanA udayathI temane mithyAdarshan ja hoy chhe. tethI teo
paryAyane ja potAnun svarUp mAne chhe, paN temane anya vichAr karavAnI shakti ja nathI.
chAritramohanA udayathI teo tIvra krodhAdi kaShAyarUp pariName chhe tethI ja shrI
kevaLIbhagavAne temane kRiShNa, nIl ane kApote traN ashubh leshyAo kahI chhe. e leshyAo
tIvra kaShAy thatAn ja hoy chhe. have kaShAy to ghaNo paN shakti sarva prakAre karIne ghaNI ja alpa
hovAthI teo ghaNA ja dukhI thaI rahyA chhe. kAI upAy paN karI shakatA nathI.
prashnagnAn to kinchitmAtra ja rahyun chhe to teo shun kaShAy kare?
uttaraevo to koI khAs niyam nathI ke jeTalun gnAn hoy teTalo ja kaShAy

Page 55 of 370
PDF/HTML Page 83 of 398
single page version

thAy. gnAn to jeTalo kShayopasham hoy teTalun hoy. jem koI AndhaLA athavA baherA puruShane
gnAn thoDun hovA chhatAn paN ghaNo kaShAy thato jovAmAn Ave chhe tem e ekendriy jIvone
gnAn thoDun hovA chhatAn paN ghaNo kaShAy thavo mAnyo chhe.
vaLI bAhya kaShAy pragaT to tyAre thAy jyAre kaShAy anusAr teo k kupAy
kare, paN te shaktihIn chhe tethI upAy kAI karI shakatA nathI tethI temano kaShAy pragaT thato
nathI. jem koI shaktihIn puruShane koI kAraNathI tIvra kaShAy thAy paN te kAI karI shakato
nathI tethI teno kaShAy bAhyamAn pragaT thato nathI tethI te ja mahAdukhI thAy chhe, tem ekendriy
jIvo shaktihIn chhe, temane koI kAraNathI kaShAy thAy chhe, paN teo kAI karI shakatA nathI
tethI temano kaShAy bahAr pragaT thato nathI; mAtra pote ja dukhI thaI rahyA chhe.
vaLI em jANavun ke jyAn kaShAy ghaNo hoy ane shakti alpa hoy tyAn ghaNun ja
dukh thAy chhe. jem jem kaShAy ghaTato jAy ane shakti vadhatI jAy tem tem dukh paN
ghaTatun jAy chhe. ekendriy jIvone kaShAy ghaNo chhe ane shakti ghaNI alpa chhe tethI teo
mahAdukhI chhe. emanAn dukh to e ja bhogave, ene shrI kevalI bhagavAn ja jANe, jem
sannipAtano rogI gnAn ghaTI javAthI tathA bAhyashakti hIn hovAthI potAnun dukh pragaT karI
shakato nathI, parantu te mahAdukhI chhe. tem ekendriy jIvo gnAn bahu ja alpa ane bAhyashakti
hIn hovAthI potAnun dukh pragaT paN karI shakatA nathI, parantu mahAdukhI chhe.
antarAyanA tIvra udayathI ghaNI chAhanA chhatAn paN ichchhAnusAr thatun nathI mATe paN
teo dukhI ja thAy chhe.
aghAtI karmomAn mukhyapaNe temane pApprakRitiono uday chhe. ashAtAvedanIyano uday
thatAn tenA nimittathI teo mahAdukhI hoy chhe. vanaspati pavanathI tUTI jAy chhe, shIt
uShNatAthI ane jaL na maLavAthI sukAI jAy chhe, agnithI baLI jAy chhe, koI chhede chhe,
bhede chhe, masaLe chhe, khAy chhe, toDe chhe
ityAdi avasthA thAy chhe. e ja pramANe yathAsambhav
pRithvIkAL AdimAn paN avasthA thAy chhe. e avasthAo hovAthI e ekendriy jIvo
mahAdukhI thAy chhe.
jem manuShyanA sharIramAn paN evI avasthAo thatAn dukh thAy chhe te ja pramANe temane
paN dukh thAy chhe. e avasthAonun jANapaNun ek sparshanaindriy dvArA thAy chhe. have
sparshanaindriy to temane chhe; je vaDe e avasthAone jANI mohavashathI teo mahAvyAkuL thAy
chhe, parantu temanAmAn bhAgI javAnI, laDavAnI ke pokAr karavAnI shakti na hovAthI agnAnI
lok temanAn dukhone jANatA nathI. vaLI kadAchit kinchit shAtAvedanIyano uday temane hoy
chhe, paN te baLavAn hoto nathI.

Page 56 of 370
PDF/HTML Page 84 of 398
single page version

AyukarmanA udayathI e ekendriy jIvomAn je aparyApta jIvo chhe temanA paryAyanI sthiti
to ek uchchhvAsanA aDhAramA bhAgamAtra ja chhe ane paryApta jIvonI sthiti ek antarmuhUrta
Adi keTalAnk varSha sudhInI chhe. temane AyuShya thoDun hovAthI janma-maraN thayAn ja kare chhe, jethI
teo dukhI chhe.
nAmakarmanA udayamAn tiryanchagati Adi pApprakRitiono ja uday visheShapaNe temane hoy
chhe. koIk hIn puNyaprakRitino uday temane hoy paN tenun baLavAnapaNun nathI tethI e vaDe karIne
mohavashapaNe teo dukhI thAy chhe.
gotrakarmamAn mAtra ek nIch gotrano ja temane uday chhe, tethI temanI mahattA kAI thatI
nathI; tethI paN teo dukhI ja chhe.
e pramANe ekendriy jIvo mahAdukhI chhe. A sansAramAn jem pAShANane AdhAr hoy
to tyAn ghaNo kAL rahe chhe paN nirAdhAr AkAshamAn to kadAchit kinchitmAtra kAL rahe chhe;
tem A jIv ekendriy paryAyamAn to ghaNo kAL rahe chhe, paN anya paryAyamAn kadAchit
kinchitmAtra kAL rahe chhe. mATe A jIv sansAr-avasthAmAn mahAdukhI chhe.
vikalendriy tathA asangnI panchendriy paryAyanAn dukh
vaLI beIndriy, teIndriy, chaurindriy ane asangnI panchendriy paryAyone jIv dhAraN kare
chhe. tyAn paN ekendriy paryAy jevAn ja dukh hoy chhe. visheShamAn eTalun keahIn kramapUrvak
ek ek indriyajanit gnAndarshananI vA k kshaktinI adhikatA thaI chhe tathA bolavA
chAlavAnI shakti paN prApta thaI chhe. temAn paN je aparyApta chhe vA paryApta chhatAn paN hInashaktinA
dhArak nAnA jIvo chhe temanI shakti to pragaT thatI nathI, paN keTalAk paryApta ane ghaNI shaktinA
dhArak moTA jIvo chhe temanI shakti pragaT hoy chhe. tethI te jIvo viShayone prApta karavAno tathA
dukh dUr thavAno upAy kare chhe. krodhAdikathI kApavun, mAravun, laDavun, chhaL karavo, annAdikano
sangrah karavo, bhAgI javun, dukhathI taDaphaDAT karavo ane pokAr karavo ityAdi kArya teo kare
chhe, mATe temanAn dukh k kpragaT paN thAy chhe. laT, kIDI vagere jIvone shIt, uShNa, chhedan,
bhedan vA bhUkh
taras Adi vaDe param dukhI joIe chhIe. e sivAy bIjAn dukho paN
je pratyakSha dekhAy chhe teno vichAr vAchake karI levo. ahIn vadhAre shun lakhIe?
e pramANe beindriyAdi jIvo paN mahAdukhI jANavA.
narak avasthAnAn dukhonun varNan
sangnI panchendriyomAn narakanA jIvo chhe te to sarva prakAre mahAdukhI chhe. temanAmAn
gnAnAdikanI shakti k kchhe, paN viShayonI ichchhA ghaNI hovAthI tathA iShTa viShayonI sAmagrI
9

Page 57 of 370
PDF/HTML Page 85 of 398
single page version

kinchit paN na maLavAthI e shakti hovA chhatAn paN teo mahAdukhI chhe. krodhAdik kaShAyonun
ati tIvrapaNun hovAthI temane kRuShNAdik ashubh leshyAo ja hoy chhe.
krodhmAnavaDe ekabIjAne dukh ApavAnI ja nirantar pravRutti hoy chhe. jo teo
ekabIjAnI sAthe mitratA kare to e dukh maTI jAy. vaLI anyane dukh ApavAthI temanun
kAI paN kArya siddha thatun nathI, chhatAn krodh
mAnanA ati tIvrapaNA vaDe karIne teonAmAn
ekabIjAne dukhI karavAnI ja buddhi rahe chhe. vikriyAvaDe anyane dukhadAyak sharIranA ang
vA shastrAdik banAvI e vaDe pote bIjAne dukhI kare vA potAne anya koI dukhI kare chhe.
koI paN veLA temano kaShAy shAnt thato nathI. vaLI temanAmAn mAyA
lobhanI paN ati tIvratA
chhe. parantu koI iShTa sAmagrI tyAn dekhAtI nathI tethI teo e kaShAyonun kArya pragaT karI shakatA
nathI, paN e vaDe antarangamAn teo mahAdukhI ja chhe. vaLI kadAchit kinchit koI prayojan
pAmI tenun paN kArya bane chhe.
teomAn hAsya ane rati kaShAy chhe paN bAhya nimitta na hovAthI te pragaT thatA
nathI. kadAchit kinchit koI kAraNavashAt pragaT thAy chhe. arati, shok, bhay ane jugupsAnAn
bAhya kAraNo tyAn sadA hoy chhe tethI e kaShAyo tIvrapaNe pragaT hoy chhe. traN prakAranA vedamAn
mAtra ek napunsakaved temanAmAn hoy chhe. have ichchhA ghaNI hoy chhe paN tyAn strI
puruShathI
ramavAnun nimitta na hovAthI teo mahAdukhI chhe.
e pramANe kaShAyo vaDe teo mahAdukhI chhe.
vedanIyamAn ek ashAtAno ja temane uday hovAthI tyAn anek vedanAnAn nimitta maLyA
ja kare chhe. sharIramAn koDh, kAs ane khAnsI Adi anek rog yugapat hoy chhe. bhUkhtaras
to temane evI tIvra hoy chhe ke sarvanun bhakShaNapAn karavA teo ichchhe chhe. tyAnnI mATInun bhojan
temane maLe chhe, paN e mATI evI hoy chhe je ahIn Ave to tenI durgandhathI keTalAy gAu
sudhInA manuShyo marI jAy. shIt
uShNatA tyAn evAn hoy chhe ke lAkh yojanano lokhanDano goLo
hoy te paN tenAthI bhasma thaI jAy. temAn keTalAnk narakomAn ati shItatA chhe ane keTalAnk
narakomAn ati uShNatA chhe. tyAnnI pRithvI shastrathI paN mahAtIkShNa kanTakanA samUhathI bharelI chhe.
e pRithvInA vananAn jhAD shastranI dhAr jevAn pAdaDAnthI bharelAn chhe, jeno sparsha thatAn sharIranA khanDakhanD
thaI jAy evA jal sahit to jyAn nadIo chhe, tathA jethI sharIr dagdha thaI jAy evo prachanD
jyAn pavan chhe. e nArakIo ekabIjAne anek prakAre dukhI kare, ghANImAn pIle, sharIranA
khanDakhanD kare, hAnDImAn rAndhe, koraDA mAre tathA lAlachoL garam lokhanD AdithI sparsha karAve
ityAdi vedanA paraspar upajAve chhe. trIjI narak sudhI to asurakumAr dev jaIne pote pIDA
Ape vA temane paraspar laDAve. evI tIvra vedanA hovA chhatAn paN temanun sharIr chhUTatun nathI,
pArAnI mAphak khanDakhanD thaI javA chhatAn paN pAchhun maLI jAy chhe. evI tyAn tIvra pIDA chhe.

Page 58 of 370
PDF/HTML Page 86 of 398
single page version

vaLI shAtAvedanIyanun koI nimitta tyAn nathI, chhatAn koI anshe kadAchit koIne potAnI
mAnyatAthI koI kAraN apekShAe shAtAno uday chhe, paN te baLavAn nathI. tyAnnun AyuShya
ghaNun dIrgha chhe. jaghanya dash hajAr varSha tathA utkRuShTa tetrIs sAgaranun hoy chhe. eTalo badho
kAL upar kahelAn dukho temane sahan karavAn paDe chhe. nAmakarmamAn badhI pAp
prakRitiono ja
temane uday varte chhe. ek paN puNyaprakRitino uday nathI jethI teo mahAdukhI chhe. ane
gotrakarmamAn mAtra nIchagotrano ja temane uday chhe jethI temanI kAI paN mahattA thatI nathI
mATe teo dukhI ja chhe. e pramANe narakagatimAn mahAdukh chhe.
tiryanch avasthAnAn dukhonun varNan
tiryanchagatimAn ghaNA jIvo to labdhiaparyApta chhe. temane to uchchhvAsanA aDhAramA bhAg
mAtra AyuShya chhe. keTalAk nAnA (jhINA) jIvo paryApta paN hoy chhe. paN temanI shakti pragaT
jaNAtI nathI. temanAn dukho to ekendriy jevAn ja jANavAn. visheShamAn gnAnAdikanI temanAmAn
visheShatA chhe. vaLI moTA paryApta jIvomAn keTalAk sanmUrchhan chhe tathA keTalAk garbhaj chhe.
teomAn gnAnAdik pragaT hoy chhe, paN teo viShayonI ichchhA vaDe sadA vyAkuL hoy chhe,
kAraN ke ghaNA jIvone to iShTa viShayonI prApti hotI ja nathI, paN koIne kadAchit
kinchitmAtra hoy chhe.
vaLI teo mithyAtvabhAvavaDe atattvashraddhAvALA banI rahyA chhe. kaShAyamAn mukhyapaNe
tIvrakaShAy ja temane hoy chhe. krodhmAnavaDe teo paraspar laDe chhe, bhakShaN kare chhe tathA dukh
Ape chhe. mAyAlobhavaDe teo chhaLprapanch kare chhe, vastunI ichchhA kare chhe tathA ichchhit vastune
chore chhe. hAsyAdik vaDe te te kaShAyonAn kAryomAn pravarte chhe. vaLI koIne kadAchit mand kaShAy
hoy chhe parantu thoDA jIvone hoy chhe tethI temanI ahIn mukhyatA nathI.
vedanIyamAn mukhyapaNe temane ashAtAvedanIyano uday hoy chhe, jethI temane rog, pIDA,
kShudhA, tRuShA, chhedan, bhedan, bahubhAravahan, TADh, tAp ane angabhangAdi avasthAo thAy chhe te
vaDe dukhI thatA pratyakSha joIe chhIe. mATe ahIn ghaNun kahetA nathI. vaLI koIne kadAchit kinchit
shAtAvedanIyano paN uday hoy chhe, parantu e thoDA jIvone hoy chhe tethI ahIn tenI mukhyatA
nathI. temanun AyuShya antarmuhUrtathI koTIpUrva sudhInun hoy chhe. tyAn ghaNA jIvo to alpaAyuShyanA
dhArak hoy chhe tethI teo vAramvAr janma
maraNanAn dukh pAme chhe. vaLI bhogabhUminA jIvonun
AyuShya ghaNun hoy chhe tathA temane shAtAvedanIyano uday paN hoy chhe, parantu evA jIvo thoDA
chhe. nAmakarmamAn mukhyapaNe tiryanchagati Adi pAp prakRitiono ja temane uday varte chhe. koIne
kadAchit koI puNya
prakRitiono paN uday hoy chhe. parantu te thoDA jIvone ane thoDo hoy chhe
tethI ahIn tenI mukhyatA nathI. gotrakarmamAn ek nIch gotrano ja uday hoy chhe tethI teo hIn
banI rahyA chhe. e pramANe tiryanchagatimAn paN mahAdukh hoy chhe.

Page 59 of 370
PDF/HTML Page 87 of 398
single page version

manuShyagatinAn dukhonun varNan
manuShyagatimAn asankhyAtA jIvo to labdhiaparyAptak chhe. teo to sanmUrchhan ja hoy
chhe. temanun Ayu uchchhvAsanA aDhAramA bhAgamAtra hoy chhe. vaLI keTalAk jIvo garbhamAn AvI
thoDA ja kALamAn maraN pAme chhe. temanI shakti pragaT bhAsatI nathI eTale emanAn dukh to
ekendriyavat samajavAn. visheSh chhe te visheSh samajavAn.
garbhaj jIvone keTalok kAL garbhamAn rahevAnun thaI pachhI bahAr nIkaLavun thAy chhe. temanAn
dukhonun varNan karmaapekShAe pUrve karyun chhe tevun samajavun. e badhun varNan garbhaj manuShyone sambhave
chhe. athavA tiryanchonun varNan karyun chhe tem jANavun.
visheSh e chhe keahIn koI shakti visheSh hoy chhe, rAjAo Adine shAtAno visheSh
uday hoy chhe, kShatriyAdikone uchcha gotrano paN uday hoy chhe tathA dhankuTumbAdikanAn nimitta
ahIn visheSh hoy chhe; ityAdi visheSh samajavAn.
athavA garbhAdi avasthAnAn dukho to pratyakSha bhAse chhe. jem viShTAmAn laT utpanna thAy
tem garbhamAn shukrashoNitanA bindune potAnA sharIrarUp karI jIv utpanna thAy chhe. pachhI tyAn
kramapUrvak gnAnAdikanI vA sharIranI vRuddhi thAy chhe. garbhanAn dukh ghaNAn chhe, sankocharUp ane
adhomukh rahI kShudhA
tRuShAdi sahit garbhano kAL pUrNa kare chhe. tyAnthI jyAre bahAr nIkaLe
chhe tyAre bAL avasthAmAn te mahAdukhI thAy chhe. koI em kahe ke bALaavasthAmAn thoDAn
dukh hoy chhe paN em nathI. parantu shakti thoDI hovAthI te vyakta thaI shakatAn nathI. pachhI
vyApArAdik vA viShayaichchhA Adi dukhonI pragaTatA thAy chhe. tyAn iShTa
aniShTajanit vyAkuLatA
rahyA ja kare chhe. ane vRuddha thatAn shaktihIn thaI javAthI te param dukhI thAy chhe. e dukh
pratyakSha thatAn joIe chhIe.
ame ahIn ghaNun shun kahIe? pratyakSha jene nathI bhAsatAn te kahelAn kem sAmbhaLashe? vaLI
manuShyagatimAn koI veLA kinchit shAtAno uday hoy chhe paN te AkuLatAmay chhe. ane
tIrthankarAdi pad mokShamArga prApta thayA vinA hotAn nathI.
e pramANe manuShyaparyAyamAn dukh ja chhe. paN e manuShyaparyAyamAn koI potAnun bhalun
thavAno prayatna kare to te thaI shake chhe. jem kANAn sAnThAnI jaD vA sAnThA uparano phikko bhAg
to chUsavA yogya ja nathI ane vachchenI kANI gAnTho hovAthI te paN chUsI shakAtI nathI. chhatAn
koI svAdano lolupI tene bagADo to bhale bagADo, parantu jo tene vAvavAmAn Ave to temAnthI
ghaNA sAnThA thAy ane teno svAd paN ghaNo mITho Ave. tem manuShyapaNAmAn bAL ane vRuddhapaNun
to sukh bhogavavA yogya nathI, vachchenI avasthA te paN rog
kleshAdi yukta hovAthI tyAn

Page 60 of 370
PDF/HTML Page 88 of 398
single page version

sukh Upajatun nathI, chhatAn koI viShayasukhano lolupI tene bagADe to bhale bagADe, parantu jo
tene dharmasAdhanamAn lagAve to tethI ghaNA uchchapadane te pAme. tyAn ghaNun nirAkuL sukh pAme.
mATe ahIn ja potAnun hit sAdhavun; paN sukh thavAnA bhramathI A manuShyajanmane vRuthA na gumAvavo.
devagatinAn dukhonun varNan
devagatimAn gnAnAdikanI shakti anya karatAn k kvadhAre hoy chhe. ghaNA devo to
mithyAtvavaDe atattvashraddhAnayukta ja thaI rahyA chhe; teone kaShAy k kmand chhe; bhavanavAsI,
vyantar ane jyotiShI devone kaShAy ghaNo mand nathI, upayog bahu chanchaL chhe tathA shakti kchhe te dvArA kaShAyanAn kAryomAn ja pravarte chhe. kutUhalAdi tathA viShayAdi kAryomAn ja teo lAgI
rahelA hovAthI e vyAkuLatAvaDe teo dukhI ja chhe. vaimAnik devomAn upar uparanA devomAn
visheSh mand kaShAy chhe. shakti paN visheSh chhe tethI vyAkuLatA ghaTavAthI dukh paN ghaTatun chhe.
A devone krodhmAn kaShAy chhe, parantu kAraNo thoDA hovAthI tenA kAryanI paN gauNatA
hoy chhe. koInun bUrun karavun, koIne hIn karavo ityAdi kArya nikRuShTa devomAn to kutUhalAdivaDe
hoy chhe, paN utkRuShTa devomAn thoDAn hoy chhe tethI tyAn tenI mukhyatA nathI. mAyA
lobh kaShAyanAn
kAraNo tyAn hovAthI tenA kAryanI mukhyatA chhe. chhaL karavun, viShayasAmagrInI ichchhA karavI ityAdi
kArya tyAn visheSh hoy chhe. e paN upar uparanA devone thoDAn hoy chhe.
hAsya ane ratikaShAyanAn kAraNo ghaNAn hovAthI tenA kAryonI tyAn mukhyatA hoy chhe.
arati, shok, bhay ane jugupsAnAn kAraNo thoDAn hovAthI tenAn kAryonI tyAn gauNatA hoy chhe.
tathA strI
puruShavedano tyAn uday chhe ane ramavAnAn nimitta paN chhe tethI teo kAmasevan kare
chhe; e kaShAy paN upar uparanA devomAn mand hoy chhe. ahamindra devomAn vedanI mandatA hovAthI
kAmasevanano paN abhAv hoy chhe.
e pramANe devone kaShAyabhAv hoy chhe ane kaShAyathI ja dukh chhe.
temane jeTalo kaShAy thoDo chhe teTalun dukh paN thoDun chhe, tethI anyanI apekShAe temane
sukhI kahIe chhIe. parantu vAstavikapaNe kaShAyabhAv jIvit chhe tethI te dukhI ja chhe.
vaLI vedanIyamAn shAtAno uday temane ghaNo chhe. temAn bhavanatrik devone thoDo hoy chhe
tathA vaimAnik devomAn upar uparanA devone vadhAre hoy chhe. sharIranI iShTa avasthA tathA strI
makAnAdik sAmagrIono sanyog hoy chhe. kadAchit kinchit ashAtAno uday paN koI kAraNathI
temane hoy chhe. e ashAtAno uday halakA devone k kpragaTapaNe chhe, parantu utkRuShTa devone
te visheSh pragaT nathI. temanun AyuShya ghaNun chhe, ochhAmAn ochhun dashahajAr varSha tathA utkRuShTa
tetrIs sAgar chhe. ane 31 sAgarathI vadhAre AyuShyano dhArak mokShamArga pAmyA vinA koI

Page 61 of 370
PDF/HTML Page 89 of 398
single page version

hoI shakato nathI. eTalo badho kAL e devo viShayasukhamAn magna rahe chhe. nAmakarmamAn devagati
Adi sarva puNya
prakRitiono ja temane uday chhe tethI e temane sukhanun kAraN chhe. gotrakarmamAn
temane uchcha gotrano ja uday chhe tethI teo mahAnapaNAne prApta chhe.
e pramANe puNyaudayanI visheShatAvaDe temane iShTa sAmagrI maLI chhe ane kaShAyo vaDe
ichchhA hovAthI tene bhogavavAmAn teo Asakta banI rahyA chhe; em chhatAn paN ichchhA to
adhik ja rahe chhe tethI teo sukhI thatA nathI. UnchA devone utkRuShTa puNyano uday chhe ane
kaShAy ghaNA mand chhe, tathApi temane paN ichchhAno abhAv thato nathI tethI vastutAe teo
dukhI ja chhe. e pramANe sansAramAn sarvatra kevaL dukh, dukh ane dukh ja chhe.
sarva dukhonun sAmAnya svarup
e pramANe paryAy apekShAe dukhanun varNan karyun.
have sarva dukhanun sAmAnya svarUp kahIe chhIe. dukhanun lakShaN AkuLatA chhe ane
AkuLatA ichchhA thatAn thAy chhe tathA sansArI jIvone anek prakAranI ichchhA hoy chhe.
ichchhAo chAr prakAranI chhe
1ek to viShayagrahaNanI ichchhA hoy chhe arthAt tene dekhavAjANavA ichchhe chhe. jem
varNa dekhavAnI, rAg sAmbhaLavAnI tathA avyaktane jANavA AdinI ichchhA thAy chhe. tyAn bIjI
kAI pIDA nathI, parantu jyAnsudhI dekhe
jANe nahi tyAnsudhI te mahAvyAkuL thAy chhe. e ichchhAnun
nAm viShay chhe.
2ek ichchhA kaShAyabhAvo anusAr kArya karavAnI hoy chhe, jethI te kArya karavA ichchhe
chhe. jem bUrun karavAnI, hIn karavAnI ityAdi ichchhA thAy chhe. have ahIn paN bIjI to kAI
pIDA nathI, parantu jyAnsudhI e kArya na thAy tyAnsudhI te mahAvyAkuL thAy chhe. e ichchhAnun
nAm kaShAy chhe.
3ek ichchhA pApanA udayathI sharIramAn athavA bAhya aniShTa kAraN maLatAn tene dUr
karavAnI thAy chhe. jemakrog, pIDA ane kShudhA Adino sanyog thatAn tene dUr karavAnI ichchhA
thAy chhe. have tyAn te pIDA mAne chhe, tethI jyAnsudhI e dUr na thAy tyAnsudhI mahAvyAkuL
rahe chhe. e ichchhAnun nAm pApano uday chhe.
e pramANe e traN prakAranI ichchhA thatAn badhA dukh ja mAne chhe, ane te dukh ja
chhe.

Page 62 of 370
PDF/HTML Page 90 of 398
single page version

4vaLI ek ichchhA bAhya nimittathI thAy chhe arthAt e traN prakAranI ichchhAo
anusAr pravartavAnI ichchhA thAy chhe. have e traN prakAranI ichchhAomAn ek ek prakAranI ichchhA
anek prakAranI hoy chhe. tyAn koI prakAranI ichchhA pUrNa karavAnAn kAraNo puNyanA udayathI maLe,
paN tenun sAdhan yugapat thaI shake nahi tethI ekane chhoDI bIjAne lAge tathA tene chhoDI koI
anyane lAge. jem koIne anek prakAranI sAmagrI maLI chhe; have te koIne dekhe chhe. tene chhoDI
rAg sAmbhaLavA lAge chhe, tene chhoDI koInun bUrun karavA lAgI jAy chhe tathA tene chhoDI bhojan
karavA lAgI jAy chhe. athavA dekhavAmAn paN ekane dekhI vaLI anyane dekhavA lAge chhe e
ja pramANe anek kAryonI pravRuttimAn ichchhA thAy chhe. e ichchhAnun nAm puNyano uday chhe.
ene jagat sukh mAne chhe, parantu e sukh nathI paN dukh ja chhe. kAraN kepratham
to sarva prakAranI ichchhA pUrNa thavAnAn kAraNo koIne paN banI AvatAn nathI. kadAchit koI
prakAranI ichchhA pUrNa thavAnAn kAraNo banI Ave topaN te sarvanun yugapat sAdhan thaI shakatun
nathI, tethI jyAnsudhI ekanun sAdhan na hoy tyAnsudhI tenI vyAkuLatA rahe chhe, ane enun sAdhan
thatAn te ja samaye anyanA sAdhananI ichchhA thAy chhe, tyAre vaLI tenI vyAkuLatA thAy chhe. ek
samay paN nirAkuL raheto nathI tethI te mahAdukhI ja chhe. athavA jyAre e traN prakAranA
ichchhArog maTADavAno kinchit upAy kare chhe tyAre kinchit dukh ghaTe chhe, parantu sarva dukhano
nAsh to thato ja nathI, tethI tene dukh ja chhe. e pramANe sansArI jIvone sarva prakAre dukh
ja chhe.
visheShamAn ahIn eTalun samajavun keprathamanI traN prakAranI ichchhAo vaDe sarva jagat
pIDit thaI rahyun chhe. ane chothI ichchhA to puNyano uday prApta thatAn ja thAy chhe, ane puNyano
bandh dharmAnurAgathI thAy chhe. have dharmAnurAgamAn jIv thoDo joDAy chhe paN ghaNo bhAg to
pApakriyAomAn ja pravarte chhe, tethI chothI ichchhA koI jIvane koI kALamAn ja thAy chhe.
ahIn eTalun samajavAnun kesAmAnya ichchhAvAn jIvonI apekShAe chothI
ichchhAvALAone k ktraN prakAranI ichchhAo ghaTavAthI sukhI kahIe chhIe. vaLI chothI
ichchhAvALAnI apekShAe tethI mahAn ichchhAvALo chothI ichchhA hovA chhatAn paN dukhI ja chhe.
jem koIne ghaNI vibhUti hovA chhatAn jo tene ichchhA ghaNI chhe to te ghaNo
vyAkuLatAvAn chhe, tathA koIne thoDI vibhUti hovA chhatAn jo ichchhA thoDI to te thoDo
vyAkuLatAvAn chhe, athavA koIne aniShTa sAmagrI maLavA chhatAn jo tene dUr karavAnI ichchhA
ghaNI thoDI chhe, to te thoDo vyAkuLatAvAn chhe tathA koIne iShTa sAmagrI maLavA chhatAn jo tene
bhogavavAnI vA anya sAmagrInI ghaNI ichchhA chhe to te ghaNo vyAkuLatAvAn chhe;
tethI sukhI
dukhI thavun ichchhAnA anusAre jANavun paN bAhya kAraNone AdhIn nathI.

Page 63 of 370
PDF/HTML Page 91 of 398
single page version

narakanA jIvone dukhI tathA devone sukhI kahIe chhIe. e ichchhAnI apekShAe ja
kahIe chhIe. kAraN kenArakIone kaShAyanI tIvratA hovAthI ichchhA ghaNI chhe tathA devone
kaShAyanI mandatA hovAthI ichchhA thoDI chhe. vaLI manuShya ane tiryancho paN ichchhAnI apekShAe
ja sukhI
dukhI jANavAn. tIvra kaShAyathI jene ichchhA ghaNI hoy tene dukhI kahIe chhIe tathA
mandakaShAyathI jene ichchhA thoDI hoy tene sukhI kahIe chhIe, parantu vAstavikapaNe
tyAn dukh ja ghaNun vA thoDun hoy chhe, sukh nahi.
devAdikone paN sukhI mAnIe chhIe
te bhram ja chhe, kAraN ketemane chothI ichchhAnI mukhyatA chhe tethI teo vyAkuL chhe.
e pramANe ichchhA thAy chhe te mithyAtva, agnAn ane asanyamathI thAy chhe tathA
ichchhAmAtra AkuLatAmay chhe ane AkuLatA e ja dukh chhe. e pramANe sarva sansArI jIvo
anek prakAranAn dukhothI pIDit ja thaI rahyA chhe.
mokShasukh ane tenI prAptino upAy
have je jIvone dukhothI chhUTavun hoy temaNe ichchhA dUr karavAno upAy karavo ane
ichchhA to tyAre ja dUr thAy jyAre mithyAtva, agnAn tathA asanyamano abhAv thaI
samyagdarshan
gnAnchAritranI prApti thAy. mATe ja e kAryano udyam karavo yogya chhe. e
pramANe sAdhan karatAn jeTalI jeTalI ichchhA maTe teTalun teTalun ja dukh dUr thatun jAy ane
mohanA sarvathA abhAvathI jyAre ichchhAno sarvathA abhAv thAy tyAre sarva dukh maTI satya
sukh pragaTe. vaLI jyAre gnAnAvaraN
darshanAvaraNantarAyano abhAv thAy tyAre ichchhAnA
kAraNarUp kShAyopashamik gnAndarshanano vA shaktihInapaNAno paN abhAv thAy chhe, anant
gnAndarshanvIryanI prApti thAy chhe, tathA keTalAk kAL pachhI aghAti karmono paN abhAv
thatAn ichchhAnAn bAhya kAraNono paN abhAv thAy chhe. kAraN kemoh gayA pachhI koI kALamAn
e kAraNo kinchit ichchhA upajAvavA samartha nathI. mohanA astitvamAn ja e kAraN hatAn tethI
tene kAraN kahyAn. teno paN abhAv thatAn te siddhapadane prApta thAy chhe.
tyAn dukhano vA dukhanAn kAraNono sarvathA abhAv hovAthI sadAkAL anupam akhanDit
sarvotkRuShTa Anand sahit anantakAL birAjamAn rahe chhe. te kevI rIte? te ahIn kahIe
chhIe
siddha avasthAmAn dukhanA abhAvanI siddhi
gnAnAvaraNdarshanAvaraNano kShayopasham thatAn vA uday thatAn mohadvArA ek ek viShayane
dekhavAjANavAnI ichchhAvaDe mahAvyAkuL thato hato, parantu have mohanA abhAvathI ichchhAno paN
abhAv thayo jethI dukhano paN abhAv thayo. vaLI gnAnAvaraNdarshanAvaraNano kShay thavAthI

Page 64 of 370
PDF/HTML Page 92 of 398
single page version

sarva indriyonA sarva viShayonun yugapat grahaN thatAn dukhanAn kAraNo paN dUr thayAn. jem netravaDe
pahelAn ek viShayane dekhavA ichchhato hato, paN have traNalokanAn trikALavartI sarva varNone yugapat
dekhe chhe, koI dekhyA vinAno rahyo nathI ke jene dekhavAnI ichchhA thAy. e ja pramANe
sparshanAdik indriyovaDe ek ek viShayane grahaN karavA ichchhato hato, parantu have traNalokanA
trikAlavartI sarva sparsha
ras
gandhshabdAdik viShayone yugapat grahaN karavA lAgyo. koI grahaN
karyA vinAno rahyo nathI ke jene grahaN karavAnI ichchhA Upaje.
prashnasharIrAdik vinA e grahaN shI rIte thAy?
uttarajyAnsudhI gnAn indriyajanit hatun tyAnsudhI to dravya indriyAdi vinA grahaN
thaI shakatun nahotun, paN have evo svabhAv pragaT thayo ke indriyo vinA ja grahaN thaI
shake chhe.
ahIn koI em kahe kejem manavaDe to sparshAdikane jANIe chhIe tem ahIn
jANavun thatun hashe paN tvachAjIbh Adi vaDe grahaN thAy chhe tem nahi thatun hoy? paN em
nathI. kAraN kemanavaDe to smaraNAdi thatAn k kaspaShTa jANavun thAy chhe, parantu ahIn to
tvachAjIbh Adi vaDe sparsharasAdikane sparshavAmAn, AsvAdavAmAn, sUnghavAmAn, dekhavAmAn ane
sAmbhaLavAmAn jevun spaShTa jANavun thAy chhe tethI paN anantagaNun spaShTa jANavun temane hoy chhe.
visheShatA e chhe ketyAn indriyo ane viShayono sanyog thatAn ja jANavun thatun hatun,
have ahIn dUr rahevA chhatAn paN tevun ja jANavun thAy chhe. e badho shaktino mahimA chhe.
vaLI pahelAn man vaDe k katIt
anAgatane vA avyaktane jANavA ichchhato hato, paN have
badhuy anAdithI anantakAL paryant sampUrNa kALanA sarva padArthonA dravyakShetrakALbhAvane
yugapat jANe chhe, koI jANyA vinA rahyA nathI ke jene jANavAnI ichchhA thAy. e pramANe
dukh ane dukhanAn kAraNono temane abhAv jANavo.
vaLI pahelAn mohanA udayathI mithyAtva vA kaShAyabhAv thato hato, paN teno sarvathA
abhAv thavAthI dukhano paN abhAv tathA tenAn kAraNono paN abhAv thavAthI dukhanA
kAraNono paN abhAv thayo. e kAraNono abhAv ahIn batAvIe chhIe.
sarva tattvo ahIn yathArtha pratibhAse chhe to temane atattvashraddhAnarUp mithyAtva kem thAy?
koI aniShTarUp rahyo nathI, nindak pote ja aniShTa pAme chhe to pote krodh konAthI kare?
siddhothI Uncho koI chhe nahi; indrAdik devo paN jene name chhe ane iShTa phaL pAme chhe,
to pachhI teo konAthI mAn kare? koI anya iShTa rahyun nathI to konA mATe teo chhaL
(mAyA) kare?
sarva bhavitavya pratyakSha bhAsI gayun chhe, koI kArya rahyun nathI ke koIthI
10

Page 65 of 370
PDF/HTML Page 93 of 398
single page version

prayojan kAI rahyun nathI to shA arthe teo lobh kare? koI AshcharyakArak vastu potAthI chhAnI
nathI to kyA kAraNathI temane hAsya thAy? koI anya iShTa prIti karavA yogya chhe nahi to
konAthI rati thAy? koI dukhadAyak sanyog temane rahyo nathI to konAthI arati kare? koI
iShTa
aniShTa sanyogviyog temane thato nathI to teo shA arthe shok kare? koI aniShTa
karavAvALun kAraN rahyun nathI to teo konAthI bhay kare? sarva vastuo potapotAnA svabhAv
sahit pratyakSha bhAse chhe, ane temAn potAne koI aniShTa nathI to teo konAthI jugupsA
kare? tathA kAmapIDA dUr thavAthI strI
puruSh bannenI sAthe ramavAnun prayojan kAI rahyun nathI
to temane strIpuruShnapunsakavedarUp bhAv kyAthi thAy? e pramANe moh UpajavAnA kAraNono
temane abhAv jANavo.
vaLI antarAyanA udayathI shakti hInapaNAnA kAraNe pUrNa thatI nahotI, have teno abhAv
thayo eTale dukhano paN abhAv thayo ane anant shakti pragaT thaI, tethI dukhanAn kAraNono
paN abhAv thayo.
prashnadAn, lobh, bhog ane upabhog to teo karatA nathI to temane shakti
pragaT thaI kem kahevAy?
uttarae badhAn kAryo to roganA upachAr hatA, paN jyAre rog ja ahIn nathI
to upachAr shA mATe kare? mATe e kAryono ahIn sadbhAv nathI ane tene rokavAvALA karmono
abhAv thayo chhe tethI shakti pragaT thaI em kahIe chhIe. jem koI gaman karavA ichchhato
hato, tene koIe rokyo hato tyAre te dukhI hato ane jyAre e rokAN dUr thayun tyAre
je kArya arthe te gaman karavA ichchhato hato te kArya na rahyun eTale gaman paN na karyun, tethI
gaman na karavA chhatAn paN tene shakti pragaT thaI em kahIe chhIe. tem ahIn paN samajavun.
gnAnAdikanI shaktirUp anantavIrya temane pragaT hoy chhe.
vaLI aghAti karmomAn pApprakRitiono uday thatAn mohathI dukh mAnato hato tathA
puNyaprakRitionA udayathI sukh mAnato hato, parantu vAstavikapaNe AkuLatA vaDe e sarva dukh
ja hatun. have ahIn mohanA nAshathI sarva AkuLatA dUr thavAthI sarva dukhano nAsh thayo. je
kAraNothI te dukh mAnato hato te kAraNo to sarva naShTa thayAn tathA je kAraNo vaDe kinchit
dukh dUr thatAn sukh mAnato hato te have ahIn mULamAn ja dukh na rahyun tethI te dukhanA
upachAronun kAI prayojan rahyun nahi ke je vaDe kAryanI siddhi karavA chAhe, tenI siddhi svayam
thaI ja rahI chhe.
tenA visheSh batAvavAmAn Ave chhe. vedanIyakarmamAn ashAtAnA udayathI sharIramAn rog
kShudhAdi dukhanAn kAraNo thatAn hatAn, paN have sharIr ja rahyun nathI tyAn kyAthi thAy? sharIranI

Page 66 of 370
PDF/HTML Page 94 of 398
single page version

aniShTa avasthAnA heturUp AtApAdik hatA, paN sharIr vinA te kone kAraNarUp thAy? bAhya
aniShTa nimitto banatAn hatAn paN have tene aniShTa koI rahyun ja nathI; e pramANe dukhanAn
kAraNono abhAv thayo.
vaLI shAtAnA udayathI kinchit dukh maTavAnA kAraNarUp je auShadhibhojanAdik hatAn
tenun kAI prayojan rahyun nathI tathA koI iShTa kArya parAdhIn na rahevAthI bAhya mitrAdikane iShTa
mAnavAnun prayojan rahyun nathI, kAraN ke
e vaDe dukh maTADavA vA iShTa prApta karavA ichchhato
hato paN have ahIn sampUrNa dukh naShTa thatAn sampUrNa iShTa pAmyo.
AyukarmanA nimittathI maraNjIvan thatAn hatAn; have maraNavaDe to dukh mAnato hato
paN ahIn jyAn avinAshI pad prApta karI lIdhun tethI dukhanun koI kAraN rahyun nahi. dravyaprANane
dhArI keTalok kAL jIvavA
maravAthI sukh mAnato hato; temAn paN narak paryAyamAn dukhanI
visheShatA hovAthI tyAn jIvavA ichchhato nahoto, parantu have A siddhaparyAyamAn dravyaprAN vinA
ja potAnA chaitanyaprANavaDe sadAkAL jIve chhe ke jyAn dukhano lavalesh paN rahyo nathI.
nAmakarmavaDe prApta ashubh gatijAti AdimAn dukh mAnato hato, paN have e sarvano
abhAv thayo eTale dukh kyAthi thAy? ane shubhagatijAti AdimAn kinchit dukh dUr
thavAthI sukh mAnato hato, have e vinA paN sarva dukhano nAsh tathA sarva sukhano prakAsh
hovAthI tenun paN kAI prayojan rahyun nathI.
gotrakarmanA nimittathI nIchakuL pAmatAn dukh mAnato hato tathA UnchakuL pAmatAn sukh
mAnato hato, paN ahIn nIchakuLano abhAv thavAthI dukhanun kAraN rahyun nahi tathA UnchakuL
vinA paN trailokyapUjya Unchapadane pAme chhe.
e pramANe siddhone sarva karmono nAsh thavAthI sarva dukhono paN nAsh thayo chhe.
dukhanun lakShaN to AkuLatA chhe. have AkuLatA to tyAre ja hoy ke jyAre k
ichchhA hoy. e ichchhAno vA ichchhAnA kAraNono sarvathA abhAv hovAthI teo sarva dukharahit
nirAkuL anant sukh anubhave chhe. kAraN ke
nirAkuLapaNun e ja sukhanun lakShaN chhe. sansAramAn
paN koI prakAre nirAkuL thatAn ja badhAy sukh mAne chhe. to jyAn sarvathA nirAkuL thayA tyAn
sampUrNa sukh kem na mAnIe?
e pramANe samyagdarshanAdi sAdhan vaDe siddhapad pAmatAn sarva dukhano abhAv thAy chhe,
sarva sukh pragaT thAy chhe.
ahIn upadesh karIe chhIe ke he bhavya! he bhAI! tane sansAranAn je dukho batAvyAn
teno anubhav tane thAy chhe ke nahi? te vichAr. tun je upAyo karI rahyo chhe tenun jUThApaNun

Page 67 of 370
PDF/HTML Page 95 of 398
single page version

darshAvyun te tem ja chhe ke nahi? tathA siddha avasthA prApta thatAn ja sukh thAy chhe ke nahi?
teno paN vichAr kar!
jo upar kahyA pramANe ja tane pratIti AvatI hoy to
sansArathI chhUTI siddha avasthA pAmavAnA ame je upAy kahIe chhIe te kar. vilamb
na kar. e upAy karatAn tArun kalyAN ja thashe.
e pramANe shrI mokShamArgaprakAshak shAstra viShe sansAradukh ane
mokShasukh nirUpak trIjo adhikAr samApta

Page 68 of 370
PDF/HTML Page 96 of 398
single page version

adhikAr chotho
mithyAdarshangnAnchAritranun visheSh nirupaN
doharo
bhavanAn sarva dukhotaNun, kAraN mithyAbhAv;
tenI sattA nAsh kare, pragaTe mokSha upAy.
have ahIn sansAradukhonA bIjabhUt mithyAdarshangnAnchAritra chhe tenun visheSh svarUp
nirUpaN karIe chhIe. jem vaidya roganAn kAraNone visheSharUpathI kahe tathA kupathya sevanano niShedh
kare to rogI kupathyasevan na kare ane tethI rogamukta thAy; tem ahIn sansAranAn kAraNanun visheSh
nirUpaN karIe chhIe. jyAre sansArIjIv mithyAdarshanAdikanun sevan na kare, tyAre ja sansArarahit
thAy. tethI e mithyAdarshanAdikanun varNan karIe chhIe.
mithyAdarshananun svarup
A jIv anAdi kALathI karmasambandh sahit chhe. tene darshanamohanA udayathI thayelun je
atattvashraddhAn tenun nAm mithyAdarshan chhe. kAraN ke tadbhAv te tattva arthAt shraddhAn karavA yogya
je artha teno je bhAv arthAt svarUp tenun nAm tattva chhe. ane tattva nathI tenun nAm atattva
chhe. tethI atattva te asatya chhe tenun ja nAm mithyA chhe. vaLI ‘‘A Am ja chhe’’
evA
pratItibhAvanun nAm shraddhAn chhe.
ahIn shraddhAnanun ja nAm darshan chhe. joke darshan shabdano artha sAmAnya avalokan thAy
chhe topaN ahIn prakaraNAnusAr e ja dhAtuno artha shraddhAn samajavo, ane shrI sarvArthasiddhi
sUtranI TIkAmAn paN em ja kahyun chhe. kAraN ke
sAmAnya avalokan kAI sansArmokShanun kAraN
thAy nahi, paN shraddhAn ja sansArmokShanun kAraN chhe. tethI sansArmokShanA kAraN sambandhI
vivechanamAn darshan shabdano artha shraddhAn ja grahaN karavo.
have mithyArUp je darshan arthAt shraddhAn tenun nAm mithyAdarshan chhe. jevun vastusvarUp
nathI tevun mAnavun tathA jevun chhe tevun na mAnavun evo viparItAbhinivesh arthAt viparIt abhiprAy
te sahit mithyAdarshan hoy chhe.
prashnakevaLagnAn vinA sarva padArtha yathArtha bhAsatA nathI ane yathArtha bhAsyA
vinA yathArtha shraddhAn paN na hoy, to mithyAdarshanano tyAg kevI rIte bane?

Page 69 of 370
PDF/HTML Page 97 of 398
single page version

uttarapadArthone jANavA, na jANavA vA anyathA jANavA te gnAnAvaraNakarmanA
anusAr hoy chhe ane tenI pratIti thAy chhe te paN jANavAthI ja thAy chhe, jANyA vinA
pratIti kyAthi thAy? e to sAchun, parantu jem koI puruSh je padArthathI potAnun kAI prayojan
nathI te padArthane anyathA jANe, yathArtha jANe vA jevun jANe tevun ja mAne chhatAn tethI teno
kAI paN sudhAr
bagAD thato nathI ane evI rIte jANavA vA mAnavAthI te puruSh kAI DAhyo
ke pAgal gaNAy nahi, parantu jenAthI prayojan chhe tene jo anyathA jANe vA tem ja mAnavA
lAge to teno bagAD thAy ane tethI te pAgal kahevAy. tathA jo e prayojanabhUt padArthone
yathArtha jANe vA tem ja mAne to teno sudhAr thAy ane tethI DAhyo kahevAy. e ja pramANe
jenAthI prayojan nathI tevA padArthone A jIv anyathA jANe, yathArtha jANe vA jevun jANe tevun
ja shraddhAn kare, to tethI teno koI sudhAr ke bagAD nathI athavA tethI te mithyAdraShTi
samyagdraShTi
nAm pAme nahi. paN jenAthI prayojan chhe tene jo anyathA jANe tathA tevun ja shraddhAn kare
to teno bagAD thAy ane eTalA mATe tene mithyAdraShTi kahIe chhIe. tathA jo tene yathArtha
jANe ane tevun ja shraddhAn kare to teno sudhAr thAy mATe samyagdraShTi kahIe chhIe.
ahIn eTalun samajavun keaprayojanabhUt vA prayojanabhUt padArthone na jANavA vA
yathArthaayathArtha jANavAmAn Ave chhe temAn to mAtra gnAnanI ja hInatAadhikatA thAy chhe
eTalo ja jIvano bagADsudhAr chhe ane tenun nimitta to gnAnAvaraNakarma chhe. parantu prayojanabhUt
padArthone anyathA vA yathArtha shraddhAn karavAthI jIvano kAI bIjo paN bagADsudhAr thAy chhe
tethI tenun nimitta darshanmohakarma chhe.
prashnajevun jANe tevun shraddhAn kare mATe amane to gnAnAvaraNanA anusAr ja
shraddhAn bhAse chhe, paN ahIn darshanamohanun visheSh nimitta kahyun te kevI rIte bhAse chhe?
uttaraprayojanabhUt jIvAdi tattvonun shraddhAn karavA yogya gnAnAvaraNano kShayopasham
to sarva sangnIpanchendriy jIvone thayo chhe. parantu dravyalingI muni agiyAr ang sudhI bhaNe chhe
tathA graiveyakanA devo avadhignAnAdi yukta chhe temane gnAnAvaraNano ghaNo kShayopasham hovA chhatAn
paN prayojanabhUt jIvAdik tattvonun shraddhAn hotun nathI, tathA tiryanchAdikane gnAnAvaraNano
kShayopasham thoDo hovA chhatAn paN prayojanabhUt jIvAdik tattvonun shraddhAn hoy chhe, mATe samajAy
chhe ke gnAnAvaraNanA kShayopasham anusAr ja shraddhAn nathI, parantu koI judun karma chhe ane te
darshanamoh chhe. tenA udayathI jyAre jIvane mithyAdarshan thAy chhe tyAre te prayojanabhUt jIvAdi
tattvonun anyathA shraddhAn kare chhe.
prayojanabhUtaprayojanabhUt padArtha
prashnae prayojanabhUt ane aprayojanabhUt tattva kayA kayA chhe?

Page 70 of 370
PDF/HTML Page 98 of 398
single page version

uttaraA jIvane prayojan to ek e ja chhe ke ‘‘mane dukh na thAy ane sukh
thAy,’’ anya kaI paN prayojan koI jIvane nathI. vaLI dukh na hovun tathA sukh hovun e
be ek ja chhe, kAraN ke dukhano abhAv e ja sukh chhe. have e prayojananI siddhi jIvAdik
tattvonun satya shraddhAn karatAn ja thAy chhe. te kevI rIte te ahIn kahIe chhIe.
pratham to dukh dUr karavA mATe sva-paranun gnAn avashya joIe. kAraN ke sva-paranun
gnAn jo na hoy to potAne oLakhyA vinA potAnun dukh te kevI rIte dUr kare? athavA
sva-parane ekarUp jANI potAnun dukh dUr karavA arthe parano upachAr kare to tethI potAnun
dukh kevI rIte dUr thAy? athavA pote tathA par bhinna chhe parantu A jIv paramAn ahankAr
mamakAr kare to tethI dukh ja thAy. mATe sva-paranun gnAn thatAn dukh dUr thAy chhe. have sva
-paranun gnAn jIv
ajIvanun gnAn thatAn ja thAy chhe, kAraN ke pote svayam jIv chhe tathA
sharIrAdik ajIv chhe.
jo enAn lakShaNAdivaDe jIvajIvanI oLakhAN thAy to ja svaparanun bhinnapaNun
bhAse, mATe jIvajIvane jANavA joIe. athavA jIvajIvanun gnAn thatAn je padArthonA
anyathA shraddhAnathI dukh thatun hatun tenun yathArtha gnAn thavAthI dukh dUr thAy chhe, mATe jIv
ajIvane jANavA Avashyak chhe.
vaLI dukhanun kAraN to karmabandhan chhe ane tenun kAraN mithyAtvAdik Asrav chhe. have
tene na oLakhe, tene dukhanA mUL kAraNarUp na jANe to teno abhAv shI rIte kare? tathA
teno abhAv na kare to karmabandhan kem na thAy? ane tethI dukh ja thAy chhe. athavA
mithyAtvAdik bhAv pote ja dukhamay chhe, tene jem chhe tem na jANe to teno abhAv paN
te na kare tethI dukhI ja rahe, mATe Asravane jANavo Avashyak chhe.
vaLI samasta dukhonun kAraN karmabandhan chhe. have tene jo na jANe to tethI mukta thavAno
upAy paN te na kare. ane tenA nimittathI te dukhI ja thAy, mATe bandhane jANavo Avashyak
chhe.
Asravano abhAv karavo te samvar chhe. have tenun svarUp jo na jANe to te samvaramAn
pravarte nahi ane tethI Asrav ja rahe, jethI vartamAn vA bhAvimAn dukh ja thAy chhe, mATe
samvarane jANavo Avashyak chhe.
vaLI kathanchit kinchit karmabandhanano abhAv karavo te nirjarA chhe. tene na jANe to tenI
pravRuttino udyamI paN te na thAy, tyAre sarvathA bandh ja rahe ane tethI dukh ja thAy chhe.
mATe nirjarAtattvane jANavun Avashyak chhe.
tathA sarvathA sarva karmabandhano abhAv thavo tenun nAm mokSha chhe. tene jo na oLakhe to

Page 71 of 370
PDF/HTML Page 99 of 398
single page version

teno upAy paN te na kare, jethI sansAramAn karmabandhanathI utpanna thatAn dukhone ja te sahan kare,
mATe mokShatattvane jANavun Avashyak chhe. e pramANe jIvAdik sAt tattvo jANavAn Avashyak chhe.
vaLI shAstrAdivaDe kadAchit tene jANe paN ‘‘te em ja chhe’’ evI pratIti na AvI
to jANavAthI paN shun thAy? mATe tenun shraddhAn karavun kAryakArI chhe. e pramANe e jIvAdik
tattvonun satya shraddhAn karavAthI ja dukhano abhAv thavArUp prayojananI siddhi thAy chhe. mATe
jIvAdik padArtho chhe te ja prayojanabhUt jANavA.
vaLI tenA visheSh bhed puNyapApAdirUp chhe tenun shraddhAn paN prayojanabhUt chhe, kAraN
kesAmAnyathI visheSh baLavAn chhe e pramANe e padArtho prayojanabhUt chhe, kAraN ketenun yathArtha
shraddhAn karavAthI to dukh thatun nathI, sukh thAy chhe ane tenA yathArtha shraddhAn karyA vinA dukh
thAy chhe, sukh thatun nathI.
tathA e sivAyanA bIjA padArtho chhe te aprayojanabhUt chhe tethI tenun yathArtha shraddhAn
karo vA na karo; tenun shraddhAn kaI sukhdukhanun kAraN nathI.
prashnapUrve jIvajIv padArtho kahyAn temAn to sarva padArtho AvI gayA to
e vinA anya padArtho kayA rahyA ke jene aprayojanabhUt kahyA chhe?
uttarapadArtha to sarva jIvajIvamAn ja garbhit chhe, parantu e jIvajIvanA
visheSho (bhedo) ghaNA chhe; temAn je visheSho sahit jIvajIvanun yathArtha shraddhAn karatAn sva
paranun shraddhAn thAy, rAgAdik dUr karavAnun shraddhAn thAy tethI sukh Upaje tathA tene ayathArtha
shraddhAn karatAn sva
paranun shraddhAn na thAy, rAgAdik dUr karavAnun shraddhAn na thAy, tethI dukh
Upaje, e visheSho sahit jIvajIv padArtha to prayojanabhUt samajavA.
tathA je visheSho sahit jIvajIvanun yathArtha shraddhAn karavAthI vA na karavAthI sva
paranun shraddhAn thAy vA na thAy, rAgAdik dUr karavAnun shraddhAn thAy vA na thAy, jeno kAI
niyam nathI, evA visheSho sahit jIv
ajIv padArtha aprayojanabhUt samajavA.
jem jIv ane sharIranun tenA chaitanya tathA mUrtatvAdi visheSho vaDe shraddhAn karavun to
prayojanabhUt chhe tathA manuShyAdi paryAyo tathA ghaTapaTAdinun avasthAAkArAdi visheSho vaDe shraddhAn
karavun aprayojanabhUt chhe. em anya paN samajavun.
e pramANe kahelAn je prayojanabhUt jIvAdik tattvo tenA ayathArtha shraddhAnane mithyAdarshan
jANavun.
mithyAdarshananI pravRutti
have sansArI jIvone mithyAdarshananI pravRutti kevI hoy chhe te ahIn kahIe chhIe. ahIn

Page 72 of 370
PDF/HTML Page 100 of 398
single page version

varNan to shraddhAn karAvavA mATe chhe, paN jANe to shraddhAn kare, tethI jANavAnI mukhyatApUrvak
varNan karIe chhIe.
jIvajIvatattva sambandhAI ayathArtha shraddhAn
anAdi kALathI jIv chhe te karmanimitta vaDe anek paryAy dhAraN kare chhe, tyAn pUrva
paryAyane chhoDI navIn paryAy dhAraN kare chhe tathA te paryAy ek to pote AtmA tathA anant
pudgalaparamANumay sharIr e bannenA ek pinDabandhAnarUp chhe. temAn A jIvane ‘‘A hun chhun’’
evI ahambuddhi thAy chhe. vaLI pote jIv chhe teno svabhAv to gnAnAdik chhe ane vibhAv
krodhAdik chhe. tathA pudgal paramANuono svabhAv varNa
gandhrassparshAdik chhe. e sarvane
potAnun svarUp mAne chhe.
‘‘A mArAn chhe’’evI teomAn mamatvabuddhi thAy chhe. pote jIv chhe tenA gnAnAdik
vA krodhAdikanI adhikatAhInatArUp avasthAo thAy chhe tathA pudgalaparamANuonI varNAdi
palaTAvArUp avasthAo thAy chhe te sarvane potAnI avasthA mAnI temAn ‘‘A mArI avasthA
chhe’’
evI mamakArabuddhi kare chhe.
vaLI jIvane ane sharIrane nimittanaimittik sambandh chhe tethI je kriyA thAy chhe tene
potAnI mAne chhe; potAno svabhAv darshangnAn chhe, tenI pravRuttine nimittamAtra sharIranAn angarUp
sparshanAdik dravya indriyo chhe. have A jIv te sarvane ekarUp mAnI em mAne chhe ke‘‘hAth
vagerethI men sparshyun, jIbh vaDe men svAd lIdho, nAsikA vaDe men sUghyun, netra vaDe men dIThun, kAn
vaDe men sAmbhaLyun.’’ manovargaNA rUp ATh pAkhanDI vALA phUlyA kamaLanA AkAre hRudayasthAnamAn
sharIranA angarUp dravyaman chhe je draShTigamya nathI, tenun nimitta thatAn smaraNAdirUp gnAnanI pravRutti
thAy chhe. e dravyaman tathA gnAnane ekarUp mAnI em mAne chhe ke ‘‘men man vaDe jANyun.’’
vaLI potAne jyAre bolavAnI ichchhA thAy tyAre potAnA pradeshone jem bolavAnun bane
tem halAve chhe tyAre ekakShetrAvagAh sambandhathI sharIranun ang paN hAle chhe. tenA nimittathI
bhAShAvargaNArUp pudgalo vachanarUp pariName chhe, e badhAne ekarUp mAnI A em mAne ke
‘‘hun bolun chhun.’’
tathA potAne gamanAdik kriyAnI vA vastugrahaNAdikanI ichchhA thAy tyAre potAnA
pradeshone jem e kArya bane tem halAve tyAn ekakShetrAvagAh sambandhathI sharIranAn ang hAle chhe
tyAre e kArya bane chhe athavA potAnI ichchhA vinA sharIr hAlatAn potAnAn pradesho paN hAle.
have e badhAnne ekarUp mAnI A em mAnavA lAge ke ‘‘hun gamanAdi kArya karun chhun, vA hun
vastunun grahaN karun chhun athavA men karyun’’
ityAdirUp mAne chhe.
11