Moksha Marg Prakashak-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Shithilacharni Poshak Yukti Ane Tenu Nirakaran; Kudharmanu Niroopan Ane Teni Shraddha Aadino Nishedh; Adhikar Saatmo; Jain Matanuyayi Mithyadrashtionu Swaroop; Keval Nishchayavalambi Jainabhasonu Nirupan.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 11 of 20

 

Page 173 of 370
PDF/HTML Page 201 of 398
single page version

shrī yogendradevakr̥ut paramātmaprakāshamān kahyun chhe ke
चेल्ला-चेल्ली पुत्थियहिं तूसइ मूढु णिभंतु
एयहिं लज्जइ णाणियउ बंधहं हेउ मुणंतु ।।२१५।।
arthaḥchelāchelī ane pustako vaḍe to mūḍh santuṣhṭa thāy chhe, paṇ bhrāntirahit evo
gnānī, tene bandhanun kāraṇ jāṇī, tenāthī lajjāyamān thāy chhe.
केण वि अप्पउ वंचियउ सिरु लुंचिवि छारेण
सयल वि संग ण परिहरिय जिणवर लिंगधरेण ।।२१७।।
arthaḥje jīv vaḍe potāno ātmā ṭhagāyo, te jīv kyo? ke je jīve jinavaranun
liṅg dhāryun, rākhavaḍe māthāno loch karyo, paṇ samasta parigrah chhoḍyo nahi.
जे जिण-लिंगु धरेवि मुणि इट्ठ परिग्गह लेंति
छद्दि करेविणु ते जि जिय सा पुणु छद्दि गिलंति ।।२१८।।
arthaḥhe jīv! je muniliṅgadhārī iṣhṭaparigrahane grahaṇ kare chhe, te ūlaṭī karīne
te ja ūlaṭīne pāchho bhakṣhaṇ kare chhe, arthāt te nindanīy chhe;1 ityādi tyān kahyun chhe.
e pramāṇe shāstromān paṇ kuguru, tenān ācharaṇ, ane tenī sushruṣhāno niṣhedh karyo chhe,
te jāṇavo.
vaḷī jyān munine dhātrī dūt ādi chhetālīs doṣh* āhārādimān kahyān chhe, tyān
१.गृहस्थो मोक्षमार्गस्थो, निर्मोहो नैव मोहवान्
अनगारो गृही श्रेयान् निर्मोहो मोहिनो मुनेः ।।
arthaḥdarshanamohavināno gr̥uhastha to mokṣhamārgamān chhe, paṇ mohavān evo aṇagār arthāt
gr̥uharahit muni mokṣhamārgī nathī, tethī mohīmuni karatān darshanamoharahit gr̥uhastha sarvotkr̥uṣhṭa chhe. bhāvārtha
jene moh arthāt mithyātva nathī, evo avratasamyagdraṣhṭi mokṣhamārgī chhe. kāraṇ kesāt āṭh bhav
devmanuṣhyanā grahaṇ thaī niyamathī te mokṣhe jashe, paṇ munivratadhārī mithyādraṣhṭi sādhu thayo chhe, topaṇ
marīne bhavanatrayādikamān ūpajī sansāramān ja paribhramaṇ karashe. (श्रीरत्नकरण्डश्रावकाचार)
saṅgrāhakanuvādak.
* e chhentālīs doṣh ā pramāṇe chheḥ
dātāraāshrayī soḷ prakāranā udgam doṣhanun varṇanaḥ
1. audeshikadoṣhaṭhṭhāvīs mūlaguṇone dhāravāvāḷā nirgranthane sādhu kahe chhe. temanā nimittathī
je āhār banāvavāmān āve, te audeshikadoṣhavāḷo āhār chhe. e audeshikadoṣhasahit āhāranā chār

Page 174 of 370
PDF/HTML Page 202 of 398
single page version

gr̥uhasthonā bāḷakone prasanna karavā, samāchār kahevā, mantraauṣhadhijyotiṣhādikārya batāvavān,
bhed chhe1. sarva sādhāraṇanā uddeshathī karelo āhār, 2. pākhaṇḍīonā uddeshathī karelo āhār.
3. pārshvasthanā uddeshathī karelo āhār tathā 4 sādhuonā uddeshathī karelo āhār.
2. sādhiākadoṣhdātār potānā māṭe pākatā bhāt, dāḷ, jaḷ, indhanamān, munione dān
devānā abhiprāyathī ‘‘āj to hun munine āhār āpīsh’’ evo saṅkalpa karī temān bījā navā chokhā,
dāḷ, pānī, indhan vagere umere, te sādhikadoṣh āhār chhe.
3. pūtidoṣhprāsukavastumān aprāsukavastu meḷavī de, te pūtidoṣh chhe. athavā ā pātramānnun
vā ā pātramānnun banāvelun anna jyān sudhī munine na āpavāmān āve, tyān sudhī teno koīe upayog
karavo nahi, evo saṅkalpa karavo. te paṇ pūtidoṣhasahit āhār chhe. pahelāne aprāsukamishradoṣh tathā
bījāne pūtikarmakalpanādoṣh kahe chhe.
4. mishradoṣhpākhaṇḍīo tathā gr̥uhasthonī sāthe sāthe munione āpavā māṭe banāvelā
achittabhojanane, mishradoṣhasahit bhojan kahe chhe.
5. prābhr̥utadoṣhje kāḷamān je vastu āpavā yogya chhe, te te kāḷamān nahi āpatān anya
kāḷamān āpe, te prābhr̥ut doṣh chhe. tenā be bhed chhe. 1. sthūlaprābhr̥ut, 2. sūkṣhmaprābhr̥ut.
6. balidoṣhyakṣha, nāg, mātā, kuḷadevī tathā pitrādik māṭe banāvelā bhojanamānthī sanyamī
sādhuone je bhojan āpavāmān āve, te balidoṣhasahit bhojan chhe.
7. nyastadoṣhek vāsaṇamānthī bījā vāsaṇamān pheravī, potānā gharamān vā bījānā gharamān
rākhī mūkelun bhojan hoy, te nyastadoṣhasahit bhojan chhe. te eṭalā māṭe doṣhit chhe kekoī anya
manuṣhya sādhune bhojan de, to temān garabaḍ vā bhūlathāp thavā sambhav chhe.
8. prāduṣhkāradoṣhtenā be bhed chhe. 1. saṅkram, 2. prakāsh. sādhunā āvyā pachhī bhojananā
vāsaṇ ādine ek jagyāethī bījī jagyāe laī javān, te saṅkramapāduṣhkāradoṣh chhe, tathā sādhunā āvyā
pachhī kamāḍamaṇḍapādi dūr karavān, bhasmajalādithī vāsaṇ māñjavān, dīvodevatā saḷagāvavo, te prakāshaprāduṣhkār
doṣh chhe.
9. krītadoṣhbhikṣhā arthe sādhu gharamān āvyā pachhī temane māṭe badalāmān anya sāmagrī āpī
bhojan sāmagrī lāvavī, te krītadoṣh chhe, tathā gāy, dhan, vidyā ādi āpī bhojan sāmagrī lāvavī,
te paṇ krītadoṣhasahit āhār chhe.
10. prāmityadoṣhmunidān māṭe udhār lāvelā annane prāmityadoṣhasahit āhār kahe chhe.
jethī ante dātārane klesh parishram uṭhāvavo paḍe chhe. kadarthit thavun paḍe chhe. te dravyabhojananā be bhed
chhe
1 vyājavun, 2 uchhīnun.
11. parivartitadoṣhek chījane badalāmān āpīne bījī chīj dān arthe lāvavāmān āve,
tevī bhojanasāmagrī parivartit doṣhasahit chhe. kāraṇ tethī paṇ dātārane saṅklesh, parishram ane saṅkoch thāy
chhe.

Page 175 of 370
PDF/HTML Page 203 of 398
single page version

ane karyokarāvyoanumodyo āhār levo, ityādi kriyāno niṣhedh karyo chhe. paṇ āje
kāḷadoṣhathī e ja doṣho lagāvī āhārādi grahaṇ kare chhe.
12. niṣhiddhadoṣhkoīe manā karelī vastu paṇ munine āpavāmān āve, to te
niṣhiddhadoṣhasahit āhār chhe. tenā be bhed chhe. 1. mālikanī niṣhedh karelī tathā bījī pote te vastuno
mālik to nathī, paṇ potāne te mālik samaje chhe, tevāe niṣhedh karelī.
13. abhiˆtadoṣhek saralapaṅktimān āvel traṇ athavā sāt makāno chhoḍīne bākī
sarvajagyāethī muninā bhojan māṭe lāvelī ayogya annādi bhojanasāmagrīne abhihnatadoṣhasahit bhojan
kahe chhe.
14. uddabhinnadoṣhevī koī paṇ ghī, khāṇḍ, goḷ ādi vastu ke je kardam va lākh ādithī
ḍhāṅkelī hoy. athavā koī prakāranī nāmanī sīlmahor karelī hoy tevī vastu kholīne sādhune āpavāmān
āve, to te uddabhinnadoṣhasahit chhe.
15. āchhedyadoṣhrājā vā mantrī ādinā bhayathī sādhune gr̥uhastha je āhār āpe, te
āchhedyadoṣhasahit chhe.
16. mālārohaṇadoṣhnīsaraṇīdādar ādi upar chaḍhī, māḷ parathī bhojan lāvī sādhune
āpavāmān āve, te mālārohaṇadoṣhasahit āhār chhe. em karatān dātārane harakat, mushkelī thāy chhe, tethī
te paṇ sadoṣhaāhār chhe.
have muni āshraye soḷ prakāranā utpādan doṣh kahe chheḥ
1. dhāātrīdoṣhdhātrī pāñch prakāranī chheḥ mārjan, khelan, svāpan, maṇḍan ane kṣhīr. emānthī
ek yā anek kāryono sanyamī sādhu prayog kare, jethī anurāgī thaī gr̥uhastha bhojan āpe, tene sanyamī
grahaṇ kare, te dhātrīdoṣhasahit bhojan chhe. ā pāñch prakāranun dhātrīkarma sanyamī pote kare, karāve vā upadeshe,
tethī meḷavelun bhojan paṇ sadoṣh chhe.
2. dūtadoṣhsambandhīonān vachano, vr̥uttānto, sandeshāo sthānāntare pahoñchāḍī, dātārane santuṣhṭa
anurāgī karī, te dvārā nipajāvelā bhojanane dūtadoṣhasahit bhojan kahe chhe.
3. nimittadoṣhaṣhṭāṅganimitta (lāñchchhan, aṅg, svar, chhed, bhaum, antarikṣha, lakṣhaṇ tathā svapna)
dvārā gr̥uhasthane santuṣhṭa karī bhojan kare, te nimittadoṣhasahit bhojan chhe.
4. vanipakavachanadoṣhdātāranā anukūlavachan bolī āhārādi grahaṇ kare, te vanipakavachan
doṣhasahit bhojan chhe. emān sādhunī dīnatā ja thāy chhe. potānī satya samaj viruddha bolāy chhe, te ja
dīnatā.
5. ājīvadoṣhhastarekhā, shilpashāstrādignān vā (potānān) kuḷ, jāti, aishvarya, tap, anuṣhṭhān
ādi pragaṭ karī bhojan grahaṇ karavun. te ājīvadoṣhasahit bhojan chhe.
6. krodhādoṣhkrodhit thaī bhojanādi grahaṇ karavun, te kruddhadoṣhasahit bhojan chhe.
7. mānadoṣhabhimānavash thaī bhojan levun, te mānadoṣhasahit bhojan chhe.

Page 176 of 370
PDF/HTML Page 204 of 398
single page version

vaḷī pārshvastha ane kushīlādi bhraṣhṭachārī muniono niṣhedh karyo chhe, temanān ja lakṣhaṇone
8. māyādoṣhsamānaāchārveṣh dhāraṇ karī bhojan grahaṇ karavun, te māyādoṣhasahit bhojan
chhe.
9. lobhadoṣhāsaktatāpūrvak bhojan grahaṇ karavun, te lobhadoṣhasahit bhojan chhe.
10. pūrvastutidoṣhdātāranī prashansā karī, vā tenā pitāprapitā ādinā dānguṇonī
dātāranī āgaḷ prashansā karī, dātārane dānanun smaraṇ karāvī, pachhī bhojan karavun. te pūrvastutidoṣh chhe.
11. pashchātstutidoṣhbhojan līdhā pachhī upar pramāṇe dātāranī stuti karavī te pashchāt-
stutidoṣh chhe.
12. chikitsādoṣhrasāyaṇ, viṣh, kṣhār, bāḷ, sharīr, bhūt, shalya tathā shalākā e chikitsānān
āṭh aṅg chhe. e vaḍe dātāranī vyādhibādhāno pote ja pratikār karī, vā tenā nirākaraṇano upadesh
daī, dātārane prasanna karī bhojan karavun, te chikitsādoṣhasahit bhojan chhe.
13. vidyādoṣhjal, sthal, ākāshagāminī ādi vidyāonun mahātmya batāvī te vidyāo
siddha karāvī āpī vā ‘amuk vidyāo hun āpīsh’ evun āshvāsan āpī, dātārane prasanna karī bhojan
levun, te vidyādoṣhasahit bhojan chhe.
14. mantradoṣhe ja pramāṇe mantranun mahātmyādi batāvī, āpī vā āpavānun āshvāsan āpī,
bhojan levun te mantradoṣhasahit bhojan chhe.
15. chūrṇadoṣhbhūsāchūrṇa, añjanachūrṇa e be prakāranān chūrṇa āpī, vā āpavānun āshvāsan
āpī bhojan levun, te chūrṇadoṣhasahit bhojan chhe.
16. mūlakarmadoṣhkoīne tābe thavāno upāy batāvī vā tem thavānī yojanā karī, virahī
strīpuruṣhano meḷ karāvī, vā teno upāy batāvī, gr̥uhasthane prasanna karī bhojan levun te mūlakarmadoṣhasahit
bhojan chhe.
have āhāranā āshraye rahelā dash prakāranā ashan doṣh kahe chheḥ
1. shaṅkitadoṣhā vastu grahaṇ karavā yogya chhe ke ayogya? āmān shun kahyun chhe? evī
shaṅkāyukta vastune grahaṇ karavī, te shaṅkitadoṣhasahit āhār chhe.
2. pihitadoṣhaprāsuk vastuvaḍe athavā prāsuk paṇ bhāre padārthadvārā ḍhāṅkelī bhojyasāmagrīne
ughāḍī pachhī temānthī āpelun bhojan, te pihitadoṣhasahit bhojan chhe.
3. mr̥ukṣhiptadoṣhsachchīkaṇ hāth, chamacho kaḍachhī ādi dvārā āpelī bhojanasāmagrī grahaṇ
karavī, te mr̥ukṣhiptadoṣhasahit chhe.
4. nikṣhiptadoṣhsachittapr̥ithvī, jal, agni, bīj, haritakāy e pāñch upar athavā be
indriyathī māṇḍī pañchendriy sudhīnā jīvo par rākhelī bhojanasāmagrī hoy, tene grahaṇ karavī, te nikṣhipta-
doṣhasahit bhojan chhe.
24

Page 177 of 370
PDF/HTML Page 205 of 398
single page version

dhāraṇ kare chhe. eṭalun visheṣh chhe kee dravyathī to nagna rahe chhe, tyāre ā nānāprakāranā
5. chhoṭitadoṣhghaṇī bhojan sāmagrī verī nākhī athavā chhoḍī daī, thoḍī bhojanasāmagrī grahaṇ
karavī te, pīrasavāvāḷānā hāthapar chhoḍī dīdhelī parantu chhāsh ādi dvārā jharatī vastu grahaṇ karavī te, bhojan
sāmagrī ṭapakī rahe chhe evā hāth dvārā bhojan karavun te, be hāthane judā karī bhojan karavun te, tathā
aniṣhṭaāhār chhoḍī iṣhṭaāhār grahaṇ karavo te e pāñche prakārano āhār chhoṭitadoṣhasahit āhār chhe.
6. apariṇatadoṣhje āhārajaḷ garam chhatān pāchhaḷathī ṭhaṇḍā thaī gayā hoy, ke jenān varṇa,
ras, gandh, sparshanun parivartan na thayun hoy, tevān āhārajaḷādi grahaṇ karavān, te apariṇatadoṣhasahit
āhār chhe.
7. sādhāāraṇadoṣhākuḷatā vā bhayathī athavā ādarapūrvak, vā vastrādikanun saṅkochan karī sārī
rīte paryālochan karyā vinā ja dātāre āpelān āhārauṣhadhādi grahaṇ karavān, te sādhāraṇ doṣhasahit
āhār chhe.
8. dāyakadoṣhrajasvati, garbhavatī, āryikā, raktapaṭīkāādi strīo tathā smashānamānthī mr̥utakane
agnidāh karī āvelā, sutakayukta, vyādhiyukta, napunsakādipuruṣho, dāyāṇī, madyapānī, prasutā, rogī,
bhūtapishāchādithī mūrchhit, pañchashramaṇikā, telādisanskārayukta, ati nīchā vā ūñchāsthān par ūbhelī, agnine
phūṅkī, jalāvī, vadhārī rākhamān dabāvī, jaḷathī, būjhāvī, vikherī nāṅkhī vā lākaḍān vagere kam karīne āvelī
hoy tevī, vā ghar, āṅgaṇun, dīvāl līmpatī hoy, snān karatī hoy, bachchāne dūdh pītun chhoḍīne āvī
hoy, atishay bālikā hoy, vr̥uddhā hoy, rogī hoy, evī strīo tathā ṭaṭṭī
peshāb karīne āvelo hoy,
ākrānt hoy, evā puruṣho dvārā āpelo āhār dāyakadoṣh sahit chhe.
9. liptadoṣhgerū, haḍatāl, khaḍī, kācho āṭo, līlun shāk, aprāsuk jaḷ ādithī lipta thayelo
āhār levo, te liptadoṣhasahit āhār chhe.
10. mishradoṣhsachitta pr̥ithvī, jaḷ bīj (ghaunjav ādi) haritakāy (phalphūlpātrādi) tras
jemān beindriyādi jīvo sākṣhāt dekhātā hoy evā sachitta-achitta annane mishradoṣhayukat mānyun chhe teno
banāvelo āhār mishradoṣhasahit chhe.
have bhojanakriyā sambadhī chār doṣh kahīe chhīe
1. aṅgāradoṣhā vastu bahu sundar ane ruchikar chhe. mane iṣhṭa chhe, kanīk vadhāre maḷe to
ṭhīk, e pramāṇe āhāramān ati lampaṭatāsahit bhojan karavun, te aṅgāradoṣhayukat bhojan chhe.
2. dhāūmadoṣhā vastu bahu ja kharāb banī chhe, mane bilakul sārī lāgatī nathī, ane pramāṇe
āhāramān jugupsā-sahit bhojan karavun te dhūmadoṣhasahit bhojan chhe.
3. sanyojanadoṣhgaramanā bhegun ṭhaṇḍu, ṭhaṇḍānā bhegun garam, chīkaṇānā bhegun rūkhun ane rūkhānā
bhegun chīkaṇun, e pramāṇe paraspar viruddha padārthone ekabījāmān meḷavī grahaṇ karavā, te sanyojanadoṣh chhe.
4. atimātrāhāradoṣhbe bhāg āhār tathā ek bhāg jalathī udar bharavun e ja uchit
chhe. chhatān e kramanun ullaṅghan karī je sādhu peṭ ṭhānsīne āhār le, te atimātrāhāradoṣhasahit bhojan
chhe. e pramāṇe chhentālīs doṣh chhe.

Page 178 of 370
PDF/HTML Page 206 of 398
single page version

parigrah rākhe chhe. vaḷī tyān munione bhrāmarī ādi* āhār levānī vidhi kahī chhe, tyāre
ā āsakta banī dātāranā prāṇ pīḍī āhārādi grahaṇ kare chhe. gr̥uhasthadharmamān paṇ uchit
na hoy evā anyāy ane lokanindya kārya karatā pratyakṣha jovāmān āve chhe.
vaḷī jinabimbshāstrādik sarvotkr̥uṣhṭa pūjya chhe, teno paṇ teo avinay kare chhe. pote
tenāthī paṇ mahantatā rākhī, uchcha āsane besavun, ityādi pravr̥utti kare chhe. e pramāṇe anek
viparītatā pratyakṣha bhāse chhe, chhatān potāne muni māne chhe, mūlaguṇādikanā dhārak kahevaḍāve chhe.
e pramāṇe potānī mahimā karāve chhe. ane gr̥uhastha bhoḷā temanā dvārā temanī prashansādivaḍe
ṭhagātā chhatān dharmano vichār karatā nathī, ane temanī bhaktimān tatpar thāy chhe. paṇ moṭā
pāpane moṭo dharma mānavo, e mithyātvanun phaḷ anantasansār kem na hoy? shāstramān ek
jinavachanane anyathā mānatān mahāpāpī hovun kahyun chhe, to ahīn to jinavachananī koī paṇ vāt
* gocharīvr̥utti, bhrāmarīvr̥utti, akṣhamr̥ukṣhaṇavr̥utti, gartapūraṇavr̥utti ane agniprashamanavr̥utti e pāñch
prakāranī vr̥uttipūrvak sādhuoe gr̥uhasthanā gher āhār levo ghaṭe chhe, te pāñchenun svarūp nīche pramāṇe
1. gāy jaṅgalamān chāro chare chhe, paṇ tenun lakṣha jaṅgalanī shobhā nihāḷavā taraph nathī. tem sādhu
gr̥uhasthanā gher 46 doṣh, 32 antarāy ane 14 maḷadoṣh ṭāḷī shuddha bhojan anāsaktabhāve le paṇ tenun
lakṣha gr̥uhasthanī shrīmantāī, garībāī, makānādinī shobhā ke strīādi taraph na rākhe te gocharīvr̥utti chhe.
2. bhramar jaṅgalamān jaī anek puṣhpādik upar besī e komaḷapuṣhpanā rasane chūsī ekaṭho kare,
paṇ te puṣhpane kiñchitmātra paṇ harakat ke duḥkh na pahoñchavā de. (joke shakti to pāṭaḍāne paṇ kochī
nākhavānī chhe) tem sādhu, gr̥uhasthanā gher āhār le, paṇ potānā nimitte gr̥uhasthanā ākhā kuṭumbane kiñchit
paṇ duḥkh pahoñchavā de nahi evī tenī dayāmay komaḷavr̥uttine bhāmarīvr̥utti kahe chhe.
3. kheḍūt gāḍānī dharīmān dīvel bharelān chīntharān pramāṇasarprayojan pūratān ghāle, paṇ tenun lakṣha
bījun kāī na hoy tem sādhu potānān hāḍakānādi āpasamān na ghasāy, eṭalā ja prayojan pūrato gr̥uhasthanā
gher āhār le, tene akṣhamr̥ukṣhaṇavr̥utti kahe chhe.
4. jem ek khāḍo, māṭīpaththarroḍāndhūḷ ādi je nirmūlya vastuo maḷe tenāthī pūravāmān
āve chhe. paṇ tene pūravā māṭe mūlyavān padārthonī jarūr nathī; tem sādhu potānā udararūp khāḍo nirdoṣh
ras ke niras bhojanavaḍe pūre, parantu te udararūpī khāḍāne pūravā sārā sārā puṣhṭa ane rasavān padārtho
taraph vr̥utti na rākhe, te gartapūraṇavr̥utti chhe.
5. jem bhaṇḍāramān agni lāgyo hoy, to tene bujhāvavā koī amuk khās jaḷanī āvashyakatā
nathī, paṇ jevun ane jyānnun pāṇī maḷe, tethī tene bujhāvavāmān āve chhe; tem sādhu potānī udarāgnine
khorākanā rasādi taraph lakṣha nahi rākhatān je nirdoṣh rasaniras prāsukaāhār maḷe, tethī shamāvī, guṇarūp
ratnabhaṇḍāranī rakṣhā kare, tene agniprashamanavr̥utti kahe chhe.
e pramāṇe pāñch bhrāmarīādi vr̥uttipūrvak sādhu dātārane kāī paṇ harakat pahoñchāḍyā sivāy
āhār le.saṅgrāhakanuvādak.

Page 179 of 370
PDF/HTML Page 207 of 398
single page version

rākhī ja nathī, to e samān bījun pāp kayun? have ahīn kuyuktiovaḍe jeo e kuguruonun
sthāpan kare chhe, tenun nirākaraṇ karīe chhīe.
shithilāchāranī poṣhak yukti ane temanun nirākaraṇ
prashnaḥguru vinā to nagurā kahevāy have evā guru ā kāḷamān dekhātā
nathī tethī āmane ja guru mānavā joīe?
uttaraḥnaguro to enun nām ke je guru ja māne nahi. have je gurune to māne
chhe, paṇ ā kṣhetramān gurunun lakṣhaṇ na dekhāvāthī, koīne guru na māne, to te shraddhānathī to
naguro thato nathī. jem
nāstik to tenun nām, ke je parameshvarane māne ja nahi. have je
parameshvarane to māne chhe, paṇ ā kṣhetramān parameshvaranun lakṣhaṇ kyāy na dekhāvāthī koīne parameshvar
na māne, to tethī kāī te nāstik thato nathī. e ja pramāṇe ahīn jāṇavun.
prashnaḥjainashāstromān ā kāḷamān kevaḷīno to abhāv kahyo chhe, paṇ kāī
munino abhāv kahyo nathī?
uttaraḥevun to kahyun nathī keā deshamān sadbhāv raheshe, paṇ bharatakṣhetramān
raheshe, em kahyun chhe. have bharatakṣhetra to ghaṇun ja moṭun chhe, temān koī ṭhekāṇe sadbhāv hashe,
tethī teno abhāv kahyo nathī. jo tame raho chho te ja kṣhetramān sadbhāv mānasho, to jyān
āvā paṇ guru (muni) nahi dekho tyān tame jasho, tyāre kone guru mānasho? vaḷī jem ā
kāḷamān hansono sadbhāv kahyo chhe, paṇ hans dekhātā nathī, to tethī anya pakṣhīomān
(kāgādimān) kāī hansapaṇun manātun nathī. tem ā kāḷamān munino sadbhāv kahyo chhe, have muni
dekhātā nathī, to tethī bījāone to muni manāy nahi.
prashnaḥek akṣharadātāne guru mānavāmān āve chhe, to je shāstra shikhavāḍe,
sambhaḷāve temane guru kem na mānīe?
uttaraḥgurunām mahānanun chhe, have jenāmān je prakāranī mahantatā sambhav hoy tene
te prakāranī gurusañgnā sambhave. jem kuḷaapekṣhāe mātāpitāne gurusañgnā chhe, tem vidyā
bhaṇāvavāvāḷāne paṇ vidyā apekṣhāe gurusañgnā chhe, parantu ahīn to dharmano adhikār chhe, tethī
jenāmān dharma apekṣhāe mahantatā sambhavit hoy te ja guru jāṇavo. have dharma nām chāritranun
chhe, yathā
*
‘चरित्तं खलु धम्मो’ em shāstramān kahyun chhe, tethī chāritradhārakane ja gurusañgnā chhe.
vaḷī jem bhūtādinun nām paṇ dev chhe, topaṇ ahīn devanā shraddhānamān arahantadevanun ja grahaṇ
* shrī pravachanasār gāthā 7.

Page 180 of 370
PDF/HTML Page 208 of 398
single page version

chhe, tem anyanun nām paṇ guru chhe, topaṇ ahīn gurunā shraddhānamān nirgranth gurunun ja grahaṇ
chhe. jainadharmamān to arahantadev, nirgranthaguru evun prasiddha vachan chhe.
prashnaḥ‘nirgranth vinā anyane guru na mānavā’ tenun shun kāraṇ?
uttaraḥnirgranth vinā anya jīv sarvaprakārathī mahantatā dhārato nathī. jem koī
lobhī shāstravyākhyān kare, tyān te āne shāstra sambhaḷāvavāthī mahant thayo, ane ā tene
dhanavastrādi āpavāthī mahant thayo. joke bāhyathī shāstra sambhaḷāvavāvāḷo mahant rahe chhe, topaṇ
antaraṅgamān lobhī hoy chhe tethī (dātārane uchcha māne, tathā dātār lobhīne nīcho ja māne,
māṭe) tenāmān sarvathā (bilakul) mahantatā na thaī.
prashnaḥnirgranth paṇ āhār to le chhe?
uttaraḥlobhī banī dātāranī sushruṣhā karī, dīnatāpūrvak te āhār letā nathī, tethī
temanī mahantatā ghaṭatī nathī. je lobhī hoy te ja hīnatā pāme chhe. e ja pramāṇe anya jīv
jāṇavā, māṭe nirgranth ja sarvaprakārathī mahantatāyukta chhe, paṇ nirgranth vinā anya jīv
sarvaprakārathī guṇavān nathī, guṇonī apekṣhāe mahantatā, tathā doṣhonī apekṣhāe hīnatā bhāse
chhe, tethī tenī niḥshaṅk stuti paṇ karī shakāy nahi.
vaḷī nirgranth vinā anya jīv jevun dharmasādhan kare chhe, tevun vā tenāthī adhik dharmasādhan
gr̥uhastha paṇ karī shake chhe, to tyān gurusañgnā kone hoy? māṭe bāhyābhyantar parigraharahit
nirgranthamuni chhe te ja guru chhe.
prashnaḥā kāḷamān evā guru to ahīn nathī, tethī jem arahantanī sthāpanā
pratimā chhe, tem gurunī sthāpanā ā veṣhadhārīo chhe?
uttaraḥjem chitrādivaḍe rājānī sthāpanā karīe, to tyān pratipakṣhī nathī, paṇ koī
sāmānya manuṣhya potāne rājā manāve, to te rājāno pratipakṣhī thāy chhe. tem pāṣhāṇādimān
arahantādinī sthāpanā banāve, to tyān teno koī pratipakṣhī nathī, paṇ koī sāmānya manuṣhya
potāne muni manāve, to te munijanomān pratipakṣhī thayo. e pramāṇe ja jo sthāpanā thatī hoy
to potāne arahant paṇ manāvo! paṇ temanī sthāpanā hoy to bāhyamān to e pramāṇe ja
hovī joīe; parantu te nirgranth ane ā ghaṇā parigrahano dhārak chhe, tyān em kevī rīte bane?
prashnaḥā kāḷamān shrāvak paṇ jevā sambhave tevā nathī, tethī jevā shrāvak
tevā muni?
uttaraḥshāstramān shrāvakasañgnā to sarva gr̥uhastha jainone chhe. shreṇik paṇ asanyamī hato
chhatān tene uttarapurāṇamān shrāvakottam kahyo. bārasabhāmān shrāvak kahyā tyān teo badhā vratadhārī

Page 181 of 370
PDF/HTML Page 209 of 398
single page version

nahotā, jo teo sarva vratadhārī hot to asanyamī manuṣhyonī judī saṅkhyā kahet, paṇ tem
kahī nathī; māṭe gr̥uhastha jain to shrāvak nām pāme chhe. parantu munisañgnā to nirgranth vinā koī
paṇ ṭhekāṇe kahī nathī.
vaḷī madyamānsmadhu ane pañchaudambarādi phaḷonun bhakṣhaṇ shrāvakone nathī, tethī shrāvakane
to āṭh mūḷaguṇ kahe chhe, māṭe tenāmān koī prakāravaḍe paṇ shrāvakapaṇun to sambhave chhe, paṇ
munine aṭṭhāvīs mūḷaguṇ chhe, te ā veṣhadhārīomān dekhātā ja nathī, māṭe temanāmān koī
prakārathī paṇ munipaṇun sambhavatun nathī. vaḷī gr̥uhastha avasthāmān to pūrve jambukumārādike ghaṇān
hinsādi kārya karyān sāmbhaḷavāmān āve chhe, paṇ muni thaīne koīe hinsādi kārya karyān nathī,
parigrah rākhyā nathī, tethī evī yukti kāryakārī nathī.
juo! shrī ādināthajīnī sāthe chār hajār rājāo dīkṣhā laī pāchhaḷathī bhraṣhṭa thayā,
tyāre devo temane kahevā lāgyā ke‘jinaliṅgī banī anyathā pravartasho to ame tamane daṇḍ
āpīshun; jinaliṅg chhoḍī tamārī ichchhā hoy tem karo.’ māṭe jinaliṅgī kahevaḍāvī jo anyathā
pravarte te to daṇḍ yogya chhe, to vandanādi yogya kevī rīte hoy?
ghaṇun shun kahīe! je jainamatamān kuveṣh dhāraṇ kare chhe, te mahāpāp upajāve chhe. tathā
je anya jīvo temanī sevādi kare chhe, te paṇ pāpī thāy chhe. padmapurāṇamān ek kathā chhe
ke
koī shreṣhṭhī dharmātmāe chāraṇamunione bhramathī bhraṣhṭa jāṇīne āhār na āpyo, to ā
pratyakṣhabhraṣhṭane dānādik āpavān kem sambhave?
prashnaḥamārā antaraṅgamān shraddhān to satya chhe, parantu bāhya lajjādi vaḍe
mātra shiṣhṭāchār karīe chhīe, phaḷ to antaraṅganun thashe?
uttaraḥṣhaṭpāhuḍagranthamān lajjādivaḍe paṇ vandanādikano niṣhedh batāvyo chhe, je ame
pahelā ja kahī gayā. vaḷī koī baḷātkārathī mastak namāvī hāth joḍāvato hoy, tyāre to
em sambhave ke
‘amārun antaraṅg nahotun,’ paṇ pote ja jyān mānādivaḍe namaskārādi kare, tyān
antaraṅgashraddhā kem na kahevāy? jem koī potānā antaraṅgamān to mānsane būrun jāṇe chhe, paṇ
rājādikane bhalun manāvavān arthe māns bhakṣhaṇ kare, to tene vratī kevī rīte manāy? tem koī
potānā antaraṅgamān to kuguru sevanane būrun jāṇe chhe, paṇ tene vā lokone bhalun manāvavā arthe
tenun sevan kare, to tene sācho shraddhānī kevī rīte manāy? māṭe bāhyathī teno tyāg karatān
ja antaraṅgatyāg sambhave chhe, tethī je shraddhānasahit jīv chhe temaṇe to koī prakārathī paṇ e
kuguruonī sevā
sushruṣhādi karavī yogya nathī.
1
१.भयाशास्नेहलोभाश्च कुदेवागमलिंगिनाम्
प्रणामं विनयं चैव न कुर्युः शुद्धदृष्टयः ।।
(shrī ratnakaraṇḍashrāvakāchār30)

Page 182 of 370
PDF/HTML Page 210 of 398
single page version

e pramāṇe kuguru sevanano ahīn niṣhedh karyo.
prashnaḥkoī tattvashraddhānīne e kugurusevanathī kevī rīte mithyātva thayun?
uttaraḥjem shīlavatī strī potānā bhartāranī māphak parapuruṣhanī sāthe ramaṇakriyā
sarvathā kare nahi, tem tattvashraddhānī puruṣh sugurunī māphak kugurune namaskārādi kriyā sarvathā
kare nahi. kāraṇ ke
te jīvāditattvano shraddhānī thayo chhe, tethī tyān rāgādikano niṣhedh karanārī
shraddhā kare chhe, vītarāgabhāvane shreṣhṭha māne chhe, tethī jenāmān vītarāgatā hoy, evā gurune ja
uttam jāṇī namaskārādi kare chhe, paṇ jenāmān rāgādik hoy, tene niṣhedh jāṇī namaskār
kadī paṇ kare nahi.
prashnaḥjem rājādikane (namaskārādi) karīe chhīe, tem āmane paṇ karīe
chhīe?
uttaraḥrājādik kāī dharmapaddhatimān nathī, ane gurunun sevan to dharmapaddhatimān chhe,
rājādikanun sevan to lobhādikathī thāy chhe, eṭale tyān to chāritramohano ja uday sambhave chhe,
paṇ guruonā ṭhekāṇe kuguruone sevyā, tyān tattvashraddhānanā kāraṇarūp to guru hatā, temanāthī
ā pratikūḷ thayo. have lajjādikathī paṇ jeṇe kāraṇamān viparītatā upajāvī, tenā kāryabhūt
tattvashraddhānamān draḍhatā kyāthī hoy? māṭe tyān to darshanamohano ja uday sambhave chhe. e pramāṇe
kuguruonun nirūpaṇ karyun.
have kudharmanun nirūpaṇ karīe chhīe
kudhārmanun nirupaṇ ane tenī shraddhā ādino niṣhedhā
jyān hinsādik pāp ūpaje vā viṣhaykaṣhāyonī vr̥uddhi thāy, tyān dharma mānīe te kudharma
jāṇavo. yagnādi kriyāomān mahāhinsādi upajāve, moṭā jīvono ghāt kare, tyān indriyonā
viṣhay poṣhaṇ kare. te jīvo pratye duṣhṭabuddhi karī raudradhyānī thāy, tīvralobhathī anyanun būrun
karī, potānun koī prayojan sādhavā ichchhe, ane vaḷī evān kārya karī tyān dharma māne, te sarva
kudharma chhe.
vaḷī tīrthomān vā anya ṭhekāṇe snānādi kārya kare, tyān nānāmoṭā ghaṇā jīvonī hinsā
thāy, potānā sharīrane sukh ūpaje, tethī viṣhayapoṣhaṇ thāy chhe, tathā kāmādik vadhe chhe.
kutūhalādivaḍe tyān kaṣhāyabhāv vadhāre chhe ane dharma māne chhe te kudharma chhe.
arthaḥshuddhadraṣhṭivān jīve bhayāshāsneh ane lobhathī paṇ kudev, kuāgam ane kuliṅgīne
praṇāmvinayādi karavā yogya nathī.
saṅgrāhakanuvādak.

Page 183 of 370
PDF/HTML Page 211 of 398
single page version

saṅkrānti, grahaṇ ane vyatipātādimān dān āpe chhe, khoṭā grahādi arthe dān āpe
chhe, pātra jāṇīne lobhī puruṣhone dān āpe chhe, dānamān sonun, hāthīghoḍā ane tal ādi
vastuo āpe chhe, paṇ saṅkrānti ādi parva dharmarūp nathī, jyotiṣhīnā sañchārādivaḍe (gamanā-
gamanavaḍe) saṅkrānti ādi thāy chhe. tathā duṣhṭagrahādiarthe āpyun tyān bhay, lobhādikanī adhikatā
thaī, tethī tyān dān āpavāmān dharma nathī. vaḷī lobhī puruṣh āpavāyogya pātra paṇ nathī,
kāraṇ ke lobhī nānāprakāranī asatya yuktiovaḍe ṭhage chhe, paṇ kāī bhalun karato nathī. bhalun
to tyāre thāy ke jyāre ānā dānanī sahāyavaḍe te dharma sādhe; parantu te to ūlaṭo pāparūp
pravarte chhe. have pāpanā sahāyakanun bhalun kevī rīte thāy?
shrī rayaṇasārashāstramān paṇ kahyun chhe ke
सप्पुरिसाणं दाणं कप्पतरुणं फलाण सोहं वा
लोहीणं दाणं जइ विमाणसोहा सवस्स जाणेह ।।२६।।
arthaḥsatpuruṣhone dān āpavun, e kalpavr̥ukṣhonā phūlanī shobhā jevun tathā sukhadāyak
chhe, paṇ lobhī puruṣhone dān āpavun thāy chhe, te shab arthāt maḍadānī ṭhāṭhaḍīnī shobhāsamān
jāṇavun. shobhā to thāy, parantu dhaṇīne paramaduḥkhadāyak thāy chhe, māṭe lobhī puruṣhane dān
āpavāmān dharma nathī.
vaḷī dravya to evun āpīe ke jenāthī teno dharma vadhe, paṇ suvarṇa, hāthī vagere
āpavāthī e vaḍe hinsādi ūpaje vā mānlobhādi vadhe, ane tethī mahāpāp thāy; tethī evī
vastuo āpavāvāḷāne puṇya kyāthī thāy?
vaḷī viṣhayāsakta jīv ratidānādimān puṇya ṭharāve chhe. paṇ pratyakṣha kushīlādi pāp jyān
thāy tyān puṇya kevī rīte thāy? tathā yukti meḷavavā te kahe chhe ke‘‘te strī santoṣh pāme
chhe.’’ paṇ strī viṣhayasevan karavāthī sukh avashya pāme, to pachhī shīlano upadesh shāmāṭe
āpyo? ratisamay vinā paṇ tenā manorathānusār na pravarte to te duḥkh pāme chhe; mātra evī
asat yukti banāvī teo viṣhay poṣhavāno upadesh āpe chhe.
e pramāṇe dayādān ane pātradān vinā anya dān āpī tyān dharma mānavo, te sarva
kudharma chhe.
vaḷī koī, vratādi karīne tyān hinsādik vā viṣhayādik vadhāre chhe; paṇ vratādik to
e hinsāviṣhayādi ghaṭāḍavā māṭe karavāmān āve chhe. jyān annano to tyāg kare paṇ
kandamūḷādikonun bhakṣhaṇ kare, to tyān hinsā visheṣh thaī, tathā svādādi viṣhayanī visheṣhatā thaī.
vaḷī koī, divasamān to bhojan kare nahi, paṇ rātrimān bhojan kare chhe; have tyān

Page 184 of 370
PDF/HTML Page 212 of 398
single page version

divasabhojanathī rātribhojanamān visheṣh hinsā pratyakṣha dekhāy chhe, tathā pramād visheṣh thāy chhe.
vaḷī koī, vratādik karīne nānāprakāranā shr̥uṅgār banāve chhe, kutūhal kare chhe, tathā
jugāraādirūp pravarte chhe, ityādi pāpakriyā kare chhe. tathā koī, vratādikanā phaḷamān laukik
iṣhṭanī prāpti ane aniṣhṭano nāsh ichchhe, paṇ tyān to kaṣhāyanī tīvratā visheṣh thaī.
e pramāṇe vratādikavaḍe dharma māne, te kudharma chhe.
vaḷī, koī bhakti ādi kāryomān hinsādi pāp vadhāre chhe, gīt
nr̥ityagānādi, vā
iṣhṭa bhojanādik vā anya sāmagrīovaḍe viṣhayone poṣhaṇ kare chhekutūhalpramādādirūp pravarte
chhe, tyān te pāp to ghaṇun upajāve paṇ dharmanun kiñchit sādhan nathī, chhatān tyān dharma māne te
sarva kudharma chhe.
vaḷī koī, sharīrane to klesh upajāve, hinsādik nipajāve vā kaṣhāyādirūp pravarte chhe.
jem koī pañchāgni tāpe chhe, paṇ tyān agnivaḍe nānāmoṭā jīvo saḷagī jaī hinsādik vadhe
chhe, emān dharma sho thayo? koī adhomukh jhūle tathā koī ūrdhvabāhu rākhe, ityādi sādhanathī
to tyān klesh ja thāy; tethī e kāī dharmanā aṅg nathī.
vaḷī koī, pavanasādhan kare chhe. tyān netīdhotī ādi kāryomān jalādivaḍe hinsādi
ūpaje chhe. koī chamatkār tyān ūpaje to tethī mānādik vadhe chhe, paṇ tyān kiñchit dharmasādhan
nathī; ityādik klesh to kare chhe, paṇ viṣhay
kaṣhāy ghaṭāḍavānun kāī sādhan karato nathī,
antaraṅg krodhmānmāyālobhano abhiprāy chhe, chhatān nirarthak klesh karī tyān dharma māne chhe,
paṇ e kudharma chhe.
vaḷī koī, ā lokanān duḥkh sahan na thavāthī, paralokamān iṣhṭanī ichchhāthī, tathā
potānī pūjā vadhāravā arthe pravarte chhe, vā koī krodhādikathī āpaghāt kare chhe; jem koī
pativiyogathī agnimān baḷī satī kahevaḍāve chhe, koī himālayamān gaḷī jāy chhe, koī kāshīmān
jaī karavat le chhe, tathā koī jīvatān maraṇ le chhe,
ityādi kārya karī tyān dharma māne chhe,
paṇ āpaghāt e to mahān pāp chhe. jo sharīrādithī anurāg ghaṭyo hato, to tapashcharaṇādi
karavun hatun paṇ maraṇ pāmavāmān kayun dharmanun aṅg thayun? kāraṇ ke
āpaghāt karavo e kudharma
chhe.
e ja pramāṇe anya paṇ ghaṇān kudharmanā aṅg chhe. ahīn kyān sudhī kahīe? ṭūṅkāmān
jyān viṣhaykaṣhāy vadhavā chhatān dharma mānavāmān āve chhe, te sarva kudharma jāṇavā.
juo! kāḷadoṣhathī jainadharmamān paṇ kudharmanī pravr̥utti thaī rahī chhe. jainamatamān je dharmaparva
kahyān chhe, temān to viṣhaykaṣhāy chhoḍī sanyamarūp pravartavun yogya chhe, chhatān sanyamane to ādaratā
25

Page 185 of 370
PDF/HTML Page 213 of 398
single page version

nathī, ane vratādi nām dharāvī tyān nānāprakāranā shr̥uṅgār banāve chhe. iṣhṭa bhojanādi kare chhe,
kutūhalādi kare chhe, tathā kaṣhāy vadhāravānān kārya kare chhe, jugār ādi mahāpāparūp pravarte chhe.
vaḷī pūjanādi kāryomān upadesh to e hato ke‘‘सावद्यलेशो बहुपुण्यराशौ दोषाय
नालंghaṇān puṇyasamūhamān pāpano ansh doṣhanā arthe nathī.’’ paṇ e chhaḷavaḍe pūjā
prabhāvanādi kāryomān rātrimān dīpikādivaḍe, vā anantakāyādinā saṅgrahavaḍe, vā
ayatnāchārapravr̥uttivaḍe, hinsādirūp pāp to ghaṇun upajāve, paṇ stuti
bhakti ādi
shubhapariṇāmomān pravarte nahi, vā thoḍo pravarte to tyān toṭo to ghaṇo ane napho thoḍo vā kāī
nahi. eṭale evān kārya karavāmān to būrun ja dekhāy chhe.
vaḷī jinamandir to dharmanun sthān chhe, chhatān tyān nānāprakāranī kukathāo karavī, shayan
karavun ityādi pramādarūp koī pravarte chhe, vaḷī tyān bāgabagīchādi banāvī, potānā viṣhay
kaṣhāy poṣhe chhe, lobhī puruṣhane guru mānī dānādi āpī temanī asatya stutivaḍe potānun
mahantapaṇun māne chhe, ityādi prakār vaḍe potānā viṣhay kaṣhāyane to vadhāre chhe, ane dharma māne
chhe, paṇ jainadharma to vītarāgabhāvarūp chhe, temān āvī viparīt pravr̥utti mātra kāḷadoṣhathī ja
jovāmān āve chhe.
e pramāṇe kudharmasevanano niṣhedh karyo.
have temān mithyātvabhāv kevī rīte chhe, te ahīn kahīe chhīe
tattvashraddhānamān prayojanabhūt to ek e chhe ke‘‘rāgādik chhoḍavā,’ e ja bhāvanun nām
dharma chhe. jo rāgādibhāvo vadhārīne dharma māne, to tyān tattvashraddhān kyān rahyun? tyān to te
jinaāgnāthī pratikūl thayo. rāgādibhāv to pāp chhe, tene dharma mānyo e ja jūṭh shraddhān
thayun. māṭe kudharmasevanamān mithyātvabhāv chhe.
e pramāṇe kudevkugurukushāstra sevanamān mithyātvabhāvanī puṣhṭatā thatī jāṇī, ahīn tenun
nirūpaṇ karyun.
shrī ṣhaṭpāhuḍamān paṇ kahyun chhe ke
कुच्छियदेवं धम्मं कुच्छियलिंगं च वंदए जो दु
लज्जाभयगारवदो मिच्छादिट्ठी हवे सो हु ।।९२।। (mokṣhapāhuḍ)
arthaḥje koī lajjā, bhay ane moṭāīthī paṇ kutsitdevdharmaliṅgane vandan kare
chhe, te mithyādraṣhṭi chhe.
पूज्यं जिनं त्वाऽर्चयतो जनस्य सावद्यलेशो बहुपुण्यराशौ
दोषाय नालं कणिका विषस्य न दूषिका शीत शिवाम्बु राशौ ।।५८।। (बृ० स्वयंभूस्तोत्र)

Page 186 of 370
PDF/HTML Page 214 of 398
single page version

māṭe je mithyātvano tyāg karavā ichchhe chhe, te pratham ja kudevkugurukudharmano tyāgī
thāy, samyaktvanā pachchīs maḷadoṣhonā tyāgamān paṇ amūḍhadraṣhṭi vā chha āyatanamān paṇ teno
ja tyāg karāvyo chhe. māṭe teno avashya tyāg karavo.
vaḷī e kudevādinā sevanathī je mithyātvabhāv thāy chhe, te hinsādipāpothī paṇ
mahānapāp chhe. kāraṇ keenā phaḷathī nigodnarkādiparyāy prāpta thāy chhe, tyān anantakāḷasudhī
mahāsaṅkaṭ pāme chhe, tathā samyaggnānanī prāpti paṇ mahādurlabh thaī jāy chhe.
shrī ṣhaṭpāhuḍamān (bhāvapāhuḍamān) paṇ kahyun chhe ke
कुच्छियधम्मम्मि रओ कुच्छियपाखंडिभत्तिसंजुत्तो
कुच्छियतवं कुणंतो कुच्छियगइभायणो होइ ।।१४०।।
arthaḥje kutsitdharmamān līn chhe, kutsit pākhaṇḍīonī bhaktivaḍe sanyukta chhe, tathā
kutsit tap kare chhe, te jīv kutsit arthāt māṭhīgati bhogavavāvāḷo thāy chhe.
he bhavya! kiñchitmātra lobh vā bhayathī paṇ e kudevādinun sevan na kar! kāraṇ ke
tenāthī anantakāḷ sudhī mahāduḥkh sahan karavun thāy chhe, māṭe evo mithyātvabhāv karavo yogya
nathī.
jainadharmamān to evī āmnāy chhe ke pahelān moṭun pāp chhoḍāvī pachhī nānun pāp
chhoḍāvavāmān āve chhe. tethī e mithyātvane sātavyasanādithī paṇ mahānapāp jāṇī pahelān
chhoḍāvyun chhe. māṭe je pāpanā phaḷathī ḍarato hoy, tathā potānā ātmāne duḥkhasamudramān ḍubāvavā
na ichchhato hoy, te jīv ā mithyātvapāpane avashya chhoḍo. nindā-prashansādinā vichārathī shithil
thavun yogya nathī. nītishāstramān paṇ em kahyun chhe ke
निन्दन्तु नीतिनिपुणा यदि वा स्तुवन्तु,
लक्ष्मीः समाविशतु गच्छतु वा यथेष्टम्
अद्यैव वा मरणमस्तु युगान्तरे वा,
न्यायात्पथः प्रविचलन्ति पदं न धीराः
।। (nītishatak-84)
koī ninde chhe to nindo, stuti kare chhe to stuti karo, lakṣhmī āvo vā game tyān
jāo, tathā maraṇ āje ja thāo vā yugāntare thāo; parantu nītimān nipuṇ puruṣho
nyāyamārgathī ek pagalun paṇ chalit thatā nathī.
evo nyāy vichārī, nindā-prashansādinā bhayathī vā lobhādikathī paṇ anyāyarūp
mithyātvapravr̥utti karavī yogya nathī.

Page 187 of 370
PDF/HTML Page 215 of 398
single page version

aho! dev-guru-dharma to sarvotkr̥uṣhṭa padārtha chhe, enā ādhāre to dharma chhe, temān shithilatā
rākhe to anyadharma kevī rīte thāy? tethī ghaṇun shun kahevun? sarvathā prakāre e kudev-kuguru-kudharmanā
tyāgī thavun yogya chhe.
kudevādino tyāg na karavāthī mithyātvabhāv ghaṇo puṣhṭa thāy chhe. ane ā kāḷamān ahīn
tenī pravr̥utti visheṣh jovāmān āve chhe, māṭe ahīn tenā niṣhedharūp nirūpaṇ karyun chhe. tene jāṇī
mithyātvabhāv chhoḍī potānun kalyāṇ karo.
e pramāṇe shrī mokṣhamārgaprakāshak nāmanā shāstramān kudev-kuguru
-kudharma niṣhedh varṇanarūp chhaṭhṭho adhikār samāpta

Page 188 of 370
PDF/HTML Page 216 of 398
single page version

adhikār sātamo
jainamatānuyāyī mithyādraṣhṭionun svarup
ā bhavatarunun mūḷ ek, jāṇo mithyātva bhāv;
tehane karī nirmūḷ have, karīe mokṣha upāy.
have je jīvo jain chhe tathā jinaāgnāne māne chhe, temane paṇ mithyātva rahe chhe, tenun
ahīn varṇan karīe chhīekāraṇ ke e mithyātvashatruno ansh paṇ būro chhe, tethī e
sūkṣhmamithyātva paṇ tyāgavā yogya chhe.
jināgamamān nishchay-vyavahārarūp varṇan chhe, temān yathārthanun nām nishchay tathā
upachāranun nām vyavahār chhe. tenā svarūpane nahi jāṇatān anyathā pravarte chhe, te ahīn kahīe
chhīe.
kevaḷ nishchayanayāvalambī jainābhāsonun nirupaṇ
koī jīv nishchayane nahi jāṇatān mātra nishchayābhāsanā shraddhānī banī potāne mokṣhamārgī
māne chhe, potānā ātmāne siddhasamān anubhave chhe, paṇ pote pratyakṣha sansārī hovā chhatān
bhramathī potāne siddha māne, e ja mithyādraṣhṭi chhe.
shāstromān ātmāne je siddhasamān kahyo chhe, te dravyadraṣhṭithī kahyo chhe, paṇ paryāyaapekṣhā
siddhasamān nathī. jem rājā ane raṅk manuṣhyapaṇānī apekṣhāe to samān chhe, paṇ rājā tathā
raṅkapaṇānī apekṣhāe to samān nathī; tem siddha ane sansārī jīvapaṇānī apekṣhāe to samān
chhe, parantu siddhapaṇā ane sansārīpaṇānī apekṣhāe to samān nathī, chhatān ā jīv to jevā
siddha shuddha chhe tevo ja potāne shuddha māne chhe, paṇ shuddha-ashuddha avasthā e to paryāy chhe,
e paryāyaapekṣhāe samānatā mānavāmān āve to te ja mithyādraṣhṭi chhe.
vaḷī koī potāne kevaḷagnānādino sadbhāv māne chhe. potāne kṣhayopashamarūp matishrutādi-
gnānano sadbhāv chhe, ane kṣhāyikabhāv to karmano kṣhay thatān ja thāy chhe, chhatān bhramathī karmano
kṣhay thayā vinā paṇ potāne kṣhāyikabhāv māne chhe, te paṇ mithyādraṣhṭi chhe.
shāstromān sarvajīvono kevaḷagnānasvabhāv kahyo chhe, paṇ te shaktiapekṣhāe kahyo chhe,
kāraṇ kesarvajīvomān kevaḷagnānādirūp thavānī shakti to chhe, paṇ vartamān vyaktatā to te vyakta
thatān ja kahī chhe.

Page 189 of 370
PDF/HTML Page 217 of 398
single page version

kevaḷagnān mānavāmān bhūl
koī em māne chhe ke‘‘ātmānā pradeshomān to kevaḷagnān ja chhe, upar āvaraṇ
hovāthī te pragaṭ thatun nathī’’ paṇ e bhram chhe. jo kevaḷagnān hoy to vajrapaṭalādi āḍā
hoy chhatān paṇ vastune jāṇe chhe, te karma āḍān āvatān kem aṭake? māṭe karmanā nimittathī
kevaḷagnānano
abhāv ja chhe. jo teno nirantar sadbhāv rahe, to tene pāriṇāmikabhāv kahet,
paṇ te to kṣhāyikabhāv chhe. sarvabhed jemān garbhit chhe evo chaitanyabhāv, te ja
pāriṇāmikabhāv chhe, paṇ tenī matignānādirūp vā kevaḷagnānādirūp anek avasthā chhe, te
pāriṇāmikabhāv nathī, tethī kevaḷagnānano sadbhāv sarvadā mānavo yogya nathī.
vaḷī shāstromān je sūryanun draṣhṭānta āpyun chhe, teno eṭalo ja paramārtha samajavo ke
jem meghapaṭal dūr thatān sūryano prakāsh pragaṭ thāy chhe, tem karmoday dūr thatān kevaḷagnān thāy
chhe, tathā jem meghapaṭal thatān sūryaprakāsh pragaṭ thato nathī, tem karmauday thatān kevaḷagnān thatun
nathī; paṇ evo bhāv na levo ke
jem sūryamān prakāsh rahe chhe, tem ātmāmān kevaḷagnān rahe
chhe, kāraṇ ke draṣhṭānt sarvaprakāre maḷatun āve nahi. jem pudgalamān varṇaguṇ chhe, tenī līlī,
pīḷī ādi avasthā chhe, temān vartamānamān koī avasthānā sadbhāvamān tenī anya avasthāno
abhāv ja chhe, tem ātmāmān chaitanyaguṇ chhe, tenī matignānādirūp avasthā chhe, temān vartamānamān
koī avasthānā sadbhāvamān tenī anya avasthāno abhāv ja chhe.
prashnaḥāvaraṇ nām to vastune āchchhādavānun chhe, have jo kevaḷagnānano
sadbhāv nathī, to kevaḷagnānāvaraṇ shā māṭe kaho chho?
uttaraḥahīn shakti chhe tene vyakta na thavā de, te apekṣhāe āvaraṇ kahyun chhe,
jem deshachāritrano abhāv hotān shakti ghātavānī apekṣhāe apratyākhyānāvaraṇakaṣhāy kahyo chhe,
tem ahīn jāṇavun.
ahīn em samajavun kevastumān paranimittathī je bhāv thāy tenun nām aupādhikabhāv
chhe. tathā paranimitta vinā je bhāv thāy tenun nām svabhāvabhāv chhe. jem jaḷane agninun
nimitta thatān uṣhṇapaṇun thayun, tyān to shītaḷapaṇāno abhāv ja chhe, parantu agninun nimitta maṭatān
te shītaḷ ja thaī jāy chhe, tethī sadākāḷ jaḷano svabhāv shītaḷ kahevāmān āve chhe, kāraṇ
ke
evī shakti temān sadā hoy chhe, paṇ te pragaṭ thatān ja ‘svabhāv vyakta thayo’ kahevāmān
āve chhe. koī veḷā te vyaktarūp thāy chhe; tem ātmāne karmanun nimitta thatān anyarūp thayun,
tyān to kevaḷagnānano abhāv ja chhe, parantu karmanun nimitta maṭatān sarvadā kevaḷagnān thaī jāy
chhe, tethī sadākāḷ ātmāno svabhāv kevaḷagnān kahevāmān āve chhe. kāraṇ ke evī shakti

Page 190 of 370
PDF/HTML Page 218 of 398
single page version

temān sadā hoy chhe, paṇ te vyakta chhatān ja svabhāv vyakta thayo’ kahevāmān āve chhe.
vaḷī jem shītaḷasvabhāvanā kāraṇe uṣhṇajaḷane shītaḷ mānī tenun pānādi karīe, to
tethī dājhavun ja thāy, tem kevaḷagnānasvabhāvanā kāraṇe ashuddha ātmāne kevaḷagnānī mānī
anubhavavāmān āve, to tethī duḥkhī ja thāy.
e pramāṇe je ātmāne kevaḷagnānādirūp anubhave chhe, te mithyādraṣhṭi chhe.
vaḷī koī potāne rāgādibhāv pratyakṣha hovā chhatān paṇ bhramathī ātmāne rāgādirahit
māne chhe. tyān ame pūchhīe chhīe ke ā rāgādi thatā jovāmān āve chhe, te kyā dravyanā
astitvamān chhe? jo sharīr vā karmarūp pudgalanā astitvamān hoy to e bhāv achetan vā
mūrtik hoy, paṇ ā rāgādik to pratyakṣha chetanatā sahit amūrtikabhāv jaṇāy chhe, māṭe e
bhāvo ātmānā ja chhe.
shrī samayasār-kaḷashamān paṇ kahyun chhe ke
कार्यत्वादकृतं न कर्म न च तज्जीवप्रकृत्योर्द्वयो-
रज्ञायाः प्रकृतेः स्वकार्यफलभुग्भावानुषंगात्कृतिः
नैकस्याः प्रकृतेरचित्त्वलसनाज्जीवोऽस्य कर्ता ततो
जीवस्यैव च कर्म तच्चिदनुगं ज्ञाता न यत्पुद्गलः
।।२०३।।
e rāgādirūp bhāvakarma chhe te koī dvārā nathī karāyā em nathī, kemake e kārya-
bhūt chhe, tathā jīv ane karmaprakr̥iti e bannenun paṇ kartavya nathī, kāraṇjo em hoy to
achetan karmaprakr̥itine paṇ te bhāvakarmanun phaḷ sukh-duḥkh tenun bhogavavun thāy, parantu e asambhav
chhe; tathā ekalī karmaprakr̥itinun paṇ e kartavya nathī, kāraṇ
ke tene achetanapaṇun pragaṭ chhe, māṭe
e rāgādikano kartā jīv ja chhe, ane e rāgādik jīvanun ja karma chhe, kāraṇ kebhāvakarma
to chetanāne anusārī chhe, chetanā vinā hoy nahi, tathā pudgal gnātā nathī.
e pramāṇe rāgādikabhāv jīvanā astitvamān chhe.
have je rāgādikabhāvonun nimitta karmone ja mānī potāne rāgādikano akartā māne chhe,
te kartā to pote chhe, parantu potāne nirudyamī banī pramādī rahevun chhe, tethī karmano ja doṣh
ṭharāve chhe. e duḥkhadāyak bhram chhe.
shrī samayasār-kaḷashamān paṇ em ja kahyun chhe ke
रागजन्मनि निमित्ततां परद्रव्यमेव कलयंति ये तु ते
उत्तरन्ति न हि मोहवाहिनीं शुद्धबोधविधुरान्धबुद्धयः ।।२२१।।

Page 191 of 370
PDF/HTML Page 219 of 398
single page version

je jīv rāgādikanī utpattimān paradravyanun ja nimittapaṇun māne chhe, te jīv paṇ
shuddhagnānathī rahit chhe andhabuddhi jenī, evo banī mohanadīnī pār ūtarato nathī.
shrī samayasāranā sarvavishuddhagnānādhikāramān je ātmāne akartā māne chhe, ane em kahe
chhe kekarma ja jagāḍe chhe, suvāḍe chhe, paraghātakarmathī hisā chhe, vedakarmathī abrahma chhe, māṭe karma
ja kartā chhe, em mānanār jainīne sāṅkhyamatī kahyo chhe. jem sāṅkhyamatī ātmāne shuddha mānī
svachchhandī thāy chhe, tem ja ā paṇ thayo.
evā shraddhānathī ā doṣh thayo kerāgādikane potānā na jāṇyā ane potāne teno
akartā mānyo, eṭale rāgādik thavāno bhay rahyo nahi athavā rāgādik maṭāḍavāno upāy
karavāno paṇ rahyo nahi, eṭale svachchhandī banī khoṭān karma bāndhī anantasansāramān bhaṭake chhe.
prashnaḥshrī samayasār kaḷashamān ja em kahyun chhe ke
वर्णाद्या वा रागमोहादयो वा भिन्ना भावाः सर्व एवास्य पुंसः
तेनैवान्तस्तत्त्वतः पश्यतोऽमी नो दृष्टाः स्युर्दृष्टमेकं परं स्यात् ।।३७।।
arthaḥvarṇādik vā rāgādikabhāv chhe, te badhāy ā ātmāthī bhinna chhe.
vaḷī tyān ja rāgādikane pudgalamay kahyā chhe, tathā anya shāstromān paṇ ātmāne
rāgādikathī bhinna kahyo chhe, te kevī rīte chhe?
uttaraḥrāgādikabhāv paradravyanā nimittathī aupādhikabhāv thāy chhe, ane ā jīv
tene svabhāv jāṇe chhe. jene svabhāv jāṇe tene būro kem māne? vā tenā nāshano udyam shāmāṭe
kare? have e shraddhān paṇ viparīt chhe, tene chhoḍāvavā māṭe svabhāvanī apekṣhāe e rāgādikane
bhinna kahyā chhe, tathā nimittanī mukhyatāthī pudgalamay kahyā chhe. jem vaidya rogane maṭāḍavā ichchhe
chhe, jo shītanī adhikatā dekhe, to tene uṣhṇa auṣhadhi batāve, tathā uṣhṇatānī adhikatā dekhe,
to tene shītaḷ auṣhadhi batāve, tem shrīguru rāgādik chhoḍāvavā ichchhe chhe. have je rāgādikane
paranā mānī svachchhandī banī nirudyamī thāy, tene to upādānakāraṇanī mukhyatāthī ‘‘rāgādik
ātmānā chhe’’ evun shraddhān karāvyun; tathā je rāgādikane potāno svabhāv mānī tenā nāshano
udyam karato nathī, tene nimittakāraṇanī mukhyatāthī ‘‘rāgādik parabhāv chhe’’ evun shraddhān karāvyun.
e banne viparītashraddhānathī rahit thatān satyashraddhān thāy tyāre te em māne ke
rāgādikabhāv ātmāno svabhāv to nathī, paṇ karmanā nimittathī ātmānā astitvamān
vibhāvaparyāy ūpaje chhe, nimitta maṭatān teno nāsh thatān svabhāv rahī jāy chhe, māṭe tenā
nāshano udyam karavo.

Page 192 of 370
PDF/HTML Page 220 of 398
single page version

prashnaḥjo karmanā nimittathī e thāy chhe, to jyānsudhī karmano uday rahe
tyānsudhī vibhāv kevī rīte dūr thāy? māṭe teno udyam karavo to nirarthak chhe?
uttaraḥek kārya thavāmān anek kāraṇanī āvashyakatā chhe, temān je kāraṇ buddhi
pūrvakanān hoy, tene to udyam karī meḷave, tathā abuddhipūrvakanān kāraṇ svayam maḷe, tyāre kāryasiddhi
thāy chhe; jem putra thavānun kāraṇ buddhipūrvak to vivāhādik karavo e chhe, tathā abuddhipūrvak
kāraṇ bhavitavya chhe, have tyān putrano arthī vivāhādikano to udyam kare ane bhavitavya svayam
thāy tyāre putra thāy; tem vibhāv dūr karavānun kāraṇ buddhipūrvak to tattvavichārādik chhe, tathā
abuddhipūrvak mohakarmanā upashamādik chhe. have teno arthī tattvavichārādikano to udyam kare, tathā
mohakarmanā upashamādik svayam thāy tyāre rāgādik dūr thāy.
prashnaḥjem vivāhādik paṇ bhavitavya ādhīn chhe, tem tattvavichārādik
paṇ karmanā kṣhayopashamādikane ādhīn chhe, māṭe udyam karavo nirarthak chhe?
uttaraḥtattvavichārādi karavāyogya gnānāvaraṇano kṣhayopasham to tene thayo chhe, tethī
ja upayogane tyān lagāvavāno udyam karāvīe chhīe; asañgnī jīvono kṣhayopasham nathī, tethī
temane shāmāṭe upadesh āpīe?
prashnaḥhonahār (bhāvībhāv) hoy, to tyān upayog lāge; honahār sivāy
kevī rīte lāge?
uttaraḥjo evun shraddhān chhe, to sarvatra koī paṇ kāryano udyam tun na kar. tun
khānapān ane vyāpārādikano to udyam kare chhe, ane ahīn honahār batāve chhe, tethī jāṇīe
chhīe ke tāro anurāg ja ahīn nathī; mānādikathī ja āvī jūṭhī vāto banāve chhe.
e pramāṇe rāgādik hovā chhatān paṇ tenāthī rahit je ātmāne māne chhe, te mithyādraṣhṭi
jāṇavā.
vaḷī tun karmanokarmano sambandh hovā chhatān paṇ ātmāne nirbandh māne chhe, paṇ tenun
bandhan to pratyakṣha joīe chhīe, gnānāvaraṇādikathī gnānādikano ghāt joīe chhīe, sharīravaḍe
tenā anusār thatī avasthā joīe chhīe, to bandhan kevī rīte nathī? jo bandhan na hoy
to mokṣhamārgī tenā nāshano udyam shāmāṭe kare?
prashnaḥto shāstromān ātmāne karma{nokarmathī bhinna abaddhaspr̥uṣhṭa kevī rīte
kahyo chhe?
uttaraḥsambandh anek prakāranā chhe, tyān tādātmyasambandh apekṣhāe ātmāne karma