Moksha Marg Prakashak-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Adhikar Bijo; Sansar-avastha Niroopan; Karmabandhan Roganu Nidan; Karmano Sambandha Anadikalathi Chhe; Karmona Anadipanani Siddhi; Jiv Ane Karmoni Bhinnta; Amoortik Aatmathi Moortik Karmano Bandh Kevi Rite Thay Chhe; Ghati-aghati Karma Ane Tena Karya; Nirbal Jadkarmo Dwara Jivana Swabhavano Ghata Tatha Bahya Samgrinu MaLavu; Navin Bandh Kevi Rite Thay Chhe; Yog Ane Tenathi Thavavala Prakruti Bandh, Pradesh Bandh; Gyanahin Jadaparamanunu Yathayogya Prakrutiroop Parinaman; Karmoni Bandh, Uday, Sattaroop Avasthanu Parivartan; Karmoni Udayroop Avastha; Dravayakarma Ane Bhavkarma; Nokarmanu Swaroop Ane Teni Pravrutti; Nityanigod Ane Itarnigod; Karmbandhanroop Rogane Nimittathi Thati Jivni Avasthao; Gyan-darshanavarankarmodayjanya Avastha; Mati, Shrut Ane Avdhigyanani Paradhin Pravrutti; Shrutgyanani Paradhin Pravrutti; Avadhigyan, Manahparyay, Kevalgyanani Pravrutti; Chakshu-achakshudarshanani Pravrutti; Gyan-darshanopayogadini Pravrutti; Mithyatvaroop Jivani Avastha; Charitramoharoop Jivani Avastha.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 3 of 20

 

Page 13 of 370
PDF/HTML Page 41 of 398
single page version

udyot karyo. vaḷī jem dīpakane dīpak joḍavāthī dīpakonī paramparā pravarte chhe, tem e grantho
uparathī āchāryādikothī anya grantho rachāyān. vaḷī tenāthī koīe anya grantho rachyān. e pramāṇe
granthothī grantha thatān granthonī paramparā pravarte chhe. tem hun paṇ pūrva grantha uparathī ā grantha banāvun
chhun. vaḷī jem sūrya vā sarva dīpako mārgane ek ja rūpe prakāshe chhe, tathā divyadhvani vā sarva grantho
mārgane ek ja rūpe prakāshe chhe, tem ā grantha paṇ mokṣhamārgane prakāshe chhe. vaḷī netrarahit vā
netravikār sahit puruṣhane prakāsh hovā chhatān paṇ mārga sūjhato nathī, tethī kāī dīpakano
mārgaprakāshakapaṇāno abhāv thayo nathī, tem pragaṭ karavā chhatān paṇ je manuṣhya gnānarahit vā
mithyātvādi vikār sahit chhe tene mokṣhamārga sūjhato nathī, tethī kāī granthano mokṣhamārgaprakāshak-
paṇāno abhāv thayo nathī. e pramāṇe ā granthanun ‘mokṣhamārgaprakāshak’ e nām sārthak jāṇavun.
prashnaḥmokṣhamārganā prakāshak pūrva grantho to hatā ja, tame navīn grantha shā māṭe
banāvo chho?
uttaraḥjem moṭā dīpakono udyot ghaṇā telādikanā sādhan vaḍe rahe chhe, paṇ jene
ghaṇā telādikanī shakti na hoy tene nāno dīpak saḷagāvī āpīe to te tenun sādhan rākhī
tenā udyotathī potānun kārya karī shake, tem mahān granthono prakāsh to ghaṇā gnānādi sādhan vaḍe
rahe chhe paṇ jene ghaṇā gnānādikanī shakti na hoy tene laghu grantha banāvī āpīe to te tenun
sādhan rākhī tenā prakāshathī potānun kārya karī shake. māṭe ā sugam laghu grantha banāvīe chhīe.
vaḷī kaṣhāyapūrvak potānun mān vadhāravā, lobh sādhavā, yash vadhāravā ke potānī paddhati sāchavavā
hun ā grantha banāvato nathī, paṇ jene vyākaraṇ
nyāyādik, naypramāṇādikanun vā visheṣh arthonun
gnān nathī tenāthī mahān granthono to abhyās banī shake nahi tathā koī nānā granthono abhyās
bane chhatān teno yathārtha artha bhāse nahi evā ā samayamān mand buddhimān jīvo ghaṇā jovāmān
āve chhe, temanun bhalun thavā arthe dharmabuddhipūrvak ā bhāṣhāmay grantha banāvun chhun.
vaḷī jem koī mahān daridrīne avalokan mātra chintāmaṇinī prāpti thāy chhatān te na
avaloke tathā jem koī koḍhīāne amr̥utapān karāvavā chhatān paṇ te na kare tem sansārapīḍit
jīvane sugam mokṣhamārganā upadeshanun nimitta bane chhatān te abhyās na kare to tenā abhāgyano
mahimā koṇ karī shake? tenun to honahār ja vichārī potāne samatā āve. kahyun chhe keḥ
साहीणे गुरुजोगे जे ण सुणंतीह धम्मवयणाइ
ते धिट्ठदुट्ठचित्ता अह सुहडा भवभयविहुणा ।।
arthaḥsvādhīn upadeshadātā guruno yog maḷavā chhatān paṇ je jīv
dharmavākyone nathī sāmbhaḷato te dhīṭh ane duṣhṭachitta chhe. athavā je sansārabhayathī shrī

Page 14 of 370
PDF/HTML Page 42 of 398
single page version

tīrthaṅkarādik ḍaryā te sansārabhayathī je rahit chhe te moṭo subhaṭ chhe.
vaḷī pravachanasāramān jyān ‘‘mokṣhamārga adhikār’’ kahyo tyān paṇ pratham āgamagnān ja
grahaṇ karavā yogya kahyun chhe, māṭe ā jīvanun to mukhya kartavya āgamagnān chhe. e thatān tattvonun
shraddhān thāy chhe, tattvashraddhān thatān sanyamabhāv thāy chhe ane te āgamathī ātmagnānanī paṇ prāpti
thāy chhe, jethī sahaj mokṣhanī prāpti thāy chhe. dharmanā anek aṅgo chhe temān paṇ ek dhyān
vinā ānāthī ūñchun anya koī dharmanun aṅg nathī em jāṇī harakoī prakāre āgamano abhyās
karavā yogya chhe. vaḷī ā granthanun vāñchavun, sāmbhaḷavun ane vichāravun ghaṇun sugam chhe, koī
vyākaraṇādik sādhananī paṇ jarūr paḍatī nathī, māṭe tenā abhyāsamān avashya pravarto. ethī tamārun
kalyāṇ thashe.
e pramāṇe shrī mokṣhamārgaprakāshak granthamān
pīṭhabandh prarūpak nāmano pratham adhikār samāpta

Page 15 of 370
PDF/HTML Page 43 of 398
single page version

adhikār bījo
sansār-avasthā nirupaṇ
karmabandhān roganun nidān
mithyābhāv abhāvathī, je pragaṭe nijabhāv,
te jayavant raho sadā, ehī ja mokṣha upāv.
have ā granthamān mokṣhamārgano prakāsh karīe chhīe. tyān bandhanathī chhūṭavun tenun nām mokṣha
chhe. ā ātmāne anādikāḷathī karmabandhan chhe, te bandhan vaḍe duḥkhī thaī rahyo chhe. duḥkh dūr
karavāno ja nirantar upāy paṇ rahe chhe, parantu kharo upāy pāmyā vinā te duḥkh dūr thatun nathī
tathā sahyun paṇ jatun nathī ane tethī ja ā jīv vyākul thaī rahyo chhe. e pramāṇe jīvane samasta
duḥkhanun mūḷ kāraṇ karmabandhan chhe, tenā abhāvarūp mokṣha chhe ane e ja param hit chhe. vaḷī
sācho upāy karavo e ja kartavya chhe māṭe teno ja ahīn tene upadesh āpīe chhīe. have jem
vaidya rog sahit manuṣhyane pratham to roganun nidān batāve ke
ā pramāṇe ā rog thayo chhe.
tathā e roganā nimittathī tene je je avasthā thatī hoy te batāve jethī tene nishchay thāy ke
mane evo ja rog chhe. vaḷī e rogane dūr karavāno upāy anek prakāre batāve ane e upāyanī
tene pratīti aṇāve eṭalun to vaidyanun kām chhe tathā jo te rogī tenun sādhan kare to rogathī
mukta thaī potānā svabhāvarūp pravarte; e rogīnun kartavya chhe. e ja pramāṇe ahīn karmabandhanayukta
jīvane pratham to karmabandhananun nidān darshāvīe chhīe ke
ā pramāṇe karmabandhan thayun chhe. vaḷī e
karmabandhananā nimittathī tene je je avasthā thāy chhe te darshāvīe chhīe ke je vaḍe jīvane nishchay
thāy ke mane e ja pramāṇe karmabandhan chhe. tathā e karmabandhanathī dūr thavāno upāy anek prakāre
batāvīe chhīe ane te upāyanī tene pratīti aṇāvīe chhīe; eṭalo to shāstrano upadesh chhe.
have ā jīv tenun sādhan kare to karmabandhanathī mukta thaī potānā svabhāvarūp pravarte, e jīvanun
kartavya chhe.
karmano sambandhā anādikāḷathī chhe
tethī ahīn pratham ja tene karmabandhananun nidān batāvīe chhīe.
karmabandhan hovāthī nānā prakāranā aupādhikabhāvomān jīvane paribhramaṇapaṇun hoy chhe, paṇ
ekarūpatā rahetī nathī. māṭe karmabandhan sahit avasthānun nām sansāraavasthā chhe. e sansār-
avasthāmān anantānanta jīvadravya chhe. teo anādithī ja karmabandhan sahit chhe. paṇ em nathī

Page 16 of 370
PDF/HTML Page 44 of 398
single page version

ke jīv pahelān nyāro hato, tathā karma nyārān hatān ane pāchhaḷathī temano sanyog thayo. to kevī
rīte chhe? jem merugiri ādi akr̥utrim skandhomān anantā pudgalaparamāṇuo anādikāḷathī
ekabandhānarūp chhe, temānthī koī paramāṇu judā paḍe to koī navā maḷe chhe, e pramāṇe maḷavun
vikharāvun thayā kare chhe. tem sansāramān ek jīvadravya tathā anantā karmarūp pudgalaparamāṇu e
banne anādikāḷathī ekabandhānarūp chhe. temānthī koī karmaparamāṇu judā paḍe chhe tathā koī navā
maḷe chhe. e pramāṇe maḷavun
vikharāvun thayā kare chhe.
karmonā anādipaṇānī siddhi
prashnaḥpudgalaparamāṇu to rāgādikanā nimittathī karmarūp thāy chhe, to anādi
karmarūp kevī rīte chhe?
uttaraḥnimitta to navīn kārya hoy temān ja sambhave, anādi avasthāmān nimittanun
kāī prayojan nathī. jem navīn pudgalaparamāṇuonun bandhan to snigdharukṣha guṇanā ansho vaḍe
ja thāy chhe tathā merugiri vagere skandhomān anādi pudgalaparamāṇuonun bandhān chhe tyān nimittanun
shun prayojan chhe? tem navīn paramāṇuonun karmarūp thavun to rāgādik vaḍe ja thāy chhe tathā anādi
pudgalaparamāṇuonī karmarūp ja avasthā chhe, tyān nimittanun shun prayojan? vaḷī jo anādi viṣhe
paṇ nimitta mānīe to anādipaṇun rahe nahi, māṭe karmano bandh anādi mānavo. shrī pravachanasār
shāstranī tattvapradīpikāvr̥uttinī vyākhyāmān sāmānya gneyādhikār chhe, tyān kahyun chhe ke
‘‘rāgādikanun
kāraṇ to dravyakarma chhe tathā dravyakarmanun kāraṇ rāgādik chhe.’’ tyāre tyān tarka karyo chhe kee pramāṇe
to itaretarāshray doṣh lāge chhe arthāt te tenā āshraye ane te tenā āshraye em thayun, kyāy
thambhāv rahyo nahi. tyāre tyān evo uttar āpyo chhe keḥ
‘‘एवंसतीतरेतराश्रयदोषः न हि। अनादिप्रसिद्धद्रव्यकर्माभिसंबद्धस्यात्मनः प्राक्तनद्रव्यकर्मणस्तत्र
हेतुत्वेनोपादानात्’’pravachanasār, a0 2 gāthā 29 (saḷaṅg121)
arthaḥe pramāṇe itaretarāshray doṣh nathī, kāraṇ anādino svayansiddha dravyakarmano
sambandh chhe tene tyān kāraṇapaṇāvaḍe grahaṇ karyo chhe. e pramāṇe āgamamān kahyun chhe. vaḷī yuktithī
paṇ em ja sambhave chhe. jo karmanimitta vinā jīvane pahelān rāgādik kahīe to rāgādik jīvano
ek svabhāv thaī jāy, kāraṇ paranimitta vinā hoy tenun ja nām svabhāv chhe. māṭe karmano
sambandh anādi ja mānavo.
prashnaḥjo nyārān nyārān dravya chhe to anādithī teno sambandh kem sambhave?
uttaraḥjem mūḷathī ja jaḷ ane dūdhano, suvarṇa ane kiṭṭīkano, tuṣh ane kaṇano
tathā tel ane talano anādi sambandh jovāmān āve chhe, teno navīn meḷāp thayo nathī, tem
jīv ane karmano sambandh paṇ anādithī ja jāṇavo; parantu teno navīn meḷāp thayo nathī. vaḷī
4

Page 17 of 370
PDF/HTML Page 45 of 398
single page version

tame kahyun ke‘‘te kem sambhave?’’ paṇ anādithī jem koī judān dravyo chhe tem koī maḷī rahelān
dravyo paṇ chhe; eṭale evā sambhavamān koī virodh to bhāsato nathī.
prashnaḥsambandh vā sanyog kahevo to tyāre ja sambhave ke jyāre pahelān judān
hoy, ane pachhī maḷyān hoy, paṇ ahīn anādikāḷathī maḷelān jīv ane karmono sambandh
kem kahyo?
uttaraḥanādithī to maḷelān hatān, paṇ pāchhaḷathī judān thayān tyāre jāṇyun ke
judān hatān to judān thayān. māṭe pahelān paṇ judān ja hatān. e pramāṇe anumān vaḍe vā
kevaḷagnānavaḍe te pratyakṣha bhinna bhāse chhe; e vaḍe teonun bandhān hovā chhatān paṇ bhinnapaṇun jaṇāy
chhe. e bhinnatānī apekṣhāe teono sambandh vā sanyog kahyo chhe. kāraṇ navā maḷo vā maḷelā
ja ho, parantu bhinna dravyonā meḷāpamān em ja kahevun sambhave chhe. e pramāṇe jīv ane karmano
anādi sambandh chhe.
jīv ane karmonī bhinnatā
have jīvadravya to dekhavājāṇavārūp chaitanyaguṇanun dhārak chhe; indriyagamya na hovā yogya
amūrtik chhe, tathā saṅkochvistārashaktisahit asaṅkhyātapradeshī ek dravya chhe. tathā karma
chetanāguṇarahit jaḍ, mūrtik ane anant pudgalaparamāṇuono puñj chhe; māṭe te ek dravya nathī.
e pramāṇe e jīv ane karmano anādi sambandh chhe topaṇ jīvano koī pradesh karmarūp thato nathī,
tathā karmano koī paramāṇu jīvarūp thato nathī paṇ potapotānā lakṣhaṇane dharī banne judān judān
ja rahe chhe. jem suvarṇa ane rūpāno ek skandh hovā chhatān pītādi guṇone dharī suvarṇa judun
ja rahe chhe tathā shvetādi guṇone dharī rūpun judun ja rahe chhe tem e banne judān jāṇavān.
amūrtik ātmāthī mūrtik karmono bandhā kevī rīte thāy chhe
prashnaḥmūrtik mūrtikanun to bandhān thavun bane, paṇ amūrtik ane mūrtikanun
bandhān kem bane?
uttaraḥjem vyaktaindriyagamya nathī evā sūkṣhma pudgalo tathā vyaktaindriyagamya
evā sthūl pudgalonun bandhān hovun mānīe chhīe tem indriyagamya na hovā yogya evo
amūrtik ātmā tathā indriyagamya hovā yogya mūrtik karmo
e bannenun paṇ bandhān chhe em
mānavun. vaḷī e bandhānamān koī koīne kartā to chhe nahi, jyān sudhī bandhān rahe tyān sudhī
e banneno sāth rahe, paṇ chhūṭā paḍe nahi; tathā paraspar kārya
kāraṇapaṇun teone banyun rahe
eṭalun ja ahīn bandhān jāṇavun. have mūrtikamūrtikanun e pramāṇe bandhān thavāmān koī virodh
nathī. e pramāṇe jem ek jīvane anādi karmasambandh kahyo te ja pramāṇe judā judā anant
jīvone paṇ samajavo.

Page 18 of 370
PDF/HTML Page 46 of 398
single page version

ghāātiaghāāti karma ane tenān kārya
have te karma gnānāvaraṇādi bhedo vaḍe āṭh prakāranān chhe. tyān chār ghātikarmonā nimittathī
to jīvanā svabhāvano ghāt thāy chhe. temān gnānāvaraṇdarshanāvaraṇavaḍe jīvanā gnān
darshanasvabhāvanī vyaktatā thatī nathī, paṇ e karmonā kṣhayopasham anusār kiñchit gnāndarshananī
vyaktatā rahe chhe. mohanīyavaḍe jīvanā svabhāv nahi evā mithyāshraddhān vā krodh, mān, māyā
ane lobhādik kaṣhāyonī vyaktatā thāy chhe. tathā antarāyavaḍe jīvano svabhāv dīkṣhā levānā
sāmarthyarūp je vīrya
tenī vyaktatā thatī nathī, paṇ tenā kṣhayopasham anusār kiñchit shakti rahe
chhe. e pramāṇe ghātikarmonā nimittathī jīvanā svabhāvano anādithī ja ghāt thayo chhe. paṇ em
na samajavun ke pahelān to svabhāvarūp shuddhaātmā hato, parantu pāchhaḷathī karmanimittathī
svabhāvaghātavaḍe ashuddha thayo.
prashnaḥghāt nām to abhāvanun chhe. have jeno pahelān sadbhāv hoy teno
abhāv kahevo bane, parantu ahīn svabhāvano to sadbhāv chhe ja nahi to pachhī ghāt kono
karyo?
uttaraḥjīvamān anādithī ja evī shakti hoy chhe ke jo karmanun nimitta na hoy
to kevaḷagnānādi potānā svabhāvarūp pravarte, parantu anādithī ja karmano sambandh hoy chhe tethī
e shaktinun vyaktapaṇun na thayun. eṭale shakti apekṣhā svabhāv chhe teno, vyakta na thavā devānī
apekṣhāe, ghāt karyo em kahīe chhīe.
vaḷī chār aghātikarmonā nimittathī ātmāne bāhya sāmagrīno sambandh bane chhe.
tyān vedanīyavaḍe to sharīramān vā sharīrathī bāhya nānā prakāranān sukhduḥkhanā kāraṇarūp
paradravyono sanyog joḍāy chhe. āyukarmavaḍe potānī sthiti sudhī prāpta thayelā sharīrano sambandh
chhūṭī shakato nathī. nāmakarmavaḍe gati, jāti ane sharīrādik nīpaje chhe, tathā gotrakarmavaḍe ūñch
nīch kuḷanī prāpti thāy chhe. e pramāṇ aghātikarmo vaḍe bāhya sāmagrī ekaṭhī thāy chhe,
je vaḍe mohanā udayano sāth maḷatān jīv sukhīduḥkhī thāy chhe. vaḷī sharīrādikanā sambandhathī
jīvano amūrttatvādisvabhāv potānā svaarthane karī shakato nathī. jem koī sharīrane pakaḍe to
ātmā paṇ pakaḍyo jāy chhe. vaḷī jyānsudhī karmano uday rahe tyānsudhī bāhya sāmagrī paṇ
tem ja banī rahe chhe paṇ anyathā thaī shakatī nathī. e pramāṇe aghātikarmonun nimitta jāṇavun.
nirbaḷ jaMkarmo dvārā jīvanā svabhāvano ghāāt
tathā bāıāsāmagrīnun maḷavun
prashnaḥkarma to jaḍ chhe, jarāy baḷavān nathī, to e vaḍe jīvanā svabhāvano
ghāt thavo vā bāhya sāmagrīnun maḷavun kem sambhave?

Page 19 of 370
PDF/HTML Page 47 of 398
single page version

uttaraḥjo karma pote kartā thaī udyamathī jīvanā svabhāvano ghāt kare, bāhya
sāmagrī meḷavī āpe tyāre to karmamān chaitanyapaṇun paṇ joīe tathā baḷavānapaṇun joīe, paṇ
em to nathī. sahaj ja nimitta
- naimittik sambandh chhe. jyāre te karmano udayakāḷ hoy tyāre
ātmā pote ja svabhāvarūp pariṇaman karato nathīvibhāvarūp pariṇaman kare chhe tathā je
anya dravyo chhe te te ja pramāṇe sambandharūp thaī pariṇame chhe. jem koī puruṣhanā māthā upar
mohanadhūḷ paḍī chhe tethī te puruṣh pāgal banī gayo, have tyān e mohanadhūḷane to gnān paṇ
nathī tem temān baḷavānapaṇun paṇ nathī, chhatān pāgalapaṇun e mohanadhūḷ vaḍe ja thatun jovāmān
āve chhe. mohanadhūḷanun to mātra nimittapaṇun ja chhe, paṇ te puruṣh pote ja pāgal thaī pariṇame
chhe, evo ja nimitta
naimittikabhāv banī rahyo chhe. vaḷī jem sūryodayakāle chakavāchakavīno
sanyog thāy chhe tyān koīe dveṣhabuddhithī vā baḷapūrvak rātri viṣhe temane judān karyān nathī tem
koīe karuṇābuddhipūrvak divas viṣhe lāvīne meḷavyān nathī paṇ sūryodayanun nimitta pāmīne pote
ja maḷe chhe, tathā sūryāstanun nimitta pāmīne pote ja chhūṭān paḍe chhe. evo ja nimitta
-
naimittikabhāv banī rahyo chhe. e ja pramāṇe karmano paṇ nimitta - naimittikabhāv jāṇavo. e
pramāṇe karmanā uday vaḍe jīvanī avasthā thāy chhe.
navīn bandhā kevī rīte thāy chhe
have navīn bandh kevī rīte thāy chhe te kahīe chhīe. jem sūryano prakāsh chhe te
meghapaṭalathī jeṭalo prakāsh vyakta nathī teṭalo to te kāḷamān teno abhāv chhe, tathā e
meghapaṭalanā mandapaṇāthī jeṭalo prakāsh pragaṭ chhe te e sūryanā svabhāvano ansh chhe; paṇ
meghapaṭalajanit nathī. tem jīvano gnān
darshanvīrya svabhāv chhe, te gnānāvaraṇdarshanāvaraṇ
antarāyanā nimittathī jeṭalo pragaṭ nathī teṭalāno to te kāḷamān abhāv chhe tathā e karmonā
kṣhayopashamathī jeṭalo gnān, darshan ane vīryasvabhāv pragaṭ varte chhe te jīvanā svabhāvano ansh
ja chhe, karmodayajanya aupādhikabhāv nathī. have e pramāṇe svabhāvanā anshano anādithī māṇḍī
kadī paṇ abhāv thato nathī. ane e vaḍe ja jīvanā jīvatvano nishchay karī shakāy chhe ke ā
je dekhavā
jāṇavāvāḷī shaktine dhāraṇ karanār vastu chhe te ja ātmā chhe, vaḷī e svabhāv
vaḍe navīn karmono bandh thato nathī, kāraṇ ke nij svabhāv ja jo bandhanun kāraṇ thāy to bandhathī
chhūṭavun kem thāy? vaḷī e karmanā udayathī jeṭalān gnān, darshan ane vīrya abhāvarūp chhe te
vaḍe paṇ bandh thato nathī, kāraṇ ke jyān pote ja abhāvarūp chhe tyān te abhāv anyanun kāraṇ
kem thāy? māṭe gnānāvaraṇ, darshanāvaraṇ ane antarāyanā nimittathī ūpajelā bhāvo navīn
karmabandhanā kāraṇarūp nathī. mohanīyakarmanā udayavaḍe jīvane ayathārthashraddhānarūp mithyātvabhāv thāy
chhe. tathā krodh, mān, māyā ane lobhādik kaṣhāyabhāv thāy chhe; te joke jīvanā astitvamay
chhe, jīvathī judā nathī, jīv ja teno kartā chhe ane jīvanā pariṇamanarūp ja e kārya thāy

Page 20 of 370
PDF/HTML Page 48 of 398
single page version

chhe topaṇ enun hovun mohakarmanā nimittathī ja chhe, paṇ karmanimitta dūr thatān teno abhāv ja
thāy chhe. māṭe e jīvano nijasvabhāv nathī paṇ aupādhikabhāv chhe. tathā e bhāvo vaḍe navīn
bandh thāy chhe māṭe mohanā udayathī utpanna thayelā bhāvo bandhanā kāraṇarūp chhe.
aghātikarmanā udayathī bāhya sāmagrī maḷī āve chhe, temān sharīrādik to jīvanā
pradeshothī ekakṣhetrāvagāhī thaī ekabandhanarūp ja hoy chhe, tathā dhankuṭumbādik ātmāthī bhinnarūp
chhe tethī e badhā bandhanā kāraṇ nathī, kāraṇ ke paradravya kāī bandhanun kāraṇ hoy nahi paṇ
temān ātmānā mamatvādirūp mithyātvādibhāv thāy chhe, te ja bandhanā kāraṇarūp
jāṇavān.
yog ane tenāthī thavāvāḷā prakr̥itibandhā, pradeshabandhā
visheṣhamān em jāṇavun kenāmakarmanā udayathī sharīr, vachan vā man ūpaje chhe, tenī
cheṣhṭānā nimittathī ātmapradeshonun chañchalapaṇun thāy chhe, te vaḍe ātmāne pudgalavargaṇāothī
ekabandhānarūp hovānī shakti thāy chhe, tene yog kahe chhe. tenā nimittathī samaye samaye karmarūp
hovā yogya anant paramāṇuonun grahaṇ thāy chhe. tyān alpa yog hoy to thoḍā paramāṇuonun
tathā ghaṇo yog hoy to ghaṇā paramāṇunun grahaṇ thāy chhe. ek samayamān grahaṇ thayelā
pudgalaparamāṇuo gnānāvaraṇādi mūl prakr̥iti vā tenī uttar prakr̥itiomān siddhāntamān kahyā pramāṇe
svayam vaheñchāī jāy chhe, ane te vaheñchaṇī anusār te paramāṇuo te te prakr̥itiorūp pote ja
pariṇamī jāy chhe.
visheṣh e chhe ke yog be prakāranā chhe, shubh yog ane ashubh yog. tyān dharmanā
aṅgomān manvachankāyānī pravr̥utti thatān to shubhayog hoy chhe tathā adharmanā aṅgomān tenī
pravr̥utti thatān ashubhayog hoy chhe. have shubhayog ho vā ashubhayog ho, parantu samyaktva pāmyā
vinā ghātiyākarmonī to sarva prakr̥itiono nirantar bandh thayā ja kare chhe. koī paṇ samay koī
paṇ prakr̥itino bandh thayā vinā raheto ja nathī. parantu āṭalun samajavānun ke
mohanīyanā hāsya
ane shok yugalamān, rati ane arati yugalamān ane traṇe prakāranā vedamānthī ek kāḷamān koī
ek ek prakr̥itino ja bandh thāy chhe.
aghāti prakr̥itiomān shubhayog hoy to sātāvedanīy ādi puṇyaprakr̥itiono, ashubhayog
hoy to asātāvedanīyādi pāpaprakr̥itino, tathā mishrayog hoy to koī puṇyaprakr̥itiono tathā
koī pāpaprakr̥itiono bandh thāy chhe. e pramāṇe yoganā nimittathī karmanun āgaman thāy chhe.
māṭe yog chhe te āsrav chhe em kahyun chhe. vaḷī e yogadvārā grahaṇ thayelān karmaparamāṇuonun
nām pradesh chhe. teono bandh thayo ane temān mūḷ
uttar prakr̥itiono vibhāg thayo tethī

Page 21 of 370
PDF/HTML Page 49 of 398
single page version

yogavaḍe pradeshabandh vā prakr̥itibandh thāy chhe em samajavun.
vaḷī mohanā udayathī mithyātvakrodhādirūp bhāv thāy chhe te sarvanun sāmānyapaṇe
‘‘kaṣhāy’’ e nām chhe. tenāthī karmaprakr̥itionī sthiti bandhāy chhe. tyān jeṭalī sthiti bāndhī
hoy temān abādhākāḷ1 chhoḍī te pachhī jyānsudhī bandhasthiti pūrṇa thāy tyānsudhī samaye samaye
te prakr̥itiono uday āvyā ja kare chhe. tyān dev, manuṣhya ane tiryañchāyu vinā bākīnī sarva
ghāti
aghāti karmaprakr̥itiono alpa kaṣhāy hoy to thoḍo sthitibandh tathā ghaṇo kaṣhāy hoy
to ghaṇo sthitibandh thāy chhe. tathā dev, manuṣhya ane tiryañch e traṇe āyuno, alpa kaṣhāyathī
ghaṇo ane ghaṇo kaṣhāy hoy to thoḍo sthitibandh thāy chhe.
vaḷī e kaṣhāy vaḍe ja te karmaprakr̥itiomān anubhāgashaktinā (phaladānshaktinā) bhedo
thāy chhe. tyān jevo anubhāgabandh thāy tevo ja udayakāḷamān e prakr̥itionun ghaṇun vā thoḍun phaḷ
nīpaje chhe. tyān ghātikarmanī sarva prakr̥itiomān vā aghātikarmonī pāpaprakr̥itiomān alpakaṣhāy hoy
to alpa anubhāg bandhāy chhe. ane ghaṇo kaṣhāy hoy to temān ghaṇo anubhāg bandhāy chhe.
tathā (aghātikarmonī)
puṇyaprakr̥itiomān alpa kaṣhāy hoy to ghaṇo anubhāg ane ghaṇo
kaṣhāy hoy to thoḍo anubhāg bandhāy chhe. e pramāṇe kaṣhāyo vaḍe karmaprakr̥itionā sthiti
anubhāganā bhedo paḍe chhe, tethī kaṣhāyo vaḍe sthitibandh ane anubhāgabandh thāy chhe em
jāṇavun.
ahīn jem ghaṇī madirā hoy chhatān temān thoḍā kāḷ sudhī thoḍī unmattatā upajāvavānī
shakti hoy to te madirā hīnapaṇāne ja prāpta chhe. tathā thoḍī paṇ madirā hoy chhatān temān
āyukarma sivāy sāte karmonī
jaghanya abādhā pot potānī
jaghanyasthitithī saṅkhyātaguṇī
alpa hoy chhe. tathā āyu-
karmanī jaghanya abādhā
āvalīnā asaṅkhyātamā-
bhāgapramāṇ tathā koī
āchāryanā mate ek antarmuhūrta
paṇ hoy chhe.
1. āṭh mūḷ prakr̥itionā utkr̥uṣhṭajaghanya sthitibandh ane abādhākāḷanun koṣhṭakaḥ
mūḷ prakr̥itio u. sthitibandhja. sthitibandh u. abādhākāḷ ja. abādhākāḷ
1. gnānāvaraṇ 30 ko.ko.sāgar1 antarmuhūrta 3 hajār varṣha
2. darshanāvaraṇ 30 ko.ko.sāgar1 antarmuhūrta 3 hajār varṣha
3. vedanīy30 ko.kosāgar12 muhūrta3 hajār varṣha
4. mohanīy70 ko.ko.sāgar1 antarmuhūrta 7 hajār varṣha
5. āyu33 sāgar1 antarmuhūrta pūrvakoṭīvarṣhatribhāg
6. nām20 ko.ko.sāgar8 muhūrta2 hajār varṣha
7. gotra20 ko.ko.sāgar8 muhūrta2 hajār varṣha
8. antarāy30 ko.ko.sāgar1 antarmuhūrta 3 hajār varṣha
(shrī gommaṭasār karmakāṇḍ gāthā 127, 139, 156, 157, 158.)anuvādak.

Page 22 of 370
PDF/HTML Page 50 of 398
single page version

ghaṇā kāḷ sudhī ghaṇī unmattatā upajāvavānī shakti hoy to te madirā adhikapaṇāne prāpta
chhe, tem karmaprakr̥itionā ghaṇā paramāṇu hoy chhatān temān thoḍā kāḷ sudhī thoḍun phaḷ devānī shakti
hoy to te karmaprakr̥iti hīnapaṇāne prāpta chhe tathā karmaprakr̥itionā thoḍā paramāṇuo hoy chhatān
temān ghaṇā kāḷ sudhī ghaṇun phaḷ devānī shakti hoy to te karmaprakr̥iti adhikapaṇāne prāpta chhe.
māṭe yogavaḍe thayelo prakr̥itibandh
pradeshabandh baḷavān nathī, parantu kaṣhāyo vaḍe karelo sthitibandh
anubhāgabandh ja baḷavān chhe. eṭalā māṭe mukhyapaṇe kaṣhāy ja bandhanun kāraṇ jāṇavun.
jeone bandh na karavo hoy teo kaṣhāy na kare.
gnānahīn jaMparamāṇunun yathāyogya prakr̥itirup pariṇaman
prashnaḥpudgal paramāṇuo to jaḍ chhe temane kāī gnān nathī to te teo
yathāyogya prakr̥itirūp thaī kevī rīte pariṇame chhe?
uttaraḥjem bhūkh lāgatān mukhadvār vaḍe grahaṇ karelo bhojanarūp pudgalapiṇḍ māns,
shukra ane rudhirādi dhāturūp pariṇame chhe, e bhojananā paramāṇuomān yathāyogya koī dhāturūp
thoḍā vā koī dhāturūp ghaṇā paramāṇuo hoy chhe, temān paṇ koī paramāṇuono sambandh ghaṇā
kāḷ sudhī tathā koīno thoḍā kāḷ sudhī rahe chhe. vaḷī e paramāṇuomān koī to potānun kārya
nīpajāvavānī ghaṇī shakti dharāve chhe ane koī alpa shakti dharāve chhe, have em thavāmān kāī
bhojanarūp pudgalapiṇḍane to gnān nathī ke ‘‘hun ām pariṇamun’’
tathā anya paṇ koī
pariṇamāvanāro nathī, parantu evo ja nimittanaimittikabhāv banī rahyo chhe je vaḍe e ja
pramāṇe pariṇaman thāy chhe. tem kaṣhāy thatān yogadvār vaḍe grahaṇ karelo karmavargaṇārūp pudgalapiṇḍ
gnānāvaraṇādi prakr̥itirūp pariṇame chhe. e karmaparamāṇuomānthī yathāyogya koī prakr̥itirūp thoḍā
vā koī prakr̥itirūp ghaṇā paramāṇuo hoy chhe, temān paṇ koī paramāṇuono sambandh ghaṇo kāḷ
rahe chhe tathā koīno thoḍo kāḷ rahe chhe, e paramāṇuomān koī to potānun kārya nipajāvavānī
ghaṇī shakti dhāre chhe tyāre koī thoḍī shakti dhāre chhe, em thavāmān koī karmavargaṇārūp
pudgalapiṇḍane to gnān nathī ke ‘hun ām pariṇamun’ tathā tyān anya koī pariṇamāvanāro paṇ
nathī, parantu evo ja keval nimitta
naimittikabhāv banī rahyo chhe je vaḍe e ja prakāre pariṇaman
thāy chhe. lokamān paṇ evān nimittanaimittikabhāv ghaṇāy banī rahyān chheḥ jem mantranā
nimittathī jalādikamān rog dūr karavānī shakti hoy chhe tathā kāṅkarī vageremān sarpādikane
rokavānī shakti hoy chhe, tem jīvabhāvanā nimittavaḍe pudgalaparamāṇuomān gnānāvaraṇādirūp
shakti thāy chhe. ahīn vichāravaḍe potānā udyamapūrvak kārya kare to tyān gnānanī jarūr kharī,
paṇ tathārūp nimitta banatān svayam tevun pariṇaman thāy tyān gnānanun kāī prayojan nathī. e
pramāṇe navīn bandh thavānun vidhān jāṇavun.

Page 23 of 370
PDF/HTML Page 51 of 398
single page version

karmonī bandhā, uday, sattārup avasthānun parivartan
have je paramāṇu karmarūp pariṇamyā chhe teno jyānsudhī udayakāl na āve tyānsudhī te
jīvanā pradeshothī ekakṣhetrāvagāharūp bandhān rahe chhe. tyān jīvabhāvanā nimittathī koī prakr̥itionī
avasthānun palaṭāvun paṇ thaī jāy chhe. koī anya prakr̥itionā paramāṇu hatā te saṅkramaṇarūp thaī
anya prakr̥itinā paramāṇu thaī jāy chhe. vaḷī koī prakr̥itiono sthiti vā anubhāg ghaṇo hato
tenun apakarṣhaṇ thaī thoḍo thaī jāy chhe tathā koī prakr̥itiono sthiti vā anubhāg thoḍo hato
tenun utkarṣhaṇ thaī ghaṇo thaī jāy chhe. e pramāṇe pūrve bāndhelā paramāṇuonī avasthā paṇ
jīvabhāvanun nimitta pāmīne palaṭāy chhe. nimitta na bane to na palaṭāy, jemanī tem rahe. evī
rīte sattārūp karmo rahe chhe.
karmonī udayarup avasthā
vaḷī jyāre te karmaprakr̥itiono udayakāḷ āve tyāre te prakr̥itionā anubhāg anusār
svayam kārya banī jāy chhe. paṇ karma tenā kāryane nipajāvatun nathī, eno udayakāḷ āvatān te
kārya svayam banī jāy chhe. eṭalo ja ahīn nimitta
naimittik sambandh jāṇavo.
vaḷī je samayamān phaḷ nīpajyun tenā anantar samayamān e karmarūp pudgalonī anubhāg
shaktino abhāv thavāthī karmapaṇāno paṇ abhāv thāy chhe, te pudgalo anya paryāyarūp pariṇamī
jāy chhe. enun ja nām savipākanirjarā chhe. e pramāṇe samay samay uday thaī karmo kharī jāy
chhe. karmapaṇun nāsh pāmatān te paramāṇu te ja skandhamān raho vā judā thaī jāo, enun kāī prayojan
ja nathī.
visheṣhamān ahīn eṭalun jāṇavun kesansārī jīvane samaye samaye anant paramāṇu bandhāy
chhe. tyān ek samayamān bāndhelā paramāṇuo abādhākāḷ chhoḍī potānī sthitinā jeṭalā samay
hoy te sarvamān kramathī uday āve chhe. vaḷī ghaṇā samayamān bāndhelā paramāṇu ke je ek
samayamān uday āvavā yogya chhe te badhā ekaṭhā thaī uday āve chhe, te sarva paramāṇuono
anubhāg maḷatān jeṭalo anubhāg thāy teṭalun phaḷ te kāḷamān nīpaje chhe, vaḷī anek samayomān
bāndhelā paramāṇu bandhasamayathī māṇḍī udayasamay sudhī karmarūp astitvane dhārī jīvathī sambandharūp
rahe chhe. e pramāṇe karmonī bandh, uday, sattārūp avasthā jāṇavī. tyān samaye samaye ek
samayaprabaddhamātra paramāṇu bandhāy chhe, ek samayaprabaddhamātra nirjare chhe tathā doḍhaguṇahānivaḍe
guṇit samayaprabaddhamātra sadākāḷ sattāmān rahe chhe. e sarvanun visheṣh varṇan āgaḷ karma
- adhikāramān lakhīshun tyānthī jāṇavun.

Page 24 of 370
PDF/HTML Page 52 of 398
single page version

dravyakarma ane bhāvakarma
tathā ā pramāṇe e karma chhe te paramāṇurūp anant pudgaladravyothī nipajāvelun kārya chhe,
tethī tenun nām dravyakarma chhe. tathā mohanā nimittathī mithyātvakrodhādirūp jīvanā pariṇām chhe
te ashuddha bhāvathī nipajāvelun kārya chhe, tethī tenun nām bhāvakarma chhe. dravyakarmanā nimittathī bhāvakarma
thāy chhe tathā bhāvakarmanā nimittathī dravyakarmono bandh thāy chhe. pharī pāchho dravyakarmathī bhāvakarma
ane bhāvakarmathī dravyakarma
e ja pramāṇe paraspar kāraṇkāryabhāvavaḍe sansārachakramān paribhramaṇ
thāy chhe.
eṭalun visheṣh jāṇavun ke tīvramand bandh hovāthī vā saṅkramaṇādi thavāthī vā ek kāḷamān
bāndhyān anek kāḷamān ane anek kāḷamān bāndhyān ek kāḷamān uday āvavāthī koī kāḷamān
tīvra uday āvatān tīvra kaṣhāy thāy chhe jethī tīvra navīn bandh thāy chhe; tathā koī kāḷamān mand
uday āvatān mand kaṣhāy thāy chhe jethī navīn bandh mand thāy chhe. vaḷī e tīvra
mand kaṣhāyonā
anusāre pūrve bāndhelā karmonun paṇ saṅkramaṇādi thāy to thāy. e pramāṇe anādi kāḷathī māṇḍī
dhārā pravāharūp dravyakarma vā bhāvakarmanī pravr̥utti jāṇavī.
nokarmanun svarup ane tenī pravr̥utti
vaḷī nāmakarmanā udayathī sharīr thāy chhe te dravyakarmavat kiñchit sukhduḥkhanun kāraṇ chhe,
māṭe sharīrane nokarma kahīe chhīe. ahīn ‘no’ shabda iṣhat (alpatā) vāchak jāṇavo. have sharīr
to pudgalaparamāṇuono piṇḍ chhe tathā dravyaindriy, dravyaman, shvāsochchhvās ane vachan e
sharīranān ja aṅg chhe, tethī ene paṇ pudgalaparamāṇunā piṇḍ jāṇavān. e pramāṇe sharīr tathā
dravyakarma sambandhasahit jīvane ekakṣhetrāvagāharūp bandhān thāy chhe. je sharīranā janmasamayathī māṇḍī
jeṭalī āyunī sthiti hoy teṭalā kāḷ sudhī sharīrano sambandh rahe chhe. āyu pūrṇa thatān maraṇ
thāy chhe tyāre te sharīrano sambandh chhūṭe chhe arthāt sharīr ane ātmā judā judā thaī jāy chhe.
vaḷī tenā anantar samayamān vā bījā, trījā, chothā samayamān jīv karmaudayanā nimittathī navīn
sharīr dhāre chhe tyān paṇ te potānī āyusthiti paryant te ja pramāṇe sambandh rahe chhe. pharī jyāre
maraṇ thāy chhe tyāre tenāthī paṇ sambandh chhūṭī jāy chhe. e pramāṇe pūrva sharīranun chhoḍavun, ane
navīn sharīranun grahaṇ karavun anukrame thayā ja kare chhe. vaḷī te ātmā joke asaṅkhyāt pradeshī
chhe topaṇ saṅkoch
vistār shaktivaḍe sharīrapramāṇ ja rahe chhe. visheṣh eṭalun kesamudghāt thatān
sharīrathī bahār paṇ ātmānā pradesho phelāy chhe tathā antarāl samayamān pūrva sharīr chhoḍyun hatun
tenā pramāṇarūp rahe chhe. vaḷī e sharīranān aṅgabhūt dravyaindriy ane man tenī sahāyathī jīvane
jāṇapaṇānī pravr̥utti thāy chhe tathā sharīranī avasthā anusār mohanā udayathī jīv sukhī
duḥkhī
thāy chhe. koī veḷā to jīvanī ichchhānusār sharīr pravarte chhe tathā koī veḷā sharīranī
5

Page 25 of 370
PDF/HTML Page 53 of 398
single page version

avasthānusār jīv pravarte chhe, tathā koī veḷā jīv anyathā ichchhārūp pravarte chhe ane pudgal
anyathā avasthārūp pravarte chhe. e pramāṇe nokarmanī pravr̥utti jāṇavī.
nityanigod ane £taranigod
have anādikāḷathī māṇḍī pratham to ā jīvane nityanigodarūp sharīrano sambandh hoy chhe.
tyān nityanigodasharīrane dharī āyu pūrṇa thatān marī pharī nityanigodasharīrane dhāre chhe. vaḷī pāchho
e āyu pūrṇa karīne nityanigodasharīrane ja dhāre chhe. e pramāṇe anantānant pramāṇ sahit
jīvarāshi chhe, te anādi kāḷathī tyān ja janma
maraṇ karyā kare chhe. vaḷī tyānthī chha mahinā ane
āṭh samayamān chhaso āṭh jīv nīkaḷe chhe. teo nīkaḷīne anya paryāyo dhāraṇ kare chhe. teo
pr̥ithvī, jaḷ, agni, pavan ane pratyek vanaspatirūp ekendriy paryāyomān vā beindriy, teindriy,
chaurendriyarūp paryāyomān vā narak, tiryañch, manuṣhya ane devarūp pañchendriy paryāyomān bhramaṇ kare
chhe. tyān keṭalāk kāḷ sudhī bhramaṇ karī pharī pāchhā nigodaparyāyane prāpta thāy chhe, tene itaranigod
kahe chhe. tyān keṭalok kāḷ rahī tyānthī nīkaḷī anya paryāyomān bhramaṇ kare chhe. have e paribhramaṇ
karavāno utkr̥uṣhṭa kāḷ pr̥ithvī ādi sthāvar jīvomān asaṅkhyāt kalpamātra chhe, beindriyathī pañchendriy
sudhī tras jīvomān kanīk adhik be hajār sāgar chhe ane itaranigodamān aḍhīpudgalaparāvartan
mātra chhe. e paṇ anant kāḷ chhe. vaḷī itaranigodathī nīkaḷī koī jīv sthāvar paryāy pāmī
pharī pāchho nigodamān jāy
em ekendriy paryāyomān utkr̥uṣhṭa paribhramaṇakāḷ asaṅkhyāt
pudgalaparāvartanamātra chhe ane jaghanya kāḷ sarvano ek antarmuhūrta chhe. e pramāṇe jīvane ghaṇun
to ekendriy paryāyonun ja dhāravun bane chhe. tyānthī nīkaḷī anya paryāy pāmavo e
kākatālīyanyāyavat chhe. e pramāṇe ā jīvane anādi kāḷathī ja karmabandhanarūp rog thayo chhe.
karmabandhānarup roganā nimittathī thatī jīvanī avasthāo
have e karmabandhanarūp roganā nimittathī jīvanī kevī kevī avasthāo thaī rahī chhe te
ahīn kahīe chhīe. pratham to ā jīvano svabhāv chaitanya chhe eṭale sarva dravyonā sāmānya
visheṣh svarūpane prakāshavāvāḷo chhe. jevun emanun svarūp hoy tevun potāne pratibhāse chhe enun
ja nām chaitanya chhe. tyān sāmānya svarūpapratibhāsananun nām darshan chhe tathā visheṣh
svarūpapratibhāsananun nām gnān chhe. have evā svabhāvavaḍe trikālavartī sarvaguṇaparyāyasahit sarva
padārthone pratyakṣha yugapat sahāy vinā dekhī
jāṇī shake evī shakti ātmāmān sadākāḷ chhe.
gnāndarshanāvaraṇakarmodayajanya avasthā
parantu anādi ja gnānāvaraṇdarshanāvaraṇano sambandh chhe, jenā nimittathī e shaktinun
vyaktapaṇun thatun nathī, e karmonā kṣhayopashamathī kiñchit matignān vā shrutagnān varte chhe, tathā koī

Page 26 of 370
PDF/HTML Page 54 of 398
single page version

veḷā avadhignān paṇ hoy chhe. vaḷī koī veḷā achakṣhudarshan hoy chhe to koī veḷā chakṣhudarshan
vā avadhidarshan paṇ hoy chhe. have enī paṇ pravr̥utti kevī rīte hoy chhe te ahīn darshāvīe chhīe.
mati, shrut ane avadhiāgnānanī parādhāīn pravr̥utti
pratham to matignān chhe te sharīranā aṅgabhūt je jībh, nāsikā, netra, kān ane sparshan
e pāñch dravyaindriy tathā hr̥udayasthānamān āṭh pāṅkhaḍīnā phūlyā kamaḷanā ākāravāḷun dravyaman
enī sahāyatāvaḍe ja jāṇe chhe. jem mandadraṣhṭivāḷo manuṣhya potānā netravaḍe ja dekhe chhe, parantu chashmā
lagāvavāthī ja dekhe paṇ chashmā vinā dekhī shakato nathī. tem ātmānun gnān mand chhe, have te potānā
gnānavaḍe ja jāṇe chhe, parantu dravyaindriy vā manano sambandh thatān ja jāṇe chhe, e vinā nahi.
vaḷī netra to jevān ne tevān ja hoy, parantu chashmānī andar koī doṣh hoy to dekhī
shake nahi, thoḍun dekhe vā anyathā dekhe. tem kṣhayopasham to jevo ne tevo hoy, parantu dravyaindriy
vā mananā paramāṇu anyathā pariṇamyā hoy to te jāṇī shake nahi, thoḍun jāṇe vā anyathā
jāṇe. kāraṇ dravyaindriy vā manarūp paramāṇuonā pariṇamanane tathā matignānane nimitta
naimittik
sambandh chhe. tethī tenā pariṇaman anusār gnānanun pariṇaman thāy chhe. tenun draṣhṭāntaḥjem
manuṣhyādikane bālvr̥uddha avasthāmān jo dravyaindriy vā man shithil hoy to jāṇapaṇun shithil
hoy chhe. vaḷī jem shītavāyu ādinā nimittathī sparshanādi indriyonā vā mananā paramāṇu anyathā
hoy to jāṇapaṇun na thāy, thoḍun thāy vā anyathā paṇ thāy.
vaḷī e gnānane tathā bāhya dravyone paṇ nimittanaimittik sambandh hoy chhe. tenun
draṣhṭāntaḥjem netraindriyane andhakāranā paramāṇu athavā phūlā ādinā paramāṇu vā pāṣhāṇādinā
paramāṇu āḍā āvī jāy to dekhī shake nahi, lāl kāch āḍo āve to badhun lāl dekhāy
tathā līlo kāch āḍo āve to līlun dekhāy. e pramāṇe anyathā jāṇavun thāy chhe. vaḷī dūrabīn
chashmā vagere āḍān āve to ghaṇun dekhāvā lāge; tathā prakāsh, jaḷ ane kāch ādinā paramāṇu
āḍā āve topaṇ jevun chhe tevun na dekhāy. e pramāṇe anya indriyo tathā mananun paṇ yathāsambhav
jāṇavun. vaḷī mantrādikanā prayogathī, madirā
pānādikathī vā bhūtādikanā nimittathī na jāṇavun,
thoḍun jāṇavun, vā anyathā jāṇavun bane chhe. e pramāṇe ā gnān bāhya dravyane paṇ ādhīn
chhe em samajavun.
vaḷī e gnānavaḍe je jāṇavun thāy chhe te aspaṣhṭa jāṇavun thāy chhe. jem dūrathī kevun jāṇe,
najīkathī kevun jāṇe, tatkāl kevun jāṇe, ghaṇā vakhate kevun jāṇe, koī padārtha sanshayarūp jāṇe, koīne
anyathā prakāre jāṇe tathā koīne kiñchitmātra jāṇe, ityādi prakāre nirmaḷ jāṇavānun banatun nathī,
em e matignān parādhīnatāpūrvak indriy tathā man dvārā pravarte chhe. tyān indriyovaḍe to jeṭalā

Page 27 of 370
PDF/HTML Page 55 of 398
single page version

kṣhetrano viṣhay hoy teṭalā kṣhetramān je vartamān sthūl potāne jāṇavā yogya pudgalaskandh hoy tene
ja
jāṇe chhe.
1 temān paṇ judī judī indriyovaḍe judā judā kāḷamān koīk skandhanā sparshādikanun
jāṇavun thāy chhe. vaḷī manavaḍe potāne jāṇavā yogya kiñchitmātra trikāl sambandhī dūr vā
samīpakṣhetravartī rūpī
arūpī dravya vā paryāyane atyant spaṣhṭa jāṇe chhe. te paṇ indriyovaḍe jenun
gnān thayun hoy vā anumānādik jenun karyun hoy tene ja jāṇī shake. kadāchit potānī kalpanāvaḍe
asatne jāṇe. jem svapnamān vā jāgr̥utimān paṇ je kadāchit kyāy paṇ na hoy evā ākārādik
chintave chhe vā jevā nathī tevā māne chhe
e pramāṇe manavaḍe jāṇavun thāy chhe. e indriyo tathā
manadvārā je gnān thāy chhe tenun nām matignān chhe. tyān pr̥ithvī, jaḷ, agni, pavan ane
vanaspatirūp ekendriyone sparshanun ja gnān chhe. iyaḷ, shaṅkh ādi beindriy jīvone sparsha ane
rasanun gnān chhe. kīḍī, makoḍā ādi teindriy jīvone sparsha, ras ane gandhanun gnān chhe. bhamaro,
mākhī ane pataṅgādik chaurendriy jīvone sparsha, ras, gandh ane varṇanun gnān chhe. tathā machchha,
gāy, kabūtar ādi tiryañch tathā manuṣhya, dev, nārakī ādi pañchendriy jīvone sparsha, ras, gandh,
varṇa ane shabdanun gnān chhe. vaḷī tiryañchomān koī sañgnī chhe tathā koī asañgnī chhe. temān sañgnīone
to manajanit gnān hoy chhe paṇ asañgnīone nahi. tathā manuṣhya, dev ane nārakī jīvo sañgnī
ja chhe te sarvane manajanit gnān hoy chhe. e pramāṇe matignānanī pravr̥utti jāṇavī.
shrutagnānanī parādhāīn pravr̥utti
vaḷī matignān vaḍe je arthane jāṇyo hoy tenā sambandhathī anya arthane je vaḍe jāṇīe
1. pāñche indriyonā utkr̥uṣhṭa viṣhayanā gnānanun tathā tenī ākr̥utinun yantra.(gommaṭasār, jīv. gāthā 170171)
indriyonānekendriydvīndriytrīndriychaturindriyasañgnipañchendriysañgnipañchendriypratyekanī
nāmdhanuṣhdhanuṣh yojan dhanuṣhyojan dhanuṣhyojanākr̥uti
sparshan40080016000 32000 64009anek prakāranī
rasanā064128025605129khurapā jevī
ghrāṇ0100020004009kadambanā phūl jevī
chakṣhu02954 05908 047263 7/20masūranī dāḷ jevī
shrotra00 800012javanī nālī jevī.
noṭaḥayodhyāno chakravartī ābhyantar paridhimān āvelā sūryanā vimānane 47263 7/20 yojan dūrathī
joī shake chhe. tethī chakṣhu indriyano utkr̥uṣhṭa viṣhay teṭalo chhe. upar pramāṇe indriyaviṣhayonun gnān maryādit hovāthī
te mahāparādhīn chhe. upar pramāṇe ja pratyek indriyanī viṣhay jāṇavānī labdhinī pragaṭatā utkr̥uṣhṭapaṇe hoy chhe.
indra je ātmā tene jāṇavānun je chihna te indriy chhe. athavā indra je karma temānthī nīpajelī
dīdhelī te indriy
chhe. uparanī maryādāthī adhik jāṇavānī ātmānī game teṭalī ichchhā hoy topaṇ tethī adhik indriyadvārā te
jāṇī shakato nathī. tethī ja indriyajanya gnān parādhīn ane kuṇṭhit chhe.
anuvādak.

Page 28 of 370
PDF/HTML Page 56 of 398
single page version

te shrutagnān chhe. e shrutagnān be prakāranun chheakṣharātmak tathā anakṣharātmak. tyān jem ‘‘ghaṭ’’
e be akṣhar sāmbhaḷyā vā dīṭhā te to matignān thayun. have tenā sambandhathī ghaṭ padārthanun
jāṇavun thayun te shrutagnān chhe. e pramāṇe anya paṇ jāṇavun. e to akṣharātmak shrutagnān
chhe. vaḷī jem sparsha vaḍe ṭhaṇḍakanun jāṇavun thayun te to matignān chhe ane tenā sambandhathī ‘‘ā hitakārī
nathī, tethī chālyā javun’’ ityādirūp gnān thayun te anakṣharātmak shrutagnān chhe. e pramāṇe anya
paṇ samajavun. have ekendriyādik asañgnī jīvone to anakṣharātmak ja shrutagnān hoy chhe tathā
sañgnī pañchendriy jīvone banne gnān hoy chhe. e shrutagnān chhe te anek prakārathī parādhīn evā
matignānane paṇ ādhīn chhe, vā anya anek kāraṇone ādhīn chhe tethī mahāparādhīn jāṇavun.
avadhiāgnān, manaḥparyayagnān, kevaḷagnānanī pravr̥utti
vaḷī potānī maryādā anusār kṣhetrakāḷanā pramāṇapūrvak rūpī padārthone je vaḍe spaṣhṭapaṇe
jāṇavāmān āve te avadhignān chhe. e gnān devo ane nārakīomān to sarvane hoy chhe
tathā sañgnī pañchendriy, tiryañch tathā manuṣhyomān paṇ koī koīne hoy chhe ane asañgnī sudhīnā jīvone
to ā gnān hotun ja nathī. have ā gnān paṇ sharīrādik pudgalone ādhīn chhe. avadhignānanā
traṇ bhed chhe
deshāvadhi, paramāvadhi ane sarvāvadhi. e traṇemān thoḍā kṣhetrakāḷanī maryādāpūrvak
kiñchitmātra rūpī padārthane jāṇavāvāḷun deshāvadhignān chhe, te koīk jīvane hoy chhe, tathā paramāvadhi,
sarvāvadhi ane manaḥparyay e traṇ gnān mokṣhamārgamān ja pragaṭe chhe. kevalagnān mokṣhasvarūp chhe, tethī
ā anādi sansāraavasthāmān teno sadbhāv ja nathī. e pramāṇe gnānanī pravr̥utti hoy chhe.
chakṣhuachakṣhudarshananī pravr̥utti
vaḷī indriy vā mananā sparshādik viṣhayono sambandh thatān pratham kāḷamān, matignān pahelān
je sattāmātra avalokanarūp pratibhās thāy chhe tenun nām chakṣhudarshan vā achakṣhudarshan chhe. tyān
netraindriyavaḍe je darshan thāy tenun nām chakṣhudarshan chhe, te chaurendriy tathā pañchendriy jīvone ja
hoy chhe, tathā sparshan, rasanā, ghrāṇ ane shrotra
e chār indriy tathā man dvārā je darshan
thāy tenun nām achakṣhudarshan chhe. te yathāyogya ekendriyādi jīvone hoy chhe. vaḷī avadhine
viṣhayono sambandh thatān avadhignān pahelān je sattāmātraavalokanarūp pratibhās thāy chhe tenun nām
avadhidarshan chhe. jene avadhignān hoy tene ja ā avadhidarshan hoy chhe. chakṣhu, achakṣhu ane
1avadhidarshan chhe te matignānavadhignānavat parādhīn jāṇavān thatān kevaladarshan mokṣhasvarūp chhe
teno ahīn sadbhāv ja nathī. e pramāṇe darshanano sadbhāv hoy chhe.
1. shrutadarshan ane manaḥparyayadarshan hotā nathī kemake shrutagnān matipūrvak thāy chhe (tattvārthasūtra a0
1 sūtra 22). tathā manaḥparyay gnān matignānanā bhedarūp ihāmatignānapūrvak thāy chhe (dravyasaṅgrah gā0 44
nī san0 ṭīkā) matignān darshanopayogapūrvak thāy chhe tethī shrutadarshan ane manaḥparyayadarshan
evā be bhed
darshanopayogamān hoī shake nahi.

Page 29 of 370
PDF/HTML Page 57 of 398
single page version

gnāndarshanopayogādinī pravr̥utti
upar pramāṇe gnāndarshanano sadbhāv gnānāvaraṇdarshanāvaraṇanā kṣhayopasham anusār hoy
chhe. jyāre kṣhayopasham thoḍo hoy tyāre gnāndarshananī shakti paṇ thoḍī hoy chhe. tathā jyāre
ghaṇo hoy tyāre ghaṇī hoy chhe. vaḷī kṣhayopashamathī shakti to evī banī rahe paṇ pariṇaman
dvārā ek jīvane ek kāḷamān koī ek ja viṣhayanun dekhavun vā jāṇavun thāy chhe, e pariṇamananun
nām ja upayog chhe. have ek jīvane ek kāḷamān kān to gnānopayog hoy chhe vā darshanopayog
hoy chhe. vaḷī ek upayoganī paṇ ek ja bhedarūp pravr̥utti hoy chhe. jem matignān hoy tyāre
anya gnān na hoy. vaḷī ek bhedamān paṇ koī ek viṣhayamān ja pravr̥utti hoy chhe. jem sparshane
jāṇato hoy te veḷā rasādikane na jāṇe. vaḷī ek viṣhayamān paṇ tenā koī ek aṅgamān ja
pravr̥utti hoy chhe. jem ūṣhṇa sparshane jāṇato hoy te veḷā rukṣhādine na ja jāṇe. e pramāṇe
ek jīvane ek kāḷamān koī ek gney vā drashyamān gnān vā darshananun pariṇaman hoy chhe. em
ja jovāmān āve chhe.
jyāre sāmbhaḷavāmān upayog lāgyo hoy tyāre netranī samīp rahelo
padārtha paṇ dekhāto nathī. e ja pramāṇe anya pravr̥utti paṇ jovāmān āve chhe.
vaḷī e pariṇamanamān shīghratā ghaṇī chhe tethī koī veḷā evun mānī le chhe keanek
viṣhayonun yugapat jāṇavundekhavun paṇ thāy chhe, paṇ te yugapat paṇ thatun nathī, kramapūrvak ja thāy
chhe. sanskārabaḷathī tenun sādhan rahe chhe. jem kāgaḍānā netramān be golak chhe paṇ pūtaḷī ek
chhe. e eṭalī badhī shīghra phare chhe ke je vaḍe te banne golakanun sādhan kare chhe. te ja pramāṇe
ā jīvane dvār to anek chhe ane upayog ek chhe, paṇ e eṭalo badho shīghra phare chhe je
vaḍe sarva dvāronun sādhan rahe chhe.
prashnaḥjo ek kāḷamān ek ja viṣhayanun jāṇavundekhavun thāy chhe to kṣhayopasham
paṇ eṭalo ja thayo kaho, ghaṇo shā māṭe kaho chho? vaḷī tame kaho chho ke kṣhayopashamathī
shakti hoy chhe, paṇ shakti to ātmāmān kevaḷagnān{darshananī hoy chhe.
uttaraḥjem koī puruṣhane ghaṇā gāmomān gaman karavānī shakti to chhe, paṇ tene
koīe rokyo ane kahyun keā pāñch gāmomān ja jāo ane te paṇ ek divasamān koī ek
ja gāmamān jāo. have te puruṣhamān dravya apekṣhāe ghaṇā gāmomān javānī shakti to chhe, anya
kāḷamān tenun sāmarthya thashe, paṇ te vartamān sāmarthyarūp nathī. vartamānamān to pāñch gāmothī adhik
gāmomān te gaman karī shakato nathī. vaḷī pāñch gāmomān javānī sāmarthyarūp shakti vartamānamān
paryāy apekṣhāe chhe. tethī te teṭalāmān ja gaman karī shake chhe. ane gaman karavānī vyaktatā
ek divasamān ek gāmanī ja hoy chhe. tem ā jīvamān sarvane dekhavā
jāṇavānī shakti to
chhe, paṇ tene karmoe rokyo, ane kṣhayopasham eṭalo ja thayo kesparshādik viṣhayone jāṇo vā

Page 30 of 370
PDF/HTML Page 58 of 398
single page version

dekho, parantu ek kāḷamān koī ekane ja jāṇo vā dekho. have dravya apekṣhāe e jīvamān sarvane
dekhavā
jāṇavānī shakti to chhe paṇ te anya kāḷamān sāmarthyarūp thashe. vartamānamān sāmarthyarūp
nathī, tethī te potāne yogya viṣhayothī adhik viṣhayone dekhījāṇī shakato nathī. vaḷī potānā
yogya viṣhayone dekhavājāṇavānī paryāy apekṣhā vartamān sāmarthyarūp shakti chhe tethī tene dekhī
jāṇī shake chhe. parantu vyaktatā ek kāḷamān koī ekane ja dekhavājāṇavānī hoy chhe.
prashnaḥe to jāṇyun, parantu kṣhayopasham to hoy chhatān bāhya indriyādikane
anyathā nimitta maḷatān dekhavunjāṇavun na thāy, thoḍun thāy vā anyathā thāy chhe, have
em thatān karmanun ja nimitta to na rahyun?
uttaraḥjem rokavāvāḷāe em kahyun kepāñch gāmomānthī ek divasamān koī ek
ja gāmamān jāo ane te paṇ ā chākarone sāthe laīne jāo. have e chākar anyathā pariṇame
to javun na thāy, thoḍun thāy vā anyathā thāy. tem karmano evo ja kṣhayopasham thayo chhe ke
āṭalā viṣhayomān koī ek viṣhayane ek kāḷamān dekho vā jāṇo. ane te paṇ āṭalān bāhya
dravyonun nimitta thatān ja dekho vā jāṇo. have tyān e bāhya dravya anyathā pariṇame to dekhavun
jāṇavun na thāy, thoḍun thāy vā anyathā thāy. e pramāṇe ā karmanā kṣhayopashamanā ja visheṣh
chhe, māṭe tyān karmonun ja nimitta jāṇavun. jem koīne andhakāranā paramāṇu āḍān āvatān dekhavun
thāy nahi, parantu ghuvaḍ ane bilāḍān ādi prāṇīone āḍān āvavā chhatān paṇ dekhavānun bane
chhe; e pramāṇe ā kṣhayopashamanī ja visheṣhatā chhe. arthāt jevo jevo kṣhayopasham hoy tevun tevun
ja dekhavun
jāṇavun thāy chhe. e pramāṇe ā jīvane kṣhayopashamagnānanī pravr̥utti hoy chhe.
vaḷī mokṣhamārgamān avadhimanaḥparyayagnān hoy chhe te paṇ kṣhayopashamagnān ja chhe. tene
paṇ e ja pramāṇe ek kāḷamān koī ekane pratibhāsavārūp vā paradravyanun ādhīnapaṇun jāṇavun.
vaḷī je visheṣhatā chhe te visheṣh jāṇavī. e pramāṇe gnānāvaraṇ
darshanāvaraṇanā udayanā nimittathī
gnāndarshananā ghaṇā anshono to abhāv hoy chhe tathā tenā kṣhayopashamathī thoḍā anshono sadbhāv
hoy chhe.
mithyātvarup jīvanī avasthā
vaḷī ā jīvane mohanā udayathī mithyātva tathā kaṣhāyabhāv thāy chhe. tyān darshanamohanā
udayathī mithyātvabhāv thāy chhe, jethī ā jīv anyathā pratītirūp atattvashraddhān kare chhe. jem
chhe tem mānato nathī, paṇ jem nathī tem māne chhe. amūrtik pradeshono puñj prasiddha gnānādi
guṇono dhārak anādinidhan vastu pote chhe, tathā mūrtik pudgaladravyono piṇḍ prasiddha gnānādirahit
navīn ja jeno sanyog thayo chhe evā sharīrādi pudgal ke je potānāthī par chhe
enā
sanyogarūp nānā prakār manuṣhyatiryañchādi paryāyo hoy chhe te paryāyomān ā mūḍh jīv ahambuddhi

Page 31 of 370
PDF/HTML Page 59 of 398
single page version

dhārī rahyo chhe, svaparano bhed karī shakato nathī. je paryāy pāmyo hoy tene ja potāpaṇe māne
chhe; tathā e paryāyamān paṇ je gnānādik guṇo chhe te to potānā guṇ chhe ane rāgādik chhe
te potāne karmanimittathī aupādhikabhāv chhe, vaḷī varṇādik chhe te potānā guṇo nathī paṇ sharīrādi
pudgalanā guṇo chhe, sharīrādimān paṇ varṇādinun vā paramāṇuonun palaṭāvun nānā prakārarūp thayā
kare chhe e sarva pudgalanī avasthāo chhe, parantu te badhāne ā jīv potānun svarūp jāṇe chhe.
svabhāv
parabhāvano vivek thaī shakato nathī.
vaḷī manuṣhyādi paryāyomān potānāthī pratyakṣha bhinna dhankuṭumbādikano sambandh thāy chhe;
ane te potāne ādhīn pariṇamatā nathī topaṇ temān ā jīv mamakār kare chhe ke ‘‘ā badhān
mārān chhe’’ paṇ e koī paṇ prakārathī potānān thatān nathī, mātra potānī mānyatāthī ja tene potānān
māne chhe. vaḷī manuṣhyādi paryāyomān koī veḷā devādi ane tattvonun je anyathā svarūp kalpit
karyun tenī to pratīti kare chhe, paṇ jevun yathārtha svarūp chhe tevun pratīt karato nathī. e prakāre
darshanamohanā udayathī jīvane atattvashraddhānarūp mithyābhāv thāy chhe. temān jyāre teno tīvra uday
hoy chhe tyāre satyārtha shraddhānathī ghaṇun viparīt shraddhān thāy chhe tathā jyāre mand uday hoy chhe
tyāre satyārtha shraddhānathī thoḍun viparīt shraddhān thāy.
chāritramoharup jīvanī avasthā
chāritramohanā udayathī ā jīvane kaṣhāyabhāv thāy chhe tyāre pote dekhatojāṇato chhatān
paṇ parapadārthomān iṣhṭaaniṣhṭapaṇun mānī krodhādi kare chhe.
krodhano uday thatān padārtho pratye aniṣhṭapaṇun chintavī tenun būrun thavun ichchhe chhe. koī makān
ādi achetan padārtha būrān lāgatān tene toḍavāphoḍavā ādi rūpathī tenun būrun ichchhe chhe tathā
koī shatru ādi sachetan padārtho būrā lāge tyāre tene vadhbandhanādi vā prahārādivaḍe duḥkh
upajāvī tenun būrun karavā ichchhe chhe. vaḷī pote vā anya chetanachetan padārtha koī prakāre
pariṇamatā hoy ane potāne te pariṇaman būrun lāge to tene anya prakāre pariṇamāvavā vaḍe
karīne te pariṇamananun būrun ichchhe chhe. e pramāṇe krodhathī būrun thavānī ichchhā to kare, paṇ būrun
thavun te
bhavitavyaādhīn chhe.
mānano uday thatān anya padārtho pratye aniṣhṭapaṇun mānī tene nīcho pāḍavā ane pote
ūñcho thavā ichchhe chhe. maḷ, dhūḷ ādi achetan padārthomān jugupsā vā nirādarādivaḍe tenī hīnatā
tathā potānī uchchatā ichchhe chhe. tathā anya puruṣhādi chetan padārthone potānī āgaḷ namāvavā
vā potāne ādhīn karavā ichchhe chhe. ityādi prakāre anyanī hīnatā tathā potānī uchchatā sthāpan
karavā ichchhe chhe. lokamān pote jem ūñcho dekhāy tem shr̥uṅgārādi kare vā dhan kharche. bījo koī
potānāthī uchcha kārya karato hoy chhatān tene koī paṇ prakāre nīcho darshāve tathā pote nīch kārya

Page 32 of 370
PDF/HTML Page 60 of 398
single page version

karato hoy chhatān potāne ūñcho darshāve. e pramāṇe mānavaḍe potānī mahantatānī ichchhā to ghaṇī
kare, paṇ mahantatā thavī
bhavitavyaādhīn chhe.
māyā kaṣhāyano uday thatān koī padārthane iṣhṭa mānī tene arthe nānā prakārarūpchhaḷ prapañch
vaḍe tenī siddhi karavā ichchhe chhe. ratnasuvarṇādi achetan padārthonī vā strī, dāsī, dāsādi
sachetan padārthonī siddhi arthe anek chhaḷ kare. bījāne ṭhagavā māṭe potānī anek prakāre achhatī
avasthāo kare vā bījā chetan
achetan padārthonī avasthāo palaṭāve. ityādi chhaḷ vaḍe
potāno abhiprāy siddha karavā ichchhe chhe. e pramāṇe māyā vaḍe iṣhṭasiddhi arthe nānā prakāranā
chhaḷ to kare chhatān iṣhṭasiddhi thavī
bhavitavyaādhīn chhe.
lobh kaṣhāyano uday thatān anya padārthone iṣhṭa mānī tenī prāpti karavā ichchhe. vastra,
ābharaṇ, dhan, dhānyādi achetan padārtho tathā strīputrādi sachetan padārthonī tr̥uṣhṇā thāy chhe.
vaḷī potānun vā anya sachetanachetan padārthonun koī pariṇaman hovun iṣhṭarūp mānī tene te
prakāranā pariṇamanarūp pariṇamāvavā ichchhe. e pramāṇe lobhathī iṣhṭaprāptinī ichchhā to ghaṇī kare,
parantu iṣhṭaprāpti thavī
bhavitavyaādhīn chhe.
e pramāṇe krodhādinā udayathī ātmā pariṇame chhe. tyān e kaṣhāy chārchār prakāranā
chhe. anantānubandhī, apratyākhyānāvaraṇī, pratyākhyānāvaraṇī ane sañjvalan.
je kaṣhāyanā udayathī ātmāne samyaktva ane svarūpācharaṇachāritra na thaī shake te
anantānubandhī kaṣhāy chhe.
je kaṣhāyanā udayathī ātmāne deshacharitra na prāpta thāy, tathā jethī kiñchit paṇ tyāg
na thaī shake te apratyākhyānāvaraṇ kaṣhāy chhe.
je kaṣhāyanā udayathī sakaḷachāritra na hoy, jethī sarvatyāg na banī shake te
pratyākhyānāvaraṇ kaṣhāy chhe.
je kaṣhāyanā udayathī sakaḷachāritramān doṣh ūpajyā kare, jethī yathākhyātachāritra na thaī
shake te sañjvalan kaṣhāy chhe.
have anādi sansāraavasthāmān e chāre kaṣhāyono nirantar uday hoy chhe. param
kr̥iṣhṇaleshyārūp tīvra kaṣhāy hoy tyān paṇ tathā shuklaleshyārūp mand kaṣhāy hoy tyān paṇ nirantar
e chāre kaṣhāyono uday rahe chhe, kāraṇ ke tīvra
mandatānī apekṣhāe e anantānubandhī ādi bhed
nathī, paṇ samyaktvādi ghātavānī apekṣhāe e bhed chhe. e kaṣhāyanī prakr̥itiono tīvra anubhāg
uday thatān tīvra krodhādi thāy chhe tathā mand anubhāg uday thatān mand krodhādi thāy chhe. mokṣhamārga
prāpta thatān e chāramānthī traṇ, be ane ekano uday rahī anukrame chāreno abhāv thāy chhe.
6