Page 13 of 370
PDF/HTML Page 41 of 398
single page version
uparathī āchāryādikothī anya grantho rachāyān. vaḷī tenāthī koīe anya grantho rachyān. e pramāṇe
granthothī grantha thatān granthonī paramparā pravarte chhe. tem hun paṇ pūrva grantha uparathī ā grantha banāvun
chhun. vaḷī jem sūrya vā sarva dīpako mārgane ek ja rūpe prakāshe chhe, tathā divyadhvani vā sarva grantho
mārgane ek ja rūpe prakāshe chhe, tem ā grantha paṇ mokṣhamārgane prakāshe chhe. vaḷī netrarahit vā
netravikār sahit puruṣhane prakāsh hovā chhatān paṇ mārga sūjhato nathī, tethī kāī dīpakano
mārgaprakāshakapaṇāno abhāv thayo nathī, tem pragaṭ karavā chhatān paṇ je manuṣhya gnānarahit vā
mithyātvādi vikār sahit chhe tene mokṣhamārga sūjhato nathī, tethī kāī granthano mokṣhamārgaprakāshak-
paṇāno abhāv thayo nathī. e pramāṇe ā granthanun ‘mokṣhamārgaprakāshak’ e nām sārthak jāṇavun.
tenā udyotathī potānun kārya karī shake, tem mahān granthono prakāsh to ghaṇā gnānādi sādhan vaḍe
rahe chhe paṇ jene ghaṇā gnānādikanī shakti na hoy tene laghu grantha banāvī āpīe to te tenun
sādhan rākhī tenā prakāshathī potānun kārya karī shake. māṭe ā sugam laghu grantha banāvīe chhīe.
vaḷī kaṣhāyapūrvak potānun mān vadhāravā, lobh sādhavā, yash vadhāravā ke potānī paddhati sāchavavā
hun ā grantha banāvato nathī, paṇ jene vyākaraṇ
bane chhatān teno yathārtha artha bhāse nahi evā ā samayamān mand buddhimān jīvo ghaṇā jovāmān
āve chhe, temanun bhalun thavā arthe dharmabuddhipūrvak ā bhāṣhāmay grantha banāvun chhun.
jīvane sugam mokṣhamārganā upadeshanun nimitta bane chhatān te abhyās na kare to tenā abhāgyano
mahimā koṇ karī shake? tenun to honahār ja vichārī potāne samatā āve. kahyun chhe keḥ
Page 14 of 370
PDF/HTML Page 42 of 398
single page version
shraddhān thāy chhe, tattvashraddhān thatān sanyamabhāv thāy chhe ane te āgamathī ātmagnānanī paṇ prāpti
thāy chhe, jethī sahaj mokṣhanī prāpti thāy chhe. dharmanā anek aṅgo chhe temān paṇ ek dhyān
vinā ānāthī ūñchun anya koī dharmanun aṅg nathī em jāṇī harakoī prakāre āgamano abhyās
karavā yogya chhe. vaḷī ā granthanun vāñchavun, sāmbhaḷavun ane vichāravun ghaṇun sugam chhe, koī
vyākaraṇādik sādhananī paṇ jarūr paḍatī nathī, māṭe tenā abhyāsamān avashya pravarto. ethī tamārun
kalyāṇ thashe.
Page 15 of 370
PDF/HTML Page 43 of 398
single page version
te jayavant raho sadā, ehī ja mokṣha upāv.
karavāno ja nirantar upāy paṇ rahe chhe, parantu kharo upāy pāmyā vinā te duḥkh dūr thatun nathī
tathā sahyun paṇ jatun nathī ane tethī ja ā jīv vyākul thaī rahyo chhe. e pramāṇe jīvane samasta
duḥkhanun mūḷ kāraṇ karmabandhan chhe, tenā abhāvarūp mokṣha chhe ane e ja param hit chhe. vaḷī
sācho upāy karavo e ja kartavya chhe māṭe teno ja ahīn tene upadesh āpīe chhīe. have jem
vaidya rog sahit manuṣhyane pratham to roganun nidān batāve ke
mane evo ja rog chhe. vaḷī e rogane dūr karavāno upāy anek prakāre batāve ane e upāyanī
tene pratīti aṇāve eṭalun to vaidyanun kām chhe tathā jo te rogī tenun sādhan kare to rogathī
mukta thaī potānā svabhāvarūp pravarte; e rogīnun kartavya chhe. e ja pramāṇe ahīn karmabandhanayukta
jīvane pratham to karmabandhananun nidān darshāvīe chhīe ke
thāy ke mane e ja pramāṇe karmabandhan chhe. tathā e karmabandhanathī dūr thavāno upāy anek prakāre
batāvīe chhīe ane te upāyanī tene pratīti aṇāvīe chhīe; eṭalo to shāstrano upadesh chhe.
have ā jīv tenun sādhan kare to karmabandhanathī mukta thaī potānā svabhāvarūp pravarte, e jīvanun
kartavya chhe.
karmabandhan hovāthī nānā prakāranā aupādhikabhāvomān jīvane paribhramaṇapaṇun hoy chhe, paṇ
avasthāmān anantānanta jīvadravya chhe. teo anādithī ja karmabandhan sahit chhe. paṇ em nathī
Page 16 of 370
PDF/HTML Page 44 of 398
single page version
rīte chhe? jem merugiri ādi akr̥utrim skandhomān anantā pudgalaparamāṇuo anādikāḷathī
ekabandhānarūp chhe, temānthī koī paramāṇu judā paḍe to koī navā maḷe chhe, e pramāṇe maḷavun
banne anādikāḷathī ekabandhānarūp chhe. temānthī koī karmaparamāṇu judā paḍe chhe tathā koī navā
maḷe chhe. e pramāṇe maḷavun
shun prayojan chhe? tem navīn paramāṇuonun karmarūp thavun to rāgādik vaḍe ja thāy chhe tathā anādi
pudgalaparamāṇuonī karmarūp ja avasthā chhe, tyān nimittanun shun prayojan? vaḷī jo anādi viṣhe
paṇ nimitta mānīe to anādipaṇun rahe nahi, māṭe karmano bandh anādi mānavo. shrī pravachanasār
shāstranī tattvapradīpikāvr̥uttinī vyākhyāmān sāmānya gneyādhikār chhe, tyān kahyun chhe ke
thambhāv rahyo nahi. tyāre tyān evo uttar āpyo chhe keḥ
paṇ em ja sambhave chhe. jo karmanimitta vinā jīvane pahelān rāgādik kahīe to rāgādik jīvano
ek svabhāv thaī jāy, kāraṇ paranimitta vinā hoy tenun ja nām svabhāv chhe. māṭe karmano
sambandh anādi ja mānavo.
jīv ane karmano sambandh paṇ anādithī ja jāṇavo; parantu teno navīn meḷāp thayo nathī. vaḷī
Page 17 of 370
PDF/HTML Page 45 of 398
single page version
kem kahyo?
kevaḷagnānavaḍe te pratyakṣha bhinna bhāse chhe; e vaḍe teonun bandhān hovā chhatān paṇ bhinnapaṇun jaṇāy
chhe. e bhinnatānī apekṣhāe teono sambandh vā sanyog kahyo chhe. kāraṇ navā maḷo vā maḷelā
ja ho, parantu bhinna dravyonā meḷāpamān em ja kahevun sambhave chhe. e pramāṇe jīv ane karmano
anādi sambandh chhe.
e pramāṇe e jīv ane karmano anādi sambandh chhe topaṇ jīvano koī pradesh karmarūp thato nathī,
tathā karmano koī paramāṇu jīvarūp thato nathī paṇ potapotānā lakṣhaṇane dharī banne judān judān
ja rahe chhe. jem suvarṇa ane rūpāno ek skandh hovā chhatān pītādi guṇone dharī suvarṇa judun
ja rahe chhe tathā shvetādi guṇone dharī rūpun judun ja rahe chhe tem e banne judān jāṇavān.
amūrtik ātmā tathā indriyagamya hovā yogya mūrtik karmo
e banneno sāth rahe, paṇ chhūṭā paḍe nahi; tathā paraspar kārya
jīvone paṇ samajavo.
Page 18 of 370
PDF/HTML Page 46 of 398
single page version
ane lobhādik kaṣhāyonī vyaktatā thāy chhe. tathā antarāyavaḍe jīvano svabhāv dīkṣhā levānā
sāmarthyarūp je vīrya
na samajavun ke pahelān to svabhāvarūp shuddhaātmā hato, parantu pāchhaḷathī karmanimittathī
svabhāvaghātavaḍe ashuddha thayo.
karyo?
e shaktinun vyaktapaṇun na thayun. eṭale shakti apekṣhā svabhāv chhe teno, vyakta na thavā devānī
apekṣhāe, ghāt karyo em kahīe chhīe.
chhūṭī shakato nathī. nāmakarmavaḍe gati, jāti ane sharīrādik nīpaje chhe, tathā gotrakarmavaḍe ūñch
tem ja banī rahe chhe paṇ anyathā thaī shakatī nathī. e pramāṇe aghātikarmonun nimitta jāṇavun.
Page 19 of 370
PDF/HTML Page 47 of 398
single page version
em to nathī. sahaj ja nimitta
mohanadhūḷ paḍī chhe tethī te puruṣh pāgal banī gayo, have tyān e mohanadhūḷane to gnān paṇ
nathī tem temān baḷavānapaṇun paṇ nathī, chhatān pāgalapaṇun e mohanadhūḷ vaḍe ja thatun jovāmān
āve chhe. mohanadhūḷanun to mātra nimittapaṇun ja chhe, paṇ te puruṣh pote ja pāgal thaī pariṇame
chhe, evo ja nimitta
koīe karuṇābuddhipūrvak divas viṣhe lāvīne meḷavyān nathī paṇ sūryodayanun nimitta pāmīne pote
ja maḷe chhe, tathā sūryāstanun nimitta pāmīne pote ja chhūṭān paḍe chhe. evo ja nimitta
meghapaṭalanā mandapaṇāthī jeṭalo prakāsh pragaṭ chhe te e sūryanā svabhāvano ansh chhe; paṇ
meghapaṭalajanit nathī. tem jīvano gnān
ja chhe, karmodayajanya aupādhikabhāv nathī. have e pramāṇe svabhāvanā anshano anādithī māṇḍī
kadī paṇ abhāv thato nathī. ane e vaḍe ja jīvanā jīvatvano nishchay karī shakāy chhe ke ā
je dekhavā
chhūṭavun kem thāy? vaḷī e karmanā udayathī jeṭalān gnān, darshan ane vīrya abhāvarūp chhe te
vaḍe paṇ bandh thato nathī, kāraṇ ke jyān pote ja abhāvarūp chhe tyān te abhāv anyanun kāraṇ
kem thāy? māṭe gnānāvaraṇ, darshanāvaraṇ ane antarāyanā nimittathī ūpajelā bhāvo navīn
karmabandhanā kāraṇarūp nathī. mohanīyakarmanā udayavaḍe jīvane ayathārthashraddhānarūp mithyātvabhāv thāy
chhe. tathā krodh, mān, māyā ane lobhādik kaṣhāyabhāv thāy chhe; te joke jīvanā astitvamay
chhe, jīvathī judā nathī, jīv ja teno kartā chhe ane jīvanā pariṇamanarūp ja e kārya thāy
Page 20 of 370
PDF/HTML Page 48 of 398
single page version
thāy chhe. māṭe e jīvano nijasvabhāv nathī paṇ aupādhikabhāv chhe. tathā e bhāvo vaḍe navīn
bandh thāy chhe māṭe mohanā udayathī utpanna thayelā bhāvo bandhanā kāraṇarūp chhe.
jāṇavān.
ekabandhānarūp hovānī shakti thāy chhe, tene yog kahe chhe. tenā nimittathī samaye samaye karmarūp
hovā yogya anant paramāṇuonun grahaṇ thāy chhe. tyān alpa yog hoy to thoḍā paramāṇuonun
tathā ghaṇo yog hoy to ghaṇā paramāṇunun grahaṇ thāy chhe. ek samayamān grahaṇ thayelā
pudgalaparamāṇuo gnānāvaraṇādi mūl prakr̥iti vā tenī uttar prakr̥itiomān siddhāntamān kahyā pramāṇe
svayam vaheñchāī jāy chhe, ane te vaheñchaṇī anusār te paramāṇuo te te prakr̥itiorūp pote ja
pariṇamī jāy chhe.
vinā ghātiyākarmonī to sarva prakr̥itiono nirantar bandh thayā ja kare chhe. koī paṇ samay koī
paṇ prakr̥itino bandh thayā vinā raheto ja nathī. parantu āṭalun samajavānun ke
ek ek prakr̥itino ja bandh thāy chhe.
koī pāpaprakr̥itiono bandh thāy chhe. e pramāṇe yoganā nimittathī karmanun āgaman thāy chhe.
māṭe yog chhe te āsrav chhe em kahyun chhe. vaḷī e yogadvārā grahaṇ thayelān karmaparamāṇuonun
nām pradesh chhe. teono bandh thayo ane temān mūḷ
Page 21 of 370
PDF/HTML Page 49 of 398
single page version
ghāti
ghaṇo ane ghaṇo kaṣhāy hoy to thoḍo sthitibandh thāy chhe.
nīpaje chhe. tyān ghātikarmanī sarva prakr̥itiomān vā aghātikarmonī pāpaprakr̥itiomān alpakaṣhāy hoy
to alpa anubhāg bandhāy chhe. ane ghaṇo kaṣhāy hoy to temān ghaṇo anubhāg bandhāy chhe.
tathā (aghātikarmonī)
jaghanya abādhā pot potānī
jaghanyasthitithī saṅkhyātaguṇī
alpa hoy chhe. tathā āyu-
karmanī jaghanya abādhā
āvalīnā asaṅkhyātamā-
bhāgapramāṇ tathā koī
āchāryanā mate ek antarmuhūrta
paṇ hoy chhe.
Page 22 of 370
PDF/HTML Page 50 of 398
single page version
chhe, tem karmaprakr̥itionā ghaṇā paramāṇu hoy chhatān temān thoḍā kāḷ sudhī thoḍun phaḷ devānī shakti
hoy to te karmaprakr̥iti hīnapaṇāne prāpta chhe tathā karmaprakr̥itionā thoḍā paramāṇuo hoy chhatān
temān ghaṇā kāḷ sudhī ghaṇun phaḷ devānī shakti hoy to te karmaprakr̥iti adhikapaṇāne prāpta chhe.
māṭe yogavaḍe thayelo prakr̥itibandh
thoḍā vā koī dhāturūp ghaṇā paramāṇuo hoy chhe, temān paṇ koī paramāṇuono sambandh ghaṇā
kāḷ sudhī tathā koīno thoḍā kāḷ sudhī rahe chhe. vaḷī e paramāṇuomān koī to potānun kārya
nīpajāvavānī ghaṇī shakti dharāve chhe ane koī alpa shakti dharāve chhe, have em thavāmān kāī
bhojanarūp pudgalapiṇḍane to gnān nathī ke ‘‘hun ām pariṇamun’’
gnānāvaraṇādi prakr̥itirūp pariṇame chhe. e karmaparamāṇuomānthī yathāyogya koī prakr̥itirūp thoḍā
vā koī prakr̥itirūp ghaṇā paramāṇuo hoy chhe, temān paṇ koī paramāṇuono sambandh ghaṇo kāḷ
rahe chhe tathā koīno thoḍo kāḷ rahe chhe, e paramāṇuomān koī to potānun kārya nipajāvavānī
ghaṇī shakti dhāre chhe tyāre koī thoḍī shakti dhāre chhe, em thavāmān koī karmavargaṇārūp
pudgalapiṇḍane to gnān nathī ke ‘hun ām pariṇamun’ tathā tyān anya koī pariṇamāvanāro paṇ
nathī, parantu evo ja keval nimitta
rokavānī shakti hoy chhe, tem jīvabhāvanā nimittavaḍe pudgalaparamāṇuomān gnānāvaraṇādirūp
shakti thāy chhe. ahīn vichāravaḍe potānā udyamapūrvak kārya kare to tyān gnānanī jarūr kharī,
paṇ tathārūp nimitta banatān svayam tevun pariṇaman thāy tyān gnānanun kāī prayojan nathī. e
pramāṇe navīn bandh thavānun vidhān jāṇavun.
Page 23 of 370
PDF/HTML Page 51 of 398
single page version
avasthānun palaṭāvun paṇ thaī jāy chhe. koī anya prakr̥itionā paramāṇu hatā te saṅkramaṇarūp thaī
anya prakr̥itinā paramāṇu thaī jāy chhe. vaḷī koī prakr̥itiono sthiti vā anubhāg ghaṇo hato
tenun apakarṣhaṇ thaī thoḍo thaī jāy chhe tathā koī prakr̥itiono sthiti vā anubhāg thoḍo hato
tenun utkarṣhaṇ thaī ghaṇo thaī jāy chhe. e pramāṇe pūrve bāndhelā paramāṇuonī avasthā paṇ
jīvabhāvanun nimitta pāmīne palaṭāy chhe. nimitta na bane to na palaṭāy, jemanī tem rahe. evī
rīte sattārūp karmo rahe chhe.
kārya svayam banī jāy chhe. eṭalo ja ahīn nimitta
jāy chhe. enun ja nām savipākanirjarā chhe. e pramāṇe samay samay uday thaī karmo kharī jāy
chhe. karmapaṇun nāsh pāmatān te paramāṇu te ja skandhamān raho vā judā thaī jāo, enun kāī prayojan
ja nathī.
hoy te sarvamān kramathī uday āve chhe. vaḷī ghaṇā samayamān bāndhelā paramāṇu ke je ek
samayamān uday āvavā yogya chhe te badhā ekaṭhā thaī uday āve chhe, te sarva paramāṇuono
anubhāg maḷatān jeṭalo anubhāg thāy teṭalun phaḷ te kāḷamān nīpaje chhe, vaḷī anek samayomān
bāndhelā paramāṇu bandhasamayathī māṇḍī udayasamay sudhī karmarūp astitvane dhārī jīvathī sambandharūp
rahe chhe. e pramāṇe karmonī bandh, uday, sattārūp avasthā jāṇavī. tyān samaye samaye ek
samayaprabaddhamātra paramāṇu bandhāy chhe, ek samayaprabaddhamātra nirjare chhe tathā doḍhaguṇahānivaḍe
guṇit samayaprabaddhamātra sadākāḷ sattāmān rahe chhe. e sarvanun visheṣh varṇan āgaḷ karma
Page 24 of 370
PDF/HTML Page 52 of 398
single page version
thāy chhe tathā bhāvakarmanā nimittathī dravyakarmono bandh thāy chhe. pharī pāchho dravyakarmathī bhāvakarma
ane bhāvakarmathī dravyakarma
tīvra uday āvatān tīvra kaṣhāy thāy chhe jethī tīvra navīn bandh thāy chhe; tathā koī kāḷamān mand
uday āvatān mand kaṣhāy thāy chhe jethī navīn bandh mand thāy chhe. vaḷī e tīvra
dhārā pravāharūp dravyakarma vā bhāvakarmanī pravr̥utti jāṇavī.
to pudgalaparamāṇuono piṇḍ chhe tathā dravyaindriy, dravyaman, shvāsochchhvās ane vachan e
sharīranān ja aṅg chhe, tethī ene paṇ pudgalaparamāṇunā piṇḍ jāṇavān. e pramāṇe sharīr tathā
dravyakarma sambandhasahit jīvane ekakṣhetrāvagāharūp bandhān thāy chhe. je sharīranā janmasamayathī māṇḍī
jeṭalī āyunī sthiti hoy teṭalā kāḷ sudhī sharīrano sambandh rahe chhe. āyu pūrṇa thatān maraṇ
thāy chhe tyāre te sharīrano sambandh chhūṭe chhe arthāt sharīr ane ātmā judā judā thaī jāy chhe.
vaḷī tenā anantar samayamān vā bījā, trījā, chothā samayamān jīv karmaudayanā nimittathī navīn
sharīr dhāre chhe tyān paṇ te potānī āyusthiti paryant te ja pramāṇe sambandh rahe chhe. pharī jyāre
maraṇ thāy chhe tyāre tenāthī paṇ sambandh chhūṭī jāy chhe. e pramāṇe pūrva sharīranun chhoḍavun, ane
navīn sharīranun grahaṇ karavun anukrame thayā ja kare chhe. vaḷī te ātmā joke asaṅkhyāt pradeshī
chhe topaṇ saṅkoch
tenā pramāṇarūp rahe chhe. vaḷī e sharīranān aṅgabhūt dravyaindriy ane man tenī sahāyathī jīvane
jāṇapaṇānī pravr̥utti thāy chhe tathā sharīranī avasthā anusār mohanā udayathī jīv sukhī
Page 25 of 370
PDF/HTML Page 53 of 398
single page version
anyathā avasthārūp pravarte chhe. e pramāṇe nokarmanī pravr̥utti jāṇavī.
e āyu pūrṇa karīne nityanigodasharīrane ja dhāre chhe. e pramāṇe anantānant pramāṇ sahit
jīvarāshi chhe, te anādi kāḷathī tyān ja janma
pr̥ithvī, jaḷ, agni, pavan ane pratyek vanaspatirūp ekendriy paryāyomān vā beindriy, teindriy,
chaurendriyarūp paryāyomān vā narak, tiryañch, manuṣhya ane devarūp pañchendriy paryāyomān bhramaṇ kare
chhe. tyān keṭalāk kāḷ sudhī bhramaṇ karī pharī pāchhā nigodaparyāyane prāpta thāy chhe, tene itaranigod
kahe chhe. tyān keṭalok kāḷ rahī tyānthī nīkaḷī anya paryāyomān bhramaṇ kare chhe. have e paribhramaṇ
karavāno utkr̥uṣhṭa kāḷ pr̥ithvī ādi sthāvar jīvomān asaṅkhyāt kalpamātra chhe, beindriyathī pañchendriy
sudhī tras jīvomān kanīk adhik be hajār sāgar chhe ane itaranigodamān aḍhīpudgalaparāvartan
mātra chhe. e paṇ anant kāḷ chhe. vaḷī itaranigodathī nīkaḷī koī jīv sthāvar paryāy pāmī
pharī pāchho nigodamān jāy
to ekendriy paryāyonun ja dhāravun bane chhe. tyānthī nīkaḷī anya paryāy pāmavo e
kākatālīyanyāyavat chhe. e pramāṇe ā jīvane anādi kāḷathī ja karmabandhanarūp rog thayo chhe.
svarūpapratibhāsananun nām gnān chhe. have evā svabhāvavaḍe trikālavartī sarvaguṇaparyāyasahit sarva
padārthone pratyakṣha yugapat sahāy vinā dekhī
Page 26 of 370
PDF/HTML Page 54 of 398
single page version
vā avadhidarshan paṇ hoy chhe. have enī paṇ pravr̥utti kevī rīte hoy chhe te ahīn darshāvīe chhīe.
lagāvavāthī ja dekhe paṇ chashmā vinā dekhī shakato nathī. tem ātmānun gnān mand chhe, have te potānā
gnānavaḍe ja jāṇe chhe, parantu dravyaindriy vā manano sambandh thatān ja jāṇe chhe, e vinā nahi.
vā mananā paramāṇu anyathā pariṇamyā hoy to te jāṇī shake nahi, thoḍun jāṇe vā anyathā
jāṇe. kāraṇ dravyaindriy vā manarūp paramāṇuonā pariṇamanane tathā matignānane nimitta
hoy to jāṇapaṇun na thāy, thoḍun thāy vā anyathā paṇ thāy.
tathā līlo kāch āḍo āve to līlun dekhāy. e pramāṇe anyathā jāṇavun thāy chhe. vaḷī dūrabīn
jāṇavun. vaḷī mantrādikanā prayogathī, madirā
chhe em samajavun.
anyathā prakāre jāṇe tathā koīne kiñchitmātra jāṇe, ityādi prakāre nirmaḷ jāṇavānun banatun nathī,
em e matignān parādhīnatāpūrvak indriy tathā man dvārā pravarte chhe. tyān indriyovaḍe to jeṭalā
Page 27 of 370
PDF/HTML Page 55 of 398
single page version
ja jāṇe chhe.
samīpakṣhetravartī rūpī
asatne jāṇe. jem svapnamān vā jāgr̥utimān paṇ je kadāchit kyāy paṇ na hoy evā ākārādik
chintave chhe vā jevā nathī tevā māne chhe
vanaspatirūp ekendriyone sparshanun ja gnān chhe. iyaḷ, shaṅkh ādi beindriy jīvone sparsha ane
rasanun gnān chhe. kīḍī, makoḍā ādi teindriy jīvone sparsha, ras ane gandhanun gnān chhe. bhamaro,
mākhī ane pataṅgādik chaurendriy jīvone sparsha, ras, gandh ane varṇanun gnān chhe. tathā machchha,
gāy, kabūtar ādi tiryañch tathā manuṣhya, dev, nārakī ādi pañchendriy jīvone sparsha, ras, gandh,
varṇa ane shabdanun gnān chhe. vaḷī tiryañchomān koī sañgnī chhe tathā koī asañgnī chhe. temān sañgnīone
to manajanit gnān hoy chhe paṇ asañgnīone nahi. tathā manuṣhya, dev ane nārakī jīvo sañgnī
ja chhe te sarvane manajanit gnān hoy chhe. e pramāṇe matignānanī pravr̥utti jāṇavī.
te mahāparādhīn chhe. upar pramāṇe ja pratyek indriyanī viṣhay jāṇavānī labdhinī pragaṭatā utkr̥uṣhṭapaṇe hoy chhe.
indra je ātmā tene jāṇavānun je chihna te indriy chhe. athavā indra je karma temānthī nīpajelī
jāṇī shakato nathī. tethī ja indriyajanya gnān parādhīn ane kuṇṭhit chhe.
Page 28 of 370
PDF/HTML Page 56 of 398
single page version
jāṇavun thayun te shrutagnān chhe. e pramāṇe anya paṇ jāṇavun. e to akṣharātmak shrutagnān
chhe. vaḷī jem sparsha vaḍe ṭhaṇḍakanun jāṇavun thayun te to matignān chhe ane tenā sambandhathī ‘‘ā hitakārī
nathī, tethī chālyā javun’’ ityādirūp gnān thayun te anakṣharātmak shrutagnān chhe. e pramāṇe anya
paṇ samajavun. have ekendriyādik asañgnī jīvone to anakṣharātmak ja shrutagnān hoy chhe tathā
sañgnī pañchendriy jīvone banne gnān hoy chhe. e shrutagnān chhe te anek prakārathī parādhīn evā
matignānane paṇ ādhīn chhe, vā anya anek kāraṇone ādhīn chhe tethī mahāparādhīn jāṇavun.
tathā sañgnī pañchendriy, tiryañch tathā manuṣhyomān paṇ koī koīne hoy chhe ane asañgnī sudhīnā jīvone
to ā gnān hotun ja nathī. have ā gnān paṇ sharīrādik pudgalone ādhīn chhe. avadhignānanā
traṇ bhed chhe
sarvāvadhi ane manaḥparyay e traṇ gnān mokṣhamārgamān ja pragaṭe chhe. kevalagnān mokṣhasvarūp chhe, tethī
ā anādi sansāraavasthāmān teno sadbhāv ja nathī. e pramāṇe gnānanī pravr̥utti hoy chhe.
netraindriyavaḍe je darshan thāy tenun nām chakṣhudarshan chhe, te chaurendriy tathā pañchendriy jīvone ja
hoy chhe, tathā sparshan, rasanā, ghrāṇ ane shrotra
viṣhayono sambandh thatān avadhignān pahelān je sattāmātraavalokanarūp pratibhās thāy chhe tenun nām
avadhidarshan chhe. jene avadhignān hoy tene ja ā avadhidarshan hoy chhe. chakṣhu, achakṣhu ane
nī san0 ṭīkā) matignān darshanopayogapūrvak thāy chhe tethī shrutadarshan ane manaḥparyayadarshan
Page 29 of 370
PDF/HTML Page 57 of 398
single page version
dvārā ek jīvane ek kāḷamān koī ek ja viṣhayanun dekhavun vā jāṇavun thāy chhe, e pariṇamananun
nām ja upayog chhe. have ek jīvane ek kāḷamān kān to gnānopayog hoy chhe vā darshanopayog
hoy chhe. vaḷī ek upayoganī paṇ ek ja bhedarūp pravr̥utti hoy chhe. jem matignān hoy tyāre
anya gnān na hoy. vaḷī ek bhedamān paṇ koī ek viṣhayamān ja pravr̥utti hoy chhe. jem sparshane
jāṇato hoy te veḷā rasādikane na jāṇe. vaḷī ek viṣhayamān paṇ tenā koī ek aṅgamān ja
pravr̥utti hoy chhe. jem ūṣhṇa sparshane jāṇato hoy te veḷā rukṣhādine na ja jāṇe. e pramāṇe
ek jīvane ek kāḷamān koī ek gney vā drashyamān gnān vā darshananun pariṇaman hoy chhe. em
ja jovāmān āve chhe.
chhe. e eṭalī badhī shīghra phare chhe ke je vaḍe te banne golakanun sādhan kare chhe. te ja pramāṇe
ā jīvane dvār to anek chhe ane upayog ek chhe, paṇ e eṭalo badho shīghra phare chhe je
vaḍe sarva dvāronun sādhan rahe chhe.
shakti hoy chhe, paṇ shakti to ātmāmān kevaḷagnān{darshananī hoy chhe.
kāḷamān tenun sāmarthya thashe, paṇ te vartamān sāmarthyarūp nathī. vartamānamān to pāñch gāmothī adhik
gāmomān te gaman karī shakato nathī. vaḷī pāñch gāmomān javānī sāmarthyarūp shakti vartamānamān
paryāy apekṣhāe chhe. tethī te teṭalāmān ja gaman karī shake chhe. ane gaman karavānī vyaktatā
ek divasamān ek gāmanī ja hoy chhe. tem ā jīvamān sarvane dekhavā
Page 30 of 370
PDF/HTML Page 58 of 398
single page version
dekhavā
to javun na thāy, thoḍun thāy vā anyathā thāy. tem karmano evo ja kṣhayopasham thayo chhe ke
dravyonun nimitta thatān ja dekho vā jāṇo. have tyān e bāhya dravya anyathā pariṇame to dekhavun
chhe, māṭe tyān karmonun ja nimitta jāṇavun. jem koīne andhakāranā paramāṇu āḍān āvatān dekhavun
thāy nahi, parantu ghuvaḍ ane bilāḍān ādi prāṇīone āḍān āvavā chhatān paṇ dekhavānun bane
chhe; e pramāṇe ā kṣhayopashamanī ja visheṣhatā chhe. arthāt jevo jevo kṣhayopasham hoy tevun tevun
ja dekhavun
vaḷī je visheṣhatā chhe te visheṣh jāṇavī. e pramāṇe gnānāvaraṇ
chhe tem mānato nathī, paṇ jem nathī tem māne chhe. amūrtik pradeshono puñj prasiddha gnānādi
guṇono dhārak anādinidhan vastu pote chhe, tathā mūrtik pudgaladravyono piṇḍ prasiddha gnānādirahit
navīn ja jeno sanyog thayo chhe evā sharīrādi pudgal ke je potānāthī par chhe
Page 31 of 370
PDF/HTML Page 59 of 398
single page version
chhe; tathā e paryāyamān paṇ je gnānādik guṇo chhe te to potānā guṇ chhe ane rāgādik chhe
te potāne karmanimittathī aupādhikabhāv chhe, vaḷī varṇādik chhe te potānā guṇo nathī paṇ sharīrādi
pudgalanā guṇo chhe, sharīrādimān paṇ varṇādinun vā paramāṇuonun palaṭāvun nānā prakārarūp thayā
kare chhe e sarva pudgalanī avasthāo chhe, parantu te badhāne ā jīv potānun svarūp jāṇe chhe.
svabhāv
mārān chhe’’ paṇ e koī paṇ prakārathī potānān thatān nathī, mātra potānī mānyatāthī ja tene potānān
māne chhe. vaḷī manuṣhyādi paryāyomān koī veḷā devādi ane tattvonun je anyathā svarūp kalpit
karyun tenī to pratīti kare chhe, paṇ jevun yathārtha svarūp chhe tevun pratīt karato nathī. e prakāre
darshanamohanā udayathī jīvane atattvashraddhānarūp mithyābhāv thāy chhe. temān jyāre teno tīvra uday
hoy chhe tyāre satyārtha shraddhānathī ghaṇun viparīt shraddhān thāy chhe tathā jyāre mand uday hoy chhe
tyāre satyārtha shraddhānathī thoḍun viparīt shraddhān thāy.
karīne te pariṇamananun būrun ichchhe chhe. e pramāṇe krodhathī būrun thavānī ichchhā to kare, paṇ būrun
thavun te
tathā potānī uchchatā ichchhe chhe. tathā anya puruṣhādi chetan padārthone potānī āgaḷ namāvavā
vā potāne ādhīn karavā ichchhe chhe. ityādi prakāre anyanī hīnatā tathā potānī uchchatā sthāpan
karavā ichchhe chhe. lokamān pote jem ūñcho dekhāy tem shr̥uṅgārādi kare vā dhan kharche. bījo koī
potānāthī uchcha kārya karato hoy chhatān tene koī paṇ prakāre nīcho darshāve tathā pote nīch kārya
Page 32 of 370
PDF/HTML Page 60 of 398
single page version
kare, paṇ mahantatā thavī
avasthāo kare vā bījā chetan
chhaḷ to kare chhatān iṣhṭasiddhi thavī
parantu iṣhṭaprāpti thavī
e chāre kaṣhāyono uday rahe chhe, kāraṇ ke tīvra
uday thatān tīvra krodhādi thāy chhe tathā mand anubhāg uday thatān mand krodhādi thāy chhe. mokṣhamārga
prāpta thatān e chāramānthī traṇ, be ane ekano uday rahī anukrame chāreno abhāv thāy chhe.