Page 273 of 350
PDF/HTML Page 301 of 378
single page version
tyAg hai, kAy dvArA nahIn pravartanA so kAyase tyAg hai. isaprakAr anya tyAg va grahaN hotA
hai so aisI paddhati sahit hI hotA hai aisA jAnanA.
aviratikA abhAv kahA, so muniko manake vikalpa hote hain; parantu svechchhAchArI manakI pAparUp
pravRuttike abhAvase man-aviratikA abhAv kahA hai
shraddhAn pAyA jAye vah to samyaktvI, jisake unakA shraddhAn nahIn hai vah mithyAtvI jAnanA.
kyonki dAn denA charaNAnuyogamen kahA hai, isaliye charaNAnuyogakI hI apekShA samyaktva-mithyAtva
grahaN karanA. karaNAnuyogakI apekShA samyaktva-mithyAtva grahaN karanese vahI jIv gyArahaven
guNasthAnamen thA aur vahI antarmuhUrtamen pahale guNasthAnamen Aye, to vahAn dAtAr pAtra-apAtrakA
kaise nirNay kar sake?
pravRutti samAn hai; tathA yadi kadAchit samyaktvIko kisI chihna dvArA ThIk (nirNay) ho jAye
aur vah usakI bhakti na kare to auronko sanshay hogA ki isakI bhakti kyon nahIn kI?
isaprakAr usakA mithyAdRuShTipanA pragaT ho tab sanghamen virodh utpanna ho; isaliye yahAn
vyavahArasamyaktva-mithyAtvakI apekShA kathan jAnanA.
vyavahAradharmamen pradhAn ho use vyavahAradharmakI apekShA guNAdhik mAnakar usakI bhakti karatA hai,
aisA jAnanA. isIprakAr jo jIv bahut upavAsAdi kare use tapasvI kahate hain; yadyapi koI
Page 274 of 350
PDF/HTML Page 302 of 378
single page version
hI pradhAnatA hai, isaliye usIko tapasvI kahate hain. is prakAr anya nAmAdik jAnanA.
hai. vahAn yadyapi jIvAdi vastu abhed hain tathApi unamen bhedakalpanA dvArA vyavahArase dravya-guN-
paryAyAdikake bhedonkA nirUpaN karate hain. tathA pratIti karAneke artha anek yuktiyon dvArA
upadesh dete hain athavA pramAN-nay dvArA upadesh dete hain vah bhI yukta hai, tathA vastuke anumAn
jIv-ajIvakA nirNay karate hain; tathA vItarAgabhAv jis prakAr ho us prakAr AsravAdikakA
svarUp batalAte hain; aur vahAn mukhyarUpase gnAn-vairAgyake kAraN jo AtmAnubhavanAdik unakI
mahimA gAte hain.
hain, unako vahAnse udAs karake AtmAnubhavanAdimen lagAneko vrat-shIl-sanyamAdikakA hInapanA pragaT
karate hain. vahAn aisA nahIn jAn lenA ki inako chhoDakar pApamen laganA; kyonki us upadeshakA
prayojan ashubhamen lagAnekA nahIn hai, shuddhopayogamen lagAneko shubhopayogakA niShedh karate hain.
puNya-pAp samAn hain; parantu pApase puNya kuchh bhalA hai; vah tIvrakaShAyarUp hai, yah mandakaShAyarUp
hai; isaliye puNya chhoDakar pApamen laganA yukta nahIn hai
Page 275 of 350
PDF/HTML Page 303 of 378
single page version
vyavahArako hIn batalAyA hai.
batalAneko jo tIvrabandhake kAraN bhogAdik prasiddha the, un bhogAdikake hone par bhI
shraddhAnashaktike balase manda bandha hone lagA use ginA nahIn aur usI balase nirjarA visheSh
hone lagI, isaliye upachArase bhogonko bhI bandhakA kAraN nahIn kahA, nirjarAkA kAraN kahA.
vichAr karane par bhog nirjarAke kAraN hon to unhen chhoDakar samyagdRuShTi munipadakA grahaN kisaliye
kare? yahAn is kathanakA itanA hI prayojan hai ki dekho, samyaktvakI mahimA! jisake balase
bhog bhI apane guNako nahIn kar sakate hain.
tathA dravyAnuyogamen bhI charaNAnuyogavat grahaN-tyAg karAnekA prayojan hai; isaliye
charaNAnuyogamen to bAhyakriyAkI mukhyatAse varNan karate hain, dravyAnuyogamen AtmapariNAmonkI mukhyatAse
nirUpaN karate hain; parantu karaNAnuyogavat sUkShmavarNan nahIn karate. usake udAharaN dete hain
vah shuddhopayog
kiyA hai vah vivakShA yahAn nahIn hai.
dravyAnuyogamen shuddhopayog karanekA hI mukhya upadesh hai; isaliye vahAn chhadmastha jis kAlamen
buddhigochar bhakti Adi va hinsA Adi kAryarUp pariNAmonko chhoDakar AtmAnubhavanAdi kAryommen
Page 276 of 350
PDF/HTML Page 304 of 378
single page version
tathApi usakI vivakShA yahAn nahIn kI; apanI buddhigochar rAgAdik chhoDatA hai, is apekShA
use shuddhopayogI kahA hai.
jAtA hai. isIprakAr anyatra jAnanA.
parantu nichalI dashAmen dravyAnuyog apekShAse to kadAchit shuddhopayog hotA hai, parantu karaNAnuyog
apekShA sadAkAl kaShAy-anshake sadbhAvase shuddhopayog nahIn hai. isIprakAr anya kathan jAn lenA.
prayojan jAnanA.
hotA hai; so jahAn jaisA sambhav ho vaisA samajh lenA.
nirUpaN kiyA jAye to usakA svarUp bhalI-bhAnti bhAsit hotA hai.
jAnapanA hotA hai.
Page 277 of 350
PDF/HTML Page 305 of 378
single page version
paNDit samajhA den aur jo nahIn samajh saken to unhen munhase sIdhA hI kathan kahen. parantu
granthommen sIdhA likhanese visheShabuddhi jIv abhyAsamen visheSh nahIn pravartate, isaliye alankArAdi
AmnAy sahit kathan karate hain.
tathA jainamatamen bahut shAstra to chAron anuyogommen garbhit hain.
tathA vyAkaraN, nyAy, chhanda, koShAdik shAstra va vaidyak, jyotiSh, mantrAdi shAstra bhI
nirUpaN hotA hai vaisA sIdhI bhAShAmen nahIn ho sakatA; isaliye vyAkaraNAdikI AmnAyase varNan
kiyA hai. so apanI buddhike anusAr thoDA-bahut inakA abhyAs karake anuyogarUp prayojanabhUt
shAstronkA abhyAs karanA.
Page 278 of 350
PDF/HTML Page 306 of 378
single page version
dharma prApta karake apanA kalyAN karen
vikAr baDhate na jAne, to inakA bhI jAnanA hoo. anuyogashAstravat ye shAstra bahut kAryakArI
nahIn hain, isaliye inake abhyAsakA visheSh udyam karanA yogya nahIn hai.
sanchay kare to dhan to vahAn lag jAye, phi ra bahut kAryakArI vastukA sangrah kAhese kare?
usI prakAr bahut buddhimAn gaNadharAdik kathanchit alpakAryakArI vaidyakAdi shAstronkA bhI sanchay
karate hain; parantu thoDA buddhimAn unake abhyAsamen lage to buddhi to vahAn lag jAye, phi ra
utkRuShTa kAryakArI shAstronkA abhyAs kaise kare?
mandarAgI gaNadharAdik hain ve vaidyakAdi shAstronkA nirUpaN karen tathApi vikArI nahIn hote; parantu
tIvra rAgI unake abhyAsamen lag jAyen to rAgAdik baDhAkar pApakarmako bAndhegen
aisA kathan sunanA nahIn.
nikalate hain.
Page 279 of 350
PDF/HTML Page 307 of 378
single page version
hue; ityAdi chamatkAr tabhI bhAsit honge jab baDhAkar kathan kiyA jAye.
to chaityAlay banavAnevAlekA to doSh nahIn hai. usI prakAr shrIgurune purANAdimen shrRungArAdikA
varNan kiyA; vahAn unakA prayojan rAgAdik karAnekA to hai nahIn, dharmamen lagAnekA prayojan
hai; parantu koI pApI dharma na kare aur rAgAdik hI baDhAye to shrIgurukA kyA doSh hai?
usakA uttar yah hai
Ashrayase dharmamen ruchi karAte hain.
anya kArya bhI aise hI karegA jahAn bahut rAgAdi hon; isaliye usako bhI purAN sunanese
thoDI-bahut dharmabuddhi ho to ho. anya kAryonse to yah kArya bhalA hI hai.
Page 280 of 350
PDF/HTML Page 308 of 378
single page version
isaliye prathamAnuyogakA abhyAs karanA yogya hai.
is prakAr hai’, ‘yah is prakAr hai’ isamen apanA kArya kyA siddha huA? yA to bhakti karen,
yA vrat-dAnAdi karen, yA AtmAnubhavan karen
hotI hai, usakA svayamev uttam phal hotA hai. so karaNAnuyogake abhyAsamen usase bhI adhik
manda kaShAy ho sakatI hai, isaliye isakA phal ati uttam hotA hai. tathA vrat-dAnAdik
to kaShAy ghaTAneke bAhyanimittake sAdhan hain aur karaNAnuyogakA abhyAs karane par vahAn upayog
lag jAye tab rAgAdik dUr hote hain so yah antaranganimittakA sAdhan hai; isaliye yah visheSh
kAryakArI hai. vratAdik dhAraN karake adhyayanAdi karate hain. tathA AtmAnubhav sarvottam kArya
hai; parantu sAmAnya anubhavamen upayog TikatA nahIn hai aur nahIn TikatA tab anya vikalpa
hote hain; vahAn karaNAnuyogakA abhyAs ho to us vichAramen upayogako lagAtA hai.
rAgAdi miTAnekA kAraN hai.
chAhatA hai. yahAn udyam dvArA dvIp
Page 281 of 350
PDF/HTML Page 309 of 378
single page version
jAye to rAgAdik ho Ate hain aur dvIpAdikamen is lok sambandhI kArya kuchh nahIn hai, isaliye
rAgAdikakA kAraN nahIn hai.
jAnane par yathAvat rachanA bhAsit ho tab anyamatAdikakA kahA jhUTh bhAsit honese satya shraddhAnI
ho aur yathAvat rachanA jAnanese bhram miTane par upayogakI nirmalatA ho; isaliye vah abhyAs
kAryakArI hai.
jAtA hai; isaliye apanI buddhi anusAr kaThinatAse bhI jisakA abhyAs hotA jAne usakA
abhyAs karanA, tathA jisakA abhyAs ho hI na sake usakA kaise kare?
isaliye is upadeshase parAngmukh rahate hain.
hai, so paravashatAse hotI hai. apane vashase udyamapUrvak kArya kare aur kahe ki ‘pariNAm
isarUp nahIn hain’ so yah bhram hai. athavA bAhya padArthakA Ashray pAkar pariNAm ho sakate
hain; isaliye pariNAm miTAneke artha bAhya vastukA niShedh karanA samayasArAdimen kahA hai; isIliye
rAgAdibhAv ghaTane par anukramase bAhya aise shrAvak-munidharma hote hain. athavA isaprakAr shrAvak-
munidharma angIkAr karane par pAnchaven-chhaThaven Adi guNasthAnommen rAgAdi ghaTane par pariNAmonkI prApti
hotI hai
Page 282 of 350
PDF/HTML Page 310 of 378
single page version
hotA hai, so kyA kAraN hai? tathA tIrthankarAdik gRuhasthapad chhoDakar kisaliye sanyam grahaN
karen? isaliye yah niyam hai ki bAhya sanyam sAdhan binA pariNAm nirmal nahIn ho sakate.
isaliye bAhya sAdhanakA vidhAn jAnaneke liye charaNAnuyogakA abhyAs avashya karanA chAhiye.
adhyAtmagranthonkA abhyAs nahIn chhoDenge. itanA kare ki jise svachchhanda hotA jAne, use jisaprakAr
vah svachchhanda na ho usaprakAr upadesh de. tathA adhyAtmagranthommen bhI svachchhanda honekA jahAn-
tahAn niShedh karate hain, isaliye jo bhalI-bhAnti unako sune vah to svachchhanda hotA nahIn; parantu
ek bAt sunakar apane abhiprAyase koI svachchhanda ho to granthakA to doSh hai nahIn, us
jIvakA hI doSh hai.
jaise
hone par bahutase jIvonko mokShamArgakI prApti hotI hai, parantu koI ulTA pApamen pravarte, to usakI
mukhyatA karake adhyAtmashAstronkA to niShedh nahIn karanA.
adhyAtma-upadesh na hone par bahut jIvonke mokShamArgakI prAptikA abhAv hotA hai aur isamen
bahut jIvonkA bahut burA hotA hai; isaliye adhyAtma-upadeshakA niShedh nahIn karanA.
Page 283 of 350
PDF/HTML Page 311 of 378
single page version
abhyAs karane par hotA hai; isaliye pratham dravyAnuyogake anusAr shraddhAn karake samyagdRuShTi ho,
pashchAt charaNAnuyogake anusAr vratAdik dhAraN karake vratI ho.
use pahale kisI vratAdikakA upadesh dete hain; isaliye UnchI dashAvAlonko adhyAtma-abhyAs yogya
hai
usakA uttar yah hai
buddhi anusAr thoDA-bahut bhAsit ho; parantu sarvathA nirudyamI honekA poShaN karen vah to
jinamArgakA dveShI honA hai.
artha dravyAnuyogakA avashya abhyAs karanA.
paryAyAdikakA va pramAN-nayAdikakA va anyamatake kahe tattvAdikake nirAkaraNakA kathan kiyA,
Page 284 of 350
PDF/HTML Page 312 of 378
single page version
hain; isaliye unakA abhyAs nahIn karanA.
us abhyAsamen pravartanA yogya hai.
jAnane par jaisA bhAsit hotA hai vaisA bhAShAdik dvArA bhAsit nahIn hotA; isaliye paramparA
kAryakArI jAnakar inakA bhI abhyAs karanA; parantu inhImmen phans nahIn jAnA. inakA kuchh
abhyAs karake prayojanabhUt shAstronke abhyAsamen pravartanA.
nahIn pravartanA; aur inakA abhyAs na ho to mat hoo, kuchh bigAD nahIn hai.
sandeh nahIn karanA. jaise
uday kahA; vahAn viruddha nahIn jAnanA. samyagdRuShTike shraddhAnapUrvak tIvra shankAdikakA abhAv
huA hai athavA mukhyata samyagdRuShTi shankAdi nahIn karatA, us apekShA charaNAnuyogamen samyagdRuShTike
shankAdikakA abhAv kahA hai; parantu sUkShmashaktikI apekShA bhayAdikakA uday aShTamAdi guNasthAn
paryanta pAyA jAtA hai, isaliye karaNAnuyogamen vahAn tak unakA sadbhAv kahA hai. isIprakAr
anyatra jAnanA.
Page 285 of 350
PDF/HTML Page 313 of 378
single page version
kaShAyAdikakA sadbhAv dasaven Adi guNasthAn paryanta kahA, vahAn viruddha nahIn jAnanA; kyonki
yahAn pramAdommen to jin shubhAshubhabhAvonke abhiprAy sahit kaShAyAdik hote hain unakA grahaN hai
aur sAtaven guNasthAnamen aisA abhiprAy dUr huA hai, isaliye unakA vahAn abhAv kahA hai.
tathA sUkShmAdibhAvonkI apekShA unhInkA dasaven Adi guNasthAnaparyanta sadbhAv kahA hai.
to chorI Adi kArya aise grahaN kiye hain jinase danDAdik pAtA hai, lokamen ati nindA hotI
hai. tathA vratommen aise chorI Adi tyAg karane yogya kahe hain ki jo gRuhasthadharmase viruddha
hote hain va kinchit lokanindya hote hain
to chAritra hain aur agnAnapUrvak vratAdik hone par bhI asanyamI hI hai.
hain, unakI yathAyogya vinay karanA so vinay tap hai.
nindya hI hai aur nirlobhapanese dInatA Adi na kare vah abhimAn prashansA yogya hai.
sahit yathAsambhav kArya karanemen jo chaturAI ho vah shlAghgha hI hai. isIprakAr anyatra jAnanA.
Page 286 of 350
PDF/HTML Page 314 of 378
single page version
aur jahAn prashansA kI ho vahAn usase nIchI kriyA va ashubhakriyAkI apekShA jAnanA. isI
prakAr anyatra jAnanA.
parantu yathAsambhav usakA guN-doSh jAn lenA.
grahaNamAtra hai, tathA indriyavarNanamen darshan shabdakA artha netra dvArA dekhanA mAtra hai. tathA jaise sUkShma
aur bAdarakA artha
nAm pratyakSha hai. tathA jaise
devAdikake udIraNA nahIn kahI vahAn to anya nimittase maraN ho usakA nAm udIraNA hai aur
das karaNonke kathanamen udIraNAkaraN devAyuke bhI kahA hai, vahAn Uparake niShekonkA dravya
udayAvalImen diyA jAye usakA nAm udIraNA hai. isIprakAr anyatra yathAsambhav artha jAnanA.
Page 287 of 350
PDF/HTML Page 315 of 378
single page version
pahale joDanese jo artha hotA hai vah grahaN kiyA, anya nahIn kiyA. tathA jaise ‘prAN dhAraN
kare’ usakA nAm ‘jIv’ hai. jahAn jIvan-maraNakA vyavahAr- apekShA kathan ho vahAn to indriyAdi
prAN dhAraN kare vah jIv hai; tathA dravyAdikakA nishchay-apekShA nirUpaN ho vahAn chaitanyaprANako
dhAraN kare vah jIv hai. tathA jaise
hai, shAstrakA nAm samay hai, matakA nAm samay hai. isaprakAr anek arthommen jaisA jahAn sambhav
ho vaisA vahAn jAn lenA.
jo rUDhirUp artha ho vahI grahaN karanA. jaise
vahAn rUDhi nAm hai, isakA akSharArtha grahaN nahIn karanA; parantu is nAmakI dhArak ek vastu
hai, aisA artha grahaN karanA. isI prakAr anyatra jAnanA.
ginakar abhAv kahA hai
yah artha grahaN nahIn karanA; yahAn to krodhAdi samAn yah kaShAy nahIn hai, kinchit kaShAy
hain, isalie nokaShAy hain
hote hI anubhUti pragaT hotI hai. lokamen kisIke Ate hI koI kArya huA ho, vahAn aisA
kahate hain ki ‘yah AyA hI nahIn aur yah aisA kArya ho gayA.’ aisA hI prayojan yahAn
grahaN karanA. isIprakAr anyatra jAnanA.
Page 288 of 350
PDF/HTML Page 316 of 378
single page version
kare, shItal auShadhikA grahaN na kare; yah auShadhi auronko kAryakArI hai, aisA jAne.
usIprakAr jainashAstrommen anek upadesh hain, unhen jAne; parantu grahaN usIkA kare jisase apanA
vikAr dUr ho jAye. apaneko jo vikAr ho usakA niShedh karanevAle upadeshako grahaN kare,
usake poShak upadeshako grahaN na kare; yah upadesh auronko kAryakArI hai, aisA jAne.
yathAvat pravarte aur apaneko nishchayakA Adhikya ho to vyavahArapoShak upadeshakA grahaN karake
yathAvat pravarte. tathA pahale to vyavahArashraddhAnake kAraN AtmagnAnase bhraShTa ho rahA thA, pashchAt
vyavahAr upadeshakI hI mukhyatA karake AtmagnAnakA udyam na kare; athavA pahale to nishchayashraddhAnake
kAraN vairAgyase bhraShTa hokar svachchhandI ho rahA thA, pashchAt nishchay upadeshakI hI mukhyatA karake
viShay-kaShAyakA poShaN karatA hai. isaprakAr viparIt upadesh grahaN karanese burA hI hotA hai.
ho aur koI doSh lagatA ho vahAn vah doSh dUr karaneke liye us upadeshako angIkAr karanA.
tathA Ap to doShavAn hai aur is upadeshakA grahaN karake guNavAn puruShonko nIchA dikhalAye
AnandAmRutasindhushIkarachayairnirvApya janmajvaran.
ye muktervadanenduvIkShaNaparAste santi dvitrA yadi..24..
Page 289 of 350
PDF/HTML Page 317 of 378
single page version
to vah bhalA hai. tathA yahAn yah kahA hai ki ‘‘tU doShamay hI kyon nahIn huA?’’ so
yah to tarka kiyA hai, kahIn sarvadoShamay honeke artha yah upadesh nahIn hai. tathA yadi guNavAnakI
kinchit doSh hone par nindA hai to sarva doSharahit to siddha hain; nichalI dashAmen to koI guN
hotA hI hai.
hon, vahAn usakA doSh grahaN karanA yogya nahIn hai
vaktA krodh karatA rahe to usakA burA hI hogA. yah upadesh shrotAonke grahaN karane yogya
hai. kadAchit vaktA krodh karake bhI sachchA upadesh de to shrotA guN hI mAnenge. isIprakAr
anyatra jAnanA.
pAyegA. isIprakAr kisIke kisI kAryakI ati mukhyatA ho usake artha usake niShedhakA ati
khInchakar upadesh diyA ho; use jisake us kAryakI mukhyatA na ho va thoDI mukhyatA ho
vah grahaN kare to burA hI hogA.
nahIn hai va thoDA shAstrAbhyAs hai, vah jIv us upadeshase shAstrAbhyAs chhoD de aur AtmAnubhavamen
upayog na rahe tab usakA to burA hI hogA.
jai lei appabahuyan tatto puN jAi Niggodam..18.. (sUtrapAhuD)
Page 290 of 350
PDF/HTML Page 318 of 378
single page version
vah jIv is upadeshase pUjanAdi kArya chhoD de aur hinsArahit sAmAyikAdi dharmamen lage nahIn
tab usakA to burA hI hogA. isIprakAr anyatra jAnanA.
rahe to ulTA rog hogA. usIprakAr koI dharmakArya hai; parantu apaneko jab tak us dharmakAryase
hit ho tab tak usakA grahaN kare; yadi uchcha dashA hone par nichalI dashA sambandhI dharmake
sevanamen lage to ulTA vikAr hI hogA.
pratikramaNAdikako viSh kahA hai. tathA jaise avratIko karane yogya prabhAvanAdi dharmakArya kahe
hain, unhen vratI hokar kare to pAp hI bAndhegA. vyApArAdi Arambha chhoDakar chaityAlayAdi kAryonkA
adhikArI ho yah kaise banegA? isIprakAr anyatra bhI jAnanA.
Unche dharmakA grahaN kare to mahAn doSh utpanna hogA. yahAn udAharaN
tathA bhojanAdi viShayommen Asakta ho aur ArambhatyAgAdi dharmako angIkAr kare to doSh hI
utpanna hogA. tathA jaise vyApArAdi karanekA vikAr to chhUTe nahIn aur tyAgake bheSharUp dharma
angIkAr kare to mahAn doSh utpanna hogA. isIprakAr anyatra jAnanA.
upadesh to vachanAtmak hai tathA vachan dvArA anek artha yugapat nahIn kahe jAte; isaliye upadesh
to ek hI arthakI mukhyatAsahit hotA hai.
jinamatakA chihna syAdvAd hai aur ‘syAt’ padakA artha ‘kathanchit’ hai; isaliye jo upadesh ho
Page 291 of 350
PDF/HTML Page 319 of 378
single page version
upadesh kis prakAr hai, kis prayojan sahit hai, kis jIvako kAryakArI hai? ityAdi vichAr
karake usakA yathArtha artha grahaN kare. pashchAt apanI dashA dekhe. jo upadesh jisaprakAr
apaneko kAryakArI ho use usI prakAr Ap angIkAr kare; aur jo upadesh jAnane yogya
hI ho to use yathArtha jAn le. isaprakAr upadeshake phalako prApta kare.
jisamen samajhe so thoDA yA bahut upadeshako grahaN kare, parantu mujhe yah kAryakArI hai, yah kAryakArI
nahIn hai
na ho to prayojanako to nahIn bhUle; itanI sAvadhAnI avashya honA chAhiye. jisamen apane hitakI
hAni ho, usaprakAr upadeshakA artha samajhanA yogya nahIn hai.
yahAn koI prashna kare
ATh samayamen chhah sau ATh jIv mokSha jAte hain
hote hain. karaNAnuyogamen devakI Ayu sAgarompramAN aur devAnganAkI Ayu palyompramAN kahI
hai.
hai; auronke kathanakI jaise vidhi mile vaise milA lenA. hajAron muni tIrthankarake sAth mokSha
gaye batalAye, vahAn yah jAnanA ki ek hI kAlamen itane mokSha nahIn gaye hain, parantu jahAn
tIrthankar gamanAdi kriyA miTAkar sthir hue, vahAn unake sAth itane muni tiShThe, phi ra Age-
pIchhe mokSha gaye. isaprakAr prathamAnuyog aur karaNAnuyogakA virodh dUr hotA hai. tathA dev-
devAnganA sAth utpanna hue, phi ra devAnganAne chayakar bIchamen anya paryAyen dhAraN kIn, unakA prayojan
Page 292 of 350
PDF/HTML Page 320 of 378
single page version
milAnese virodh dUr hotA hai. isIprakAr anyatra vidhi milA lenA.
anya prakArase likhI hai ityAdi; ekendriyAdiko kahIn sAsAdan guNasthAn likhA, kahIn nahIn
likhA ityAdi;
artha anyathA bhAsit huA usako aise likhA; athavA is kAlamen kitane hI jainamatamen bhI
kaShAyI hue hain so unhonne koI kAraN pAkar anyathA kathan likhe hain. isaprakAr anyathA
kathan hue, isaliye jainashAstrommen virodh bhAsit hone lagA.
huA kathan pramAN karanA. tathA jinamatake bahut shAstra hain unakI AmnAy milAnA. jo
kathan paramparA AmnAyase mile us kathanako pramAN karanA. is prakAr vichAr karane par bhI
satya-asatyakA nirNay na ho sake to ‘jaise kevalIko bhAsit hue hain vaise pramAN hain’ aisA
mAn lenA, kyonki devAdikakA va tattvonkA nirdhAr hue binA to mokShamArga hotA nahIn hai.
usakA to nirdhAr bhI ho sakatA hai, isaliye koI unakA svarUp viruddha kahe to Apako
hIe bhAsit ho jAyegA. tathA anya kathanakA nirdhAr na ho, yA sanshayAdi rahen, yA anyathA
bhI jAnapanA ho jAye; aur kevalIkA kahA pramAN hai
aur anyamatamen aise kathanako tum doSh lagAte ho? yah to tumhen rAg-dveSh hai?
hI hai. ab, jinamatamen to ek rAgAdi miTAnekA prayojan hai; isaliye kahIn bahut rAgAdi
chhuDAkar thoDe rAgAdi karAneke prayojanakA poShaN kiyA hai, kahIn sarva rAgAdi miTAneke prayojanakA