Page 293 of 350
PDF/HTML Page 321 of 378
single page version
nirdoSh hai. aur anyamatamen kahIn rAgAdi miTAneke prayojan sahit kathan karate hain, kahIn rAgAdi
baDhAneke prayojan sahit kathan karate hain; isIprakAr anya bhI prayojanakI viruddhatA sahit kathan
karate hain, isaliye anyamatakA kathan sadoSh hai. lokamen bhI ek prayojanakA poShaN karanevAle
nAnA kathan kahe use prAmANik kahA jAtA hai aur anya-anya prayojanakA poShaN karanevAlI
bAt kare use bAvalA kahate hain.
hai. samavasaraNAdi vibhUtikI rachanA indrAdik karate hain, unako usamen rAgAdik nahIn hai, isaliye
donon bAten sambhavit hain. aur anyamatamen Ishvarako sAkShIbhUt vItarAg bhI kahate hain tathA usIke
dvArA kiye gaye kAm-krodhAdibhAv nirUpit karate hain, so ek AtmAko hI vItarAgapanA aur
kAm-krodhAdi bhAv kaise sambhavit hain? isIprakAr anyatra jAnanA.
ki pramANaviruddha kathan koI nahIn kar sakatA. kahIn saurIpuramen, kahI dvArAvatImen neminAth
svAmIkA janma likhA hai; so kahIn bhI ho, parantu nagaramen janma honA pramANaviruddha nahIn hai,
Aj bhI hote dikhAI dete hain.
hain
aur viruddha kathan mAnanemen nahIn AtA; isaliye unake matamen doSh ThaharAte hain. aisA jAnakar
ek jinamatakA hI upadesh grahaN karane yogya hai.
Page 294 of 350
PDF/HTML Page 322 of 378
single page version
dharmamen pravRutti ho usIkA abhyAs karanA. athavA kabhI kisI shAstrakA abhyAs kare, kabhI
kisI shAstrakA abhyAs kare. tathA jaise
prakAr upadesh jahAn-tahAn diyA hai, use samyaggnAnamen yathArtha prayojanasahit pahichAne to hit-
ahitakA nishchay ho.
hai, AgamagnAn binA dharmakA sAdhan nahIn ho sakatA, isaliye tumhen bhI yathArtha buddhi dvArA
AgamakA abhyAs karanA. tumhArA kalyAN hogA.
Page 295 of 350
PDF/HTML Page 323 of 378
single page version
mArga jo samyagdarshanAdi unakA svarUp batalAte hain
hai; isaliye usIkA upadesh yahAn dete hain.
yahAn kuchh hetu
prayojan nahIn hai. jinake nimittase dukh hotA jAnen unako dUr karanekA upAy karate hain
aur jinake nimitta sukh hotA jAnen unake honekA upAy karate hain.
kuchh bhI upAy koI nahIn karatA.
Page 296 of 350
PDF/HTML Page 324 of 378
single page version
avasthA jaisI ho vaisI hoo, use svavashatAse bhI bhogatA hai; vahAn svabhAvamen tarka nahIn hai.
AtmAkA aisA hI svabhAv jAnanA.
apanA nAsh mAnatA hai, parantu apanA astitva khokar bhI dukh dUr karanA chAhatA hai. isaliye
ek dukharUp paryAyakA abhAv karanA hI isakA kartavya hai.
AkulatA hotI hai vah rAgAdik kaShAyabhAv hone par hotI hai; kyonki rAgAdibhAvonse yah to
dravyonko anya prakAr pariNamit karanA chAhe aur ve dravya anya prakAr pariNamit hon; tab isake
AkulatA hotI hai. vahAn yA to apane rAgAdi dUr hon, yA Ap chAhe usIprakAr sarvadravya
pariNamit hon to AkulatA miTe; parantu sarvadravya to isake AdhIn nahIn hain. kadAchit koI
dravya jaisI isakI ichchhA ho usI prakAr pariNamit ho, tab bhI isakI AkulatA sarvathA dUr
nahIn hotI; sarva kArya jaise yah chAhe vaise hI hon, anyathA na hon, tab yah nirAkul rahe; parantu
yah to ho hI nahIn sakatA; kyonki kisI dravyakA pariNaman kisI dravyake AdhIn nahIn hai.
isaliye apane rAgAdibhAv dUr hone par nirAkulatA ho, so yah kArya ban sakatA hai; kyonki
rAgAdibhAv AtmAke svabhAv to hain nahIn, aupAdhikabhAv hain, paranimittase hue hain aur vah nimitta
mohakarmakA uday hai; usakA abhAv hone par sarva rAgAdik vilay ho jAyen tab AkulatAkA
nAsh hone par dukh dUr ho, sukhakI prApti ho. isaliye mohakarmakA nAsh hitakArI hai.
AkulatA hotI hai. athavA yathArtha sampUrNa vastukA svabhAv nahIn jAnatA tab rAgAdirUp hokar
pravartatA hai, vahAn AkulatA hotI hai.
nAsh hone par unakA bal nahIn hai; antarmuhUrtakAlamen apane Ap nAshako prApta hote hain; parantu
Page 297 of 350
PDF/HTML Page 325 of 378
single page version
bhagavAn anantasukharUp dashAko prApta kahe jAte hain.
rAgAdik hon aur bAhya aghAti karmonke udayase rAgAdikake kAraN sharIrAdikakA sanyog ho
rahatA hai, vah kuchh bhI AkulatA utpanna nahIn kar sakatA; parantu pUrvamen AkulatAkA sahakArI
kAraN thA, isaliye aghAti karmakA bhI nAsh AtmAko iShTa hI hai. kevalIko inake hone
par bhI kuchh dukh nahIn hai, isaliye inake nAshakA udyam bhI nahIn hai; parantu mohakA nAsh
hone par yah karma apane Ap thoDe hI kAlamen sarvanAshako prApta ho jAte hain.
jIvonke bahut dukh pAyA jAtA hai, us apekShAse thoDe dukhavAleko sukhI kahate hain. tathA
usI abhiprAyase thoDe dukhavAlA apaneko sukhI mAnatA hai; paramArthase sukh hai nahIn. tathA
yadi thoDA bhI dukh sadAkAl rahatA ho to use bhI hitarUp ThaharAyen, so vah bhI nahIn hai;
thoDe kAl hI puNyakA uday rahatA hai aur vahAn thoDA dukh hotA hai, pashchAt bahut dukh
ho jAtA hai; isaliye sansAraavasthA hitarUp nahIn hai.
mohakA uday hai; usako kabhI AkulatA bahut hotI hai, kabhI thoDI hotI hai. thoDI AkulatA
ho tab vah apaneko sukhI mAnatA hai. log bhI kahate hain
Page 298 of 350
PDF/HTML Page 326 of 378
single page version
tathA AkulatA ghaTanA-baDhanA bhI bAhya sAmagrIke anusAr nahIn hai, kaShAyabhAvonke ghaTane-
hai. tathA kisIko kisIne bahut burA kahA use krodh nahIn huA to usako AkulatA nahIn
hotI; aur thoDI bAten kahanese hI krodh ho Aye to usako AkulatA bahut hotI hai.
tathA jaise gAyako bachhaDese kuchh prayojan nahIn hai, parantu moh bahut hai, isaliye usakI rakShA
karanekI bahut AkulatA hotI hai; tathA subhaT ke sharIrAdikase bahut kArya sadhate hain, parantu
raNamen mAnAdikake kAraN sharIrAdikase moh ghaT jAye, tab maranekI bhI thoDI AkulatA hotI
hai. isaliye aisA jAnanA ki sansAr-avasthAmen bhI AkulatA ghaTane-baDhanese hI sukh-dukh mAne
jAte hain. tathA AkulatAkA ghaTanA-baDhanA rAgAdik kaShAy ghaTane-baDhaneke anusAr hai.
AkulatA ghaTatI hai, tab sukh mAnatA hai
hai ki mujhe paradravyake nimittase sukh-dukh hote hain. aisA jAnanA bhram hI hai. isaliye yahAn
aisA vichAr karanA ki sansAr-avasthAmen kinchit kaShAy ghaTanese sukh mAnate hain, use hit jAnate
hain;
kaShAyase ichchhA utpanna ho use pUrNa karanekI AkulatA hotI hai; kadApi sarvathA nirAkul nahIn
ho sakatA; abhiprAyamen to anek prakArakI AkulatA banI hI rahatI hai. aur koI AkulatA
miTAneke bAhya upAy kare; so pratham to kArya siddha nahIn hotA; aur yadi bhavitavyayogase
vah kArya siddha ho jAye to tatkAl anya AkulatA miTAneke upAyamen lagatA hai. isaprakAr
Page 299 of 350
PDF/HTML Page 327 of 378
single page version
naye-naye viShayasevanAdi kAryommen kisaliye pravarttatA hai? isaliye sansAr-avasthAmen puNyake udayase
indra-ahamindrAdi pad prApta kare to bhI nirAkulatA nahIn hotI, dukhI hI rahatA hai. isaliye
sansAr-avasthA hitakArI nahIn hai.
mokSha-avasthA hI hitakArI hai. pahale bhI sansAr-avasthAke dukhakA aur mokSha-avasthAke sukhakA
visheSh varNan kiyA hai, vah isI prayojanake artha kiyA hai. use bhI vichAr kar mokShako
hitarUp jAnakar mokShakA upAy karanA. sarva upadeshakA tAtparya itanA hai.
kaho. yadi pratham donon kAraN milane par banatA hai to hamen upadesh kisaliye dete ho?
aur puruShArthase banatA hai to upadesh sab sunate hain, unamen koI upAy kar sakatA hai, koI
nahIn kar sakatA; so kAraN kyA?
tIn kAraN kahe unamen kAlalabdhi va honahAr to koI vastu nahIn hai; jis kAlamen kArya banatA
hai vahI kAlalabdhi aur jo kArya huA vahI honahAra. tathA jo karmake upashamAdik hain vah
pudgalakI shakti hai usakA AtmA kartAhartA nahIn hai. tathA puruShArthase udyam karate hain so yah
AtmAkA kArya hai; isalie AtmAko puruShArthase udyam karanekA upadesh dete hain.
jis kAraNase kAryakI siddhi ho athavA nahIn bhI ho, us kAraNarUp udyam kare, vahAn anya
kAraN milen to kAryasiddhi hotI hai, na milen to siddhi nahIn hotI.
honahAr bhI hue aur karmake upashamAdi hue hain to vah aisA upAy karatA hai. isaliye jo
Page 300 of 350
PDF/HTML Page 328 of 378
single page version
prApti hotI hai
isaliye jo puruShArthase mokShakA upAy nahIn karatA, usako koI kAraN nahIn milate aur usako
mokShakI prApti nahIn hotI
shikShAmAtra hai, phal jaisA puruShArtha kare vaisA lagatA hai.
mokSha chAhatA hai, kaise hogA? yah to bhram hai.
uttara
hotI hai, usase mohake sthiti-anubhAg ghaTate hain.
samAdhAn :
usIkA nirNay ho sakatA hai. parantu yah anya nirNay karanemen upayog lagAtA hai, yahAn upayog
nahIn lagAtA. so yah to isIkA doSh hai, karmakA to kuchh prayojan nahIn hai.
Page 301 of 350
PDF/HTML Page 329 of 378
single page version
upAyakA puruShArtha banatA hai. isaliye mukhyatAse to tattvanirNayamen upayog lagAnekA puruShArtha
karanA. tathA upadesh bhI dete hain, so yahI puruShArtha karAneke artha diyA jAtA hai, tathA is
puruShArthase mokShake upAyakA puruShArtha apane Ap siddha hogA.
mAne to aisI anIti sambhav nahIn hai. tujhe viShayakaShAyarUp hI rahanA hai, isaliye jhUTh bolatA
hai. mokShakI sachchI abhilAShA ho to aisI ukti kisaliye banAye? sAnsArik kAryommen apane
puruShArthase siddhi na hotI jAne, tathApi puruShArthase udyam kiyA karatA hai, yahAn puruShArtha kho
baiThA; isalie jAnate hain ki mokShako dekhAdekhI utkRuShTa kahatA hai; usakA svarUp pahichAnakar
use hitarUp nahIn jAnatA. hit jAnakar usakA udyam bane so na kare yah asambhav hai.
hInAdhik hotI hai; isaliye unakA uday bhI manda-tIvra hotA hai. unake nimittase navIn bandha
bhI manda-tIvra hotA hai. isaliye sansArI jIvonko karmodayake nimittase kabhI gnAnAdik bahut
pragaT hote hain; kabhI thoDe pragaT hote hain; kabhI rAgAdik manda hote hain, kabhI tIvra hote hain.
isaprakAr parivartan hotA rahatA hai.
tIvra uday honese to viShayakaShAyAdikake kAryommen hI pravRutti hotI hai. tathA rAgAdikakA manda
uday honese bAhya upadeshAdikakA nimitta bane aur svayam puruShArtha karake un upadeshAdikamen
upayogako lagAye to dharmakAryomen pravRutti ho; aur nimitta na bane va svayam puruShArtha na kare
to anya kAryommen hI pravarte, parantu manda rAgAdisahit pravarte.
Page 302 of 350
PDF/HTML Page 330 of 378
single page version
vichArashaktisahit hon, tathA jinake rAgAdi manda hon; unhen upadeshake nimittase dharmakI prApti ho
jAye to unakA bhalA ho; tathA isI avasaramen puruShArtha kAryakArI hai.
usakA bhalA ho. yadi is avasaramen bhI tattvanirNay karanekA puruShArtha na kare, pramAdase kAl
gamvAye
darshanamohakA upasham hogA; tab tattvonkI yathAvat pratIti AyegI. so isakA to kartavya
tattvanirNayakA abhyAs hI hai, isIse darshanamohakA upasham to svayamev hotA hai; usamen jIvakA
kartavya kuchh nahIn hai.
udayase rAgAdik hote hain. vahAn tIvra uday ho tab to viShayAdimen pravartatA hai aur manda
uday ho tab apane puruShArthase dharmakAryomen va vairAgyAdi bhAvanAmen upayogako lagAtA hai; usake
nimittase chAritramoh manda ho jAtA hai;
pariNatiko baDhAye vahAn vishuddhatAse karmakI shakti hIn hotI hai, usase vishuddhatA baDhatI hai
aur usase karmakI shakti adhik hIn hotI hai. isaprakAr kramase mohakA nAsh kare tab sarvathA
pariNAm vishuddha hote hain, unake dvArA gnAnAvaraNAdik nAsh ho tab kevalagnAn pragaT hotA
hai. pashchAt vahAn binA upAy aghAti karmakA nAsh karake shuddha siddhapadako prApta karatA hai.
Page 303 of 350
PDF/HTML Page 331 of 378
single page version
aur puruShArtha ho sake vahAn to pramAdI nahIn honA; sAvadhAn hokar apanA kArya karanA.
yadi puruShArtha karake nikale to nikal AyegA. usIko nikalanekI shikShA dete hain. aur
na nikale to dhIre-dhIre bahegA aur phi ra pAnIkA jor hone par bahatA chalA jAyegA. usI
prakAr jIv sansAramen bhramaN karatA hai, vahAn karmonkA tIvra uday ho tab to usakA puruShArtha
kuchh nahIn hai, upadesh bhI kAryakArI nahIn. aur karmakA manda uday ho tab puruShArtha karake
mokShamArgamen pravartan kare to mokSha prApta kar le. usIko mokShamArgakA upadesh dete hain. aur
mokShamArgamen pravartan nahIn kare to kinchit vishuddhatA pAkar phi ra tIvra uday Ane par nigodAdi
paryAyako prApta karegA.
bhavyajIvonko pravRutti karanA.
bhI hotA. tathA kitane hI kAraN aise hain ki mukhyata to jinake hone par kArya hotA hai,
parantu kisIke binA hue bhI kAryasiddhi hotI hai. jaise
huI. tathA kitane hI kAraN aise hain jinake hone par kAryasiddhi hotI hI hotI hai aur jinake
na hone par sarvathA kAryasiddhi nahIn hotI. jaise
Page 304 of 350
PDF/HTML Page 332 of 378
single page version
jAnanA. in samyagdarshan-samyaggnAn-samyakchAritramen ek bhI na ho to mokShamArga nahIn hotA.
us nagarako chalA hai’; paramArthase mArgamen gaman karane par hI chalanA hogA. usI prakAr
asanyatasamyagdRuShTiko vItarAgabhAvarUp mokShamArgakA shraddhAn huA; isaliye usako upachArase
mokShamArgI kahate hain; paramArthase vItarAgabhAvarUp pariNamit hone par hI mokShamArga hogA. tathA
pravachanasAramen bhI tInonkI ekAgratA hone par hI mokShamArga kahA hai. isaliye yah jAnanA ki
tattvashraddhAn-gnAn binA to rAgAdi ghaTAnese mokShamArga nahIn hai aur rAgAdi ghaTAye binA
tattvashraddhAn-gnAnase bhI mokShamArga nahIn hai. tInon milane par sAkShAt mokShamArga hotA hai.
jAnanA. jaise
‘ativyApta’ lakShaN hai. isake dvArA AtmAko pahichAnanese AkAshAdik bhI AtmA ho jAyenge;
yah doSh lagegA.
Page 305 of 350
PDF/HTML Page 333 of 378
single page version
yah ‘avyApta’ lakShaN hai. isake dvArA AtmAko pahichAnanese alpagnAnI AtmA nahIn hogA;
yah doSh lagegA.
aur AtmA hai vah anAtmA ho jAyegA; yah doSh lagegA.
nahIn pAyA jAtA; isaliye yah sachchA lakShaN hai. isake dvArA AtmA mAnanese AtmA-anAtmAkA
yathArthagnAn hotA hai; kuchh doSh nahIn lagatA. isaprakAr lakShaNakA svarUp udAharaN mAtra kahA.
hai, aisA jAnanA.
samAdhAna
ki ‘tasya bhAvastattva’ aisA tattva shabdakA samAs hotA hai. tathA jo jAnanemen Aye aisA ‘dravya’
va ‘guN-paryAy’ usakA nAm artha hai. tathA ‘tattven arthastattvArtha’ tattva arthAt apanA svarUp,
Page 306 of 350
PDF/HTML Page 334 of 378
single page version
yah bhAv (tattva) hai, usake shraddhAn binA keval bhAvakA hI shraddhAn kAryakArI nahIn hai. tathA
yadi ‘arthashraddhAn’ hI kahate to bhAvake shraddhAn binA padArthakA shraddhAn bhI kAryakArI nahIn hai.
svabhAv hai, pudgal mujhase bhinna
nahIn hai. isaliye tattvasahit arthakA shraddhAn hotA hai so hI kAryakArI hai. athavA
jIvAdikako tattvasangnA bhI hai aur arthasangnA bhI hai, isaliye ‘tattvamevArthastattvArtha’ jo tattva
so hI artha, unakA shraddhAn so samyagdarshan hai.
hI visheSh hain, inako alag kahanekA prayojan kyA?
yahAn to mokShakA prayojan hai so jin sAmAnya yA visheSh bhAvonkA shraddhAn karanese mokSha ho
aur jinakA shraddhAn kiye binA mokSha na ho; unhInkA yahAn nirUpaN kiyA hai.
rAgAdik tyAg kar mokShamArgamen pravarte. isaliye in do jAtiyonkA shraddhAn hone par hI mokSha
hotA hai aur do jAtiyAn jAne binA ApAparakA shraddhAn na ho tab paryAyabuddhise sAnsArik
prayojanakA hI upAy karatA hai. paradravyamen rAgadveSharUp hokar pravarte, tab mokShamArgamen kaise pravarte?
Page 307 of 350
PDF/HTML Page 335 of 378
single page version
tattva to avashya shraddhAn karane yogya kahe hain.
hotA hai aur bandhakA ekadesh abhAv hone par nirjarA hotI hai; so Asrav-bandhako pahichAne
to unakA nAsh karake samvar-nirjarArUp pravartan kare; isaliye Asrav-bandhakA shraddhAn karanA.
pravartan kare? Asrav-bandhakI pahichAn binA unakA nAsh kaise kare?
paryAyarUp visheShatattva milAkar sAt hI kahe.
na mAne, yA svachchhandI hokar pAparUp na pravarte; isaliye mokShamArgamen inakA shraddhAn bhI upakArI
jAnakar do tattva visheShake visheSh milAkar navapadArtha kahe. tathA samayasArAdimen inako navatattva
bhI kahA hai.
Page 308 of 350
PDF/HTML Page 336 of 378
single page version
achakShudarshanase sAmAnya avalokan to samyagdRuShTi-mithyAdRuShTike samAn hotA hai, kuchh isase
mokShamArgakI pravRutti-apravRutti nahIn hotI. tathA shraddhAn hotA hai so samyagdRuShTike hI hotA hai,
isase mokShamArgakI pravRutti hotI hai. isaliye ‘darshan’ shabdakA artha bhI yahAn shraddhAnamAtra hI
grahaN karanA.
abhiprAy keval unakA nishchay karanA mAtra hI nahIn hai; vahAn abhiprAy aisA hai ki jIv-
ajIvako pahichAnakar apaneko tathA parako jaisAkA taisA mAne, tathA Asravako pahichAnakar
use hey mAne, tathA bandhako pahichAnakar use ahit mAne, tathA samvarako pahichAnakar use
upAdey mAne, tathA nirjarAko pahichAnakar use hitakA kAraN mAne, tathA mokShako pahichAnakar
usako apanA paramahit mAne
tattvArthashraddhAn hai so viparItAbhinivesharahit hai
samyagdarshan nahIn hotA. jaise
hai. isaliye jo tattvArthashraddhAn viparItAbhinivesh rahit hai, vahI samyagdarshan hai.
tathA sarvArthasiddhi nAmak sUtronkI TIkA hai
Page 309 of 350
PDF/HTML Page 337 of 378
single page version
kiyA hai aisA jAnanA.
hai, isaliye AtmAkA svabhAv hai. chaturthAdi guNasthAnamen pragaT hotA hai, pashchAt siddha avasthAmen
bhI sadAkAl isakA sadbhAv rahatA hai
tattvArthashraddhAnapanA samyaktvakA lakShaN kahA, usamen avyApti dUShaN lagatA hai?
jIvAdikakA nAm bhI nahIn jAnate, tathApi unakA sAmAnyarUpase svarUp pahichAnakar shraddhAn karate
hain, isaliye unake samyaktvakI prApti hotI hai.
jAnatA; parantu jo gnAnAdisvarUp AtmA hai usamen to apanatva mAnatA hai aur jo sharIrAdi
hain unako par mAnatA hai
usake artha AgAmI dukhake kAraNako pahichAnakar usakA tyAg karanA chAhatA hai, tathA jo
dukhakA kAraN ban rahA hai usake abhAvakA upAy karatA hai. usI prakAr tuchchhagnAnI
mokShAdikakA nAm nahIn jAnatA, tathApi sarvathA sukharUp mokSha-avasthAkA shraddhAn karatA huA
usake artha AgAmI bandhakA kAraN jo rAgAdik Asrav usake tyAgarUp samvar karanA chAhatA
Page 310 of 350
PDF/HTML Page 338 of 378
single page version
AsravAdikakA usake shraddhAn hai.
hain. rAgAdikakA phal burA na jAne to kisaliye rAgAdik chhoDanA chAhe? un rAgAdikakA
phal vahI bandha hai. tathA rAgAdirahit pariNAmako pahichAnatA hai to usarUp honA chAhatA
hai. us rAgAdirahit pariNAmakA hI nAm samvar hai. tathA pUrva sansAr avasthAke kAraNakI
hAniko pahichAnatA hai to usake artha tapashcharaNAdise shuddhabhAv karanA chAhatA hai. us pUrva
avasthAkA kAraN karma hai, usakI hAni vahI nirjarA hai. tathA sansAr-avasthAke abhAvako
na pahichAne to samvar-nirjarArUp kisaliye pravarte? us sansAr-avasthAkA abhAv vahI mokSha hai.
isaliye sAton tattvonkA shraddhAn hone par hI rAgAdik chhoDakar shuddhabhAv honekI ichchhA utpanna
hotI hai. yadi inamen ek bhI tattvakA shraddhAn na ho to aisI chAh utpanna nahIn hotI.
tathA aisI chAh tuchchhagnAnI tiryanchAdi samyagdRuShTike hotI hI hai; isaliye usake sAt tattvonkA
shraddhAn pAyA jAtA hai aisA nishchay karanA. gnAnAvaraNakA kShayopasham thoDA honese visheSharUpase
tattvonkA gnAn na ho, tathApi darshanamohake upashamAdikase sAmAnyarUpase tattvashraddhAnakI shakti pragaT
hotI hai. isaprakAr is lakShaNamen avyApti dUShaN nahIn hai.
isaliye us lakShaNamen avyApti dUShaN AtA hai?
sonA Adi kriyA hone par tattvonkA vichAr nahIn hai; tathApi unakI pratIti banI rahatI hai,
naShTa nahIn hotI; isaliye usake samyaktvakA sadbhAv hai.
manuShya anya vichArAdirUp pravartatA hai, tab usako aisA vichAr nahIn hotA, parantu shraddhAn aisA
Page 311 of 350
PDF/HTML Page 339 of 378
single page version
nahIn hUn, mere Asravase bandha huA hai, so ab, samvar karake, nirjarA karake, mokSharUp honA.’
tathA vahI AtmA anya vichArAdirUp pravartatA hai tab usake aisA vichAr nahIn hotA, parantu
shraddhAn aisA hI rahA karatA hai.
uttara
usI prakAr vahI AtmA karma-uday nimittake vash bandha honeke kAraNommen bhI pravartatA hai, viShay-
sevanAdi kArya va krodhAdi kArya karatA hai, tathApi us shraddhAnakA use nAsh nahIn hotA.
isakA visheSh nirNay Age karenge.
aur vahAn niShedh sambhav hai to avyApti dUShaN AyA?
bhI niShedh karate hain; isaliye jahAn pratIti bhI dRuDh huI aur rAgAdik dUr hue, vahAn upayog
bhramAnekA khed kisaliye karen? isaliye vahAn un vikalponkA niShedh kiyA hai. tathA samyaktvakA
lakShaN to pratIti hI hai; so pratItikA to niShedh nahIn kiyA. yadi pratIti chhuDAI ho to
is lakShaNakA niShedh kiyA kahA jAye, so to hai nahIn. sAton tattvonkI pratIti vahAn bhI
banI rahatI hai, isaliye yahAn avyAptipanA nahIn hai.
samyaktvaguN pAyA hI jAtA hai, isaliye vahAn us lakShaNakA avyAptipanA AyA?
Page 312 of 350
PDF/HTML Page 340 of 378
single page version
apratIti hotI; so to jaisA sapta tattvonkA shraddhAn chhadmasthake huA thA, vaisA hI kevalI
gnAnakI hInatAse jIvAdikake thoDe visheSh jAne the, pashchAt kevalagnAn hone par unake sarva
visheSh jAne; parantu mUlabhUt jIvAdikake svarUpakA shraddhAn jaisA chhadmasthake pAyA jAtA hai vaisA
hI kevalIke pAyA jAtA hai. tathA yadyapi kevalI
hI shraddhAn grahaN kiyA hai. kevalI
avasthA huI, usake hone par samyaktvaguN naShTa nahIn hotA. is prakAr kevalI
tattvArthashraddhAn kahane par usamen ativyApti dUShaN lagatA hai?
hotA hai; athavA AgamadravyanikShepase hotA hai
tattvArthashraddhAn mithyAdRuShTike kadAchit nahIn hotA. tathA AtmagnAnashUnya tattvArthashraddhAn kahA hai
vahAn bhI vahI artha jAnanA. jisake sachche jIv-ajIvAdikA shraddhAn ho usake AtmagnAn kaise