Page 73 of 350
PDF/HTML Page 101 of 378
single page version
kāraṇ milanā, sharīrasanyog rahanā, gati-jāti-sharīrādikā utpanna honā, nīch-uchcha kulakā pānā
hotā hai. inake honemen mūlakāraṇ karma hai, use yah pahichānatā nahīn hai, kyoṅki vah sūkṣhma
hai, ise dikhāī nahīn detā; tathā vah isako in kāryoṅkā karttā dikhāī nahīn detā; isaliye
inake honemen yā to apaneko karttā mānatā hai yā kisī aurako kartā mānatā hai. tathā apanā
yā anyakā karttāpanā bhāsit na ho to mūrḥ hokar bhavitavyako mānatā hai.
samvarase āgāmī kālamen duḥkh nahīn hogā vah bhāsit nahīn hotā. isaliye āsravakā to samvar
karatā nahīn hai aur un anya padārthoṅko duḥkhadāyak mānatā hai, unhīṅke na honekā upāy
kiyā karatā hai; parantu ve apane ādhīn nahīn haĩn. vr̥uthā hī khedakhinna hotā hai.
duḥkh honā na jāne to unakī nirjarāke upāyako kaise bhalā jāne?
duḥkhadāyak jānakar unakā hī abhāv karanekā upāy karatā hai, parantu ve apane ādhīn nahīn
Page 74 of 350
PDF/HTML Page 102 of 378
single page version
bhī karmake anusār banatā hai. isaliye unakā upāy karake vr̥uthā hī khed karatā hai.
usī prakār isake karmabandhan hai; yah us bandhanako tathā bandhajanit duḥkhako na jāne to
sarvathā bandhake abhāvako kaise bhalā jāne?
to jānatā hai ki
is prakār yah jīv mithyādarshanake kāraṇ jīvādi sāt tattvoṅkā jo ki prayojanabhūt
kiñchit kārya bane, usako bhalā jānatā hai aur pāpase ichchhānusār kārya nahīn bane, usako
burā jānatā hai; parantu donon hī ākulatāke kāraṇ hain isaliye bure hī haĩn.
is prakār atattvashraddhānarūp mithyādarshanakā svarūp kahā. yah asatyarūp hai, isaliye
Page 75 of 350
PDF/HTML Page 103 of 378
single page version
vahān̐ ‘aise hai ki aise hai?’
hotā aur samyagdr̥uṣhṭi rassīko sām̐p jāne to mithyāgnān nām nahīn hotā.
gnān sansār
hai usake mūlakāraṇako nahīn pahichānatā, anyathā kāraṇ mānatā hai; vah to kāraṇaviparyay hai.
tathā jise jānatā hai usake mūlavastutvarūp svarūpako nahīn pahichānatā, anyathāsvarūp mānatā
Page 76 of 350
PDF/HTML Page 104 of 378
single page version
mithyādr̥uṣhṭike jānanemen viparītatā pāyī jātī hai.
bhī jāne to bhī usake nishchayarūp nirdhārase shraddhānasahit jānanā nahīn hotā, isaliye usako
yathārtha gnān nahīn kahā jātā; usī prakār mithyādr̥uṣhṭi kisī kālamen kisī padārthako satya bhī
jāne, to bhī usake nishchayarūp nirdhārase shraddhānasahit jānanā nahīn hotā; athavā satya bhī
jāne, parantu unase apanā prayojan ayathārtha hī sādhatā hai; isaliye usake samyaggnān nahīn
kahā jātā.
yahān̐ prashna hai ki
kisīko samyaggnān kahen to yah donon hī bhāv mithyādr̥uṣhṭi tathā samyagdr̥uṣhṭike pāye jāte hain,
isaliye un donoṅke mithyāgnān tathā samyaggnānakā sadbhāv ho jāyegā aur vah siddhāntase
viruddha hotā hai, isaliye gnānāvaraṇakā nimitta nahīn banatā.
rassīko jānā vahān̐ yathārtha jānanekī shaktikā kāraṇ kṣhayopasham hai isaliye yathārtha jānatā hai.
usī prakār jīvādi tattvoṅko yathārtha jānanekī shakti hone yā na honemen to gnānāvaraṇakā hī
nimitta hai; parantu jaise kisī puruṣhako kṣhayopashamase duḥkhake tathā sukhake kāraṇabhūt padārthoṅko yathārtha
Page 77 of 350
PDF/HTML Page 105 of 378
single page version
unhīṅkā vedan karatā hai, sukhake kāraṇabhūt padārthoṅkā vedan nahīn karatā. yadi sukhake kāraṇabhūt
padārthoṅkā vedan kare to sukhī ho jāye, asātākā uday honese ho nahīn sakatā. isaliye yahān̐
duḥkhake kāraṇabhūt aur sukhake kāraṇabhūt padārthoṅke vedanamen gnānāvaraṇakā nimitta nahīn hai, asātā-
sātākā uday hī kāraṇabhūt hai. usī prakār jīvamen prayojanabhūt jīvādik tattva tathā
aprayojanabhūt anyako yathārtha jānanekī shakti hotī hai. vahān̐ jisake mithyātvakā uday hotā
hai vah to aprayojanabhūt hon unhīṅkā vedan karatā hai, jānatā hai; prayojanabhūtako nahīn jānatā.
yadi prayojanabhūtako jāne to samyagdarshan ho jāye, parantu vah mithyātvakā uday hone par ho
nahīn sakatā; isaliye yahān̐ prayojanabhūt aur aprayojanabhūt padārthoṅko jānanemen gnānāvaraṇakā nimitta
nahīn hai; mithyātvakā uday-anuday hī kāraṇabhūt hai.
nimitta hai. tathā jahān̐ sañgnī manuṣhyādikamen kṣhayopashamādi labdhi honese shakti ho aur na jāne,
vahān̐ mithyātvake udayakā hī nimitta jānanā.
nām pātā hai aur samyagdr̥uṣhṭike samyaggnān nām pātā hai. isī prakār sarva mithyāgnān aur
samyaggnānako mithyādarshan aur samyagdarshan kāraṇ jānanā.
hai use bādamen kahanā.
Page 78 of 350
PDF/HTML Page 106 of 378
single page version
prakāsh kārya hai. usī prakār gnān
milatī hai. isaliye gnānamen kuchh doṣh nahīn hai. parantu kṣhayopasham gnān jahān̐ lagatā hai vahān̐
ek gneyamen lagatā hai; aur is mithyādarshanake nimittase vah gnān anya gneyomen to lagatā hai,
parantu prayojanabhūt jīvādi tattvoṅkā yathārtha nirṇay karanemen nahīn lagatā. so yah gnānamen doṣh
huā; ise mithyāgnān kahā. tathā jīvādi tattvoṅkā yathārtha shraddhān nahīn hotā so yah shraddhānamen
doṣh huā; ise mithyādarshan kahā. aise lakṣhaṇabhedase mithyādarshan, mithyāgnānako bhinna kahā.
pravr̥utti karanā chāhatā hai so banatī nahīn hai; isaliye isakā nām mithyāchāritra hai.
hai, isaliye rāgī-dveṣhī hokar kisīkā sadbhāv chāhatā hai, kisīkā abhāv chāhatā hai, parantu
unakā sadbhāv yā abhāv isakā kiyā huā hotā nahīn, kyoṅki koī dravya kisī dravyakā
karttā-harttā hai nahīn, sarva dravya apane-apane svabhāvarūp pariṇamit hote hain; yah vr̥uthā hī
kaṣhāyabhāvase ākulit hotā hai.
Page 79 of 350
PDF/HTML Page 107 of 378
single page version
vah nahīn chalatī tab kyon nahīn chalātā? usī prakār padārtha pariṇamit hote hain aur yah jīv
unakā anusaraṇ karake aisā mānatā hai ki inako main aisā pariṇamit kar rahā hūn̐, parantu vah
asatya mānatā hai; yadi usake pariṇamānese pariṇamit hote hain to ve vaise pariṇamit nahīn hote
tab kyon nahīn pariṇamātā? so jaisā svayam chāhatā hai vaisā padārthakā pariṇaman kadāchit aise
hī ban jāy tab hotā hai. bahut pariṇaman to jinhen svayam nahīn chāhatā vaise hī hote dekhe
jāte hain, isalie yah nishchay hai ki apane karanese kisīkā sadbhāv yā abhāv hotā nahī̃n.
pariṇāmommen unhen sukhadāyak
hai. jaise
kisīko meghavarṣhā iṣhṭa lagatī hai, kisīko aniṣhṭa lagatī hai.
hotā dekhā jātā hai
haĩn. jaise
Page 80 of 350
PDF/HTML Page 108 of 378
single page version
aisā hai nahī̃n. yah jīv kalpanā dvārā unhen iṣhṭa-aniṣhṭa mānatā hai so yah kalpanā jhūṭhī hai.
padārthoṅkā sanyog sukhadāyak
hai; kisīke shatru bhī dās hojāte hain, kisīke putra bhī ahitakārī hotā hai. isaliye jānā
jātā hai ki padārtha apane āp iṣhṭa-aniṣhṭa nahīn hote, parantu karmodayake anusār pravartate haĩn.
jaise kisīke naukar apane svāmīke kahe anusār kisī puruṣhako iṣhṭa-aniṣhṭa utpanna karen to
vah kuchh naukaroṅkā karttavya nahīn hai, unake svāmīkā karttavya hai. koī naukaroṅko hī iṣhṭa-
aniṣhṭa māne to jhūṭh hai. usī prakār karmake udayase prāpta hue padārtha karmake anusār jīvako
iṣhṭa-aniṣhṭa utpanna karen to vah koī padārthoṅkā karttavya nahīn hai, karmakā karttavya hai. yadi
padārthoṅko hī iṣhṭa-aniṣhṭa māne to jhūṭh hai.
jīv apane rāgādik bhāvonse pudgalako karmarūp pariṇamit karake apanā burā kare to karmakā
kyā doṣh hai? isaliye karmase bhī rāg-dveṣh karanā mithyā hai.
nahīn aur yah iṣhṭa-aniṣhṭa mānakar rāg-dveṣh karatā hai, isaliye is pariṇamanako mithyā kahā
hai. mithyārūp jo pariṇaman, usakā nām mithyāchāritra hai.
Page 81 of 350
PDF/HTML Page 109 of 378
single page version
hai; apaneko na suhāye aisī aniṣhṭa avasthā hotī hai usamen dveṣh karatā hai. tathā sharīrakī
iṣhṭa avasthāke kāraṇabhūt bāhya padārthommen to rāg karatā hai aur usake ghātakommen dveṣh karatā
hai. tathā sharīrakī aniṣhṭa avasthāke kāraṇabhūt bāhya padārthommen to dveṣh karatā hai aur unake
ghātakommen rāg karatā hai. tathā inamen jin bāhya padārthon se rāg karatā hai unake kāraṇabhūt
anya padārthommen rāg karatā hai aur unake ghātakommen dveṣh karatā hai. tathā jin bāhya padārthonse
dveṣh karatā hai unake kāraṇabhūt anya padārthommen dveṣh karatā hai aur unake ghātakommen rāg karatā
hai. tathā inamen bhī jinase rāg karatā hai unake kāraṇ va ghātak anya padārthommen rāg-dveṣh
karatā hai. tathā jinase dveṣh hai unake kāraṇ va ghātak anya padārthommen dveṣh va rāg karatā
hai. isī prakār rāg-dveṣhakī paramparā pravartatī hai.
haĩn. tathā kitane hī varṇa, gandh, shabdādike avalokanādikase sharīrako iṣhṭa nahīn hotā tathāpi
unamen rāg karatā hai. kitane hī varṇādikake avalokanādikase sharīrako aniṣhṭa nahīn hotā
tathāpi unamen dvoṣh karatā hai.
dveṣh va rāg karatā hai. isī prakār yahān̐ bhī rāg-dveṣhakī paramparā pravartatī hai.
iṣhṭa-aniṣhṭa mānanekā prayojan kyā hai?
karatā hai aur unhīṅke artha anyase rāg-dveṣh karatā hai, isaliye sarva rāg-dveṣh pariṇatikā
nām mithyāchāritra kahā hai.
Page 82 of 350
PDF/HTML Page 110 of 378
single page version
rāgake kāraṇ hote hain tathā kisīko kisī kālamen dveṣhake kāraṇ hote haĩn.
nahīn hai. mahā muniyoṅko moh manda honese bāhya padārthoṅkā nimitta hone par bhī rāg-dveṣh utpanna
nahīn hote. pāpī jīvoṅko moh tīvra honese bāhya kāraṇ na hone par bhī unake saṅkalpahīse
rāg-dveṣh hote haĩn. isaliye mohakā uday honese rāgādik hote haĩn. vahān̐ jis bāhya padārthake
āshrayase rāgabhāv honā ho, usamen binā hī prayojan athavā kuchh prayojanasahit iṣhṭabuddhi hotī
hai. tathā jis padārthake āshrayase dveṣhabhāv honā ho usamen binā hī prayojan athavā kuchh
prayojanasahit aniṣhṭabuddhi hotī hai. isaliye mohake udayase padārthoṅko iṣhṭa-aniṣhṭa māne binā
rahā nahīn jātā.
bhed jānanā. inakā varṇan pahale kiyā hī hai
isīkā nām asanyam kahā jātā hai yā avirati kahā jātā hai. kyoṅki pān̐ch indriyān̐ aur
manake viṣhayommen tathā pañchasthāvar aur trasakī hinsāmen svachchhandapanā ho tathā unake tyāgarūp bhāv
nahīn ho, vahī bārah prakārakā asanyam yā avirati hai. kaṣhāyabhāv hone par aise kārya hote
hain, isaliye mithyāchāritrakā nām asanyam yā avirati jānanā. tathā isīkā nām avrat
Page 83 of 350
PDF/HTML Page 111 of 378
single page version
mithyāchāritrakā nām avrat bhī kahā jātā hai.
sañgnī pañchendriyommen samyagdr̥uṣhṭiko chhoṛakar anya sarva jīvoṅke aisā hī pariṇaman pāyā jātā hai.
pariṇamanamen jaisā jahān̐ sambhav ho vaisā vahān̐ jānanā. jaise
nimittase mithyādarshanādikakā varṇan kiyā hai. usamen jaisā visheṣh sambhav ho vaisā jānanā.
hai usarūp pariṇamit hotā hai. tathā manuṣhyādik kitane hī nām bhī jānate hain aur unake
bhāvarūp pariṇaman karate hain
svayamev aisā hī pariṇaman hotā hai. tathā manuṣhyādikako satyavichār honeke kāraṇ milane
par bhī samyakpariṇaman nahīn hotā; aur shrīguruke upadeshakā nimitta bane, ve bārambār samajhāyen,
parantu yah kuchh vichār nahīn karatā. tathā svayaṅko bhī pratyakṣha bhāsit ho vah to nahīn mānatā
aur anyathā hī mānatā hai. kis prakār? so kahate hainḥ
parantu isako sharīrase bhinnabuddhi nahīn ho sakatī. strī-putrādik apane svārthake sage pratyakṣha
dekhe jāte hain; unakā prayojan siddha na ho tabhī viparīt hote dikhāī dete hain; yah unamen
mamatva karatā hai aur unake artha narakādikamen gamanake kāraṇabhūt nānāprakārake pāp utpanna karatā
Page 84 of 350
PDF/HTML Page 112 of 378
single page version
tathā sharīrakī avasthā aur bāhya sāmagrī svayamev utpanna hotī tathā vinaṣhṭa hotī dikhāī detī
hai, yah vr̥uthā svayam karttā hotā hai. vahān̐ jo kārya apane manorathake anusār hotā hai use
to kahatā hai
kahatā hai ki
banā rahe
par bhī is lokakī sāmagrīkā hī pālan rahatā hai.
hai
mohakā māhātmya hai.
yahī bhāv duḥkhoṅke bīj hain anya koī nahī̃n.
Page 85 of 350
PDF/HTML Page 113 of 378
single page version
tāko hot abhāv hai, sahajarūp darasāv
shaktiko pātā hai. vahān̐ yadi visheṣh mithyāshraddhānādikake kāraṇonse un mithyāshraddhānādikakā
poṣhaṇ kare to us jīvakā duḥkhase mukta honā ati durlabh hotā hai.
gnānādi shaktiko pākar visheṣh viparīt shraddhānādikake kāraṇoṅkā sevan kare to is jīvakā
mukta honā kaṭhin hī hogā.
haĩn.
hote hain, unhen gr̥uhīt mithyātvādi jānanā. vahān̐ agr̥uhīt mithyātvādikā varṇan to pahale kiyā
hai vah jānanā aur ab gr̥uhīt mithyātvādikā nirūpaṇ karate hain so jānanā.
Page 86 of 350
PDF/HTML Page 114 of 378
single page version
mithyāgnān hai. tathā jis ācharaṇamen kaṣhāyoṅkā sevan ho aur use dharmarūp aṅgīkār karen
so mithyāchāritra hai.
ganagaur, holī ityādi; tathā sūrya, chandramā, grah, aut, pitr̥u, vyantar ityādi; tathā gāy, sarpa
ityādi; tathā agni, jal, vr̥ukṣha ityādi; tathā shastra, davāt, bartan ityādi anek hain; unakā
anyathā shraddhān karake unako pūjate hain aur unase apanā kārya siddha karanā chāhate hain, parantu
ve kāryasiddhike kāraṇ nahīn haĩn. isaliye aise shraddhānako gr̥uhitamithyātva kahate haĩn.
dekhe jāte hain, unhen ek kaise mānā jāye? inakā mānanā to in prakāronse haiḥ
unase bhinna koī senā vastu nahīn hai. so is prakārase sarva padārtha jinakā nām brahma hai vah
brahma koī bhinna vastu to siddha nahīn huī, kalpanā mātra hī ṭhaharī.
brahmaivedamamr̥utan purastād brahmadakṣhiṇatapashchottareṇa.
aghashchordhvan cha prasr̥utan brahmaivedan vishvamidan variṣhṭham .. muṇḍako0 khan0 3 man0 11
Page 87 of 350
PDF/HTML Page 115 of 378
single page version
mānā jāy to brahma koī bhinna to siddha huā nahī̃n.
kahate hain; tathā jaise pr̥ithvīke paramāṇuoṅkā milāp hone par ghaṭ ādi kahate hain; parantu yahān̐
samudrādi va ghaṭādik hain, ve un paramāṇuonse bhinna koī alag vastu to nahīn hai. so is
prakārase sarva padārtha nyāre-nyāre hain, parantu kadāchit milakar ek ho jāte hain vah brahma hai
so is prakārase yah sarva padārtha to aṅg hain aur jisake yah hain vah aṅgī brahma hai. yah
sarva lok virāṭ svarūp brahmakā aṅg hai
haĩn. so lokamen to padārthoṅke paraspar antarāl bhāsit hotā hai; phi ra usakā ekatvapanā kaise
mānā jāy? antarāl hone par bhī ekatva mānen to bhinnapanā kahān̐ mānā jāyegā?
sāth jin sūkṣhma aṅgonse vah juṛatā hai ve gaman kareṅge. tathā unake gaman karanese ve sūkṣhma
aṅg anya sthūl aṅgonse juṛe rahate hain ve bhī gaman kareṅge
ek padārthake gamanādi karanese sarva padārthoṅke gamanādi hoṅge so bhāsit nahīn hotā. tathā yadi
dvitīy pakṣha grahaṇ karegā to aṅg ṭūṭanese bhinnapanā ho hī jātā hai, tab ekatvapanā kaise
rahā? isaliye sarva-lokake ekatvako brahma mānanā kaise sambhav ho sakatā hai?
tab ek ho jātā hai. tathā jaise
Page 88 of 350
PDF/HTML Page 116 of 378
single page version
aur phi ra ek hogā, isaliye ek hī hai.
nahīn rahā. tathā jal, suvarṇādikako bhinna hone par bhī ek kahate hain vah to ek jāti
apekṣhāse kahate hain, parantu yahān̐ sarva padārthoṅkī ek jāti bhāsit nahīn hotī. koī chetan
hai, koī achetan hai, ityādi anek rūp hain; unakī ek jāti kaise kahen? tathā pahale ek
thā, phi ra bhinna huā mānate hain to jaise ek pāṣhāṇ phū ṭakar ṭukaṛe ho jātā hai usī prakār
brahmake khaṇḍa ho gaye, phi ra unakā ikaṭṭhā honā mānatā hai to vahān̐ unakā svarūp bhinna rahatā
hai yā ek ho jātā hai? yadi bhinna rahatā hai to vahān̐ apane-apane svarūpase bhinna hī hain
aur ek ho jāte hain to jaṛ bhī chetan ho jāyegā va chetan jaṛ ho jāyagā. vahān̐ anek
vastuoṅkī ek vastu huī tab kisī kālamen anek vastu, kisī kālamen ek vastu aisā kahanā
banegā, ‘anādi-ananta ek brahma hai’
alag navīn utpanna hue hain yā brahma hī in svarūp huā hai? yadi alag navīn utpanna hue hain
to ve nyāre hue, brahma nyārā rahā; sarvavyāpī advait brahma nahīn ṭhaharā. tathā yadi brahma hī in
svarūp huā to kadāchit lok huā, kadāchit brahma huā, phi ra jaisākā taisā kaisā rahā?
prakār brahmakā ek ansh bhinna hokar lokarūp huā, vahān̐ sthūl vichārase to gamya nahīn hai,
parantu sūkṣhma vichār karane par to ek ansh apekṣhāse brahmake anyathāpanā huā. yah anyathāpanā
aur to kisīke huā nahīn hai.
tathā ek prakār yah hai
hain vahān̐ jis prakār ākāsh hai usī prakār brahma bhī hai
Page 89 of 350
PDF/HTML Page 117 of 378
single page version
ek mānanā kaise sambhav hai. tathā ākāshakā lakṣhaṇ to sarvatra bhāsit hai, isaliye usakā
to sarvatra sadbhāv mānate hain; brahmakā lakṣhaṇ to sarvatra bhāsit nahīn hotā, isaliye usakā
sarvatra sadbhāv kaise mānẽn. is prakārase bhī sarvarūp brahma nahīn hai.
hai. ek bhī hai; anek bhī hai; bhinna bhī hai, milā bhī hai. usakī mahimā aisī hī hai.
hai hī nahī̃n. tathā vah kahatā hai
nyāy to jis prakār satya hai usī prakār hogā.
pratham to aisā mānatā hai ki brahmako aisī ichchhā huī ki
kahatā hai ki duḥkh to nahīn thā, aisā hī kautūhal utpanna huā. use kahate hain
so brahmako ek avasthāse bahut avasthārūp hone par bahut sukh honā kaise sambhav hai? aur
yadi pūrva sampūrṇa sukhī ho to avasthā kisaliye palaṭe? prayojan binā to koī kuchh karttavya
karatā nahīn hai.
Page 90 of 350
PDF/HTML Page 118 of 378
single page version
nahīn hai. ichchhā to tabhī hotī hai jab kārya na ho. kārya ho tab ichchhā nahīn rahatī.
isaliye sūkṣhma kālamātra ichchhā rahī tab to duḥkhī huā hogā; kyoṅki ichchhā hai so hī duḥkh
hai aur koī duḥkhakā svarūp hai nahī̃n. isalie brahmake ichchhā kaise bane?
daṇḍavat sanyogasambandha hai ki agni-uṣhṇavat samavāyasambandha hai. jo sanyogasambandha hai to brahma
bhinna hai, māyā bhinna hai; advait brahma kaise rahā? tathā jaise daṇḍī daṇḍako upakārī jānakar
grahaṇ karatā hai taise brahma māyāko upakārī jānatā hai to grahaṇ karatā hai, nahīn to kyon
grahaṇ kare? tathā jis māyāko brahma grahaṇ kare usakā niṣhedh karanā kaise sambhav hai? vah
to upādey huī. tathā yadi samavāyasambandha hai to jaise agnikā uṣhṇatva svabhāv hai vaise
brahmakā māyā svabhāv hī huā. jo brahmakā svabhāv hai usakā niṣhedh karanā kaise sambhav
hai? yah to uttam huī.
to usīko kahate hain jisane kapaṭ kiyā, usake kapaṭase anya bhramarūp hue unhen to kapaṭī
nahīn kahate. usī prakār brahma apanī māyāko āp jānatā hai so āp to bhramarūp nahīn
hotā, parantu usakī māyāse anya jīv bhramarūp hote haĩn. vahān̐ māyāvī to brahmako hī kahā
jāyagā, usakī māyāse anya jīv bhramarūp hue unhen māyāvī kisaliye kahate hain?
āp hī jo apanese bhinna nahīn hain aise anya jīv, unako māyāse duḥkhī karatā hai so kaise
Page 91 of 350
PDF/HTML Page 119 of 378
single page version
karake pīṛā utpanna karatā hai, usī prakār brahma binā hī prayojan anya jīvoṅko māyā utpanna
karake pīṛā utpanna kare so bhī banatā nahīn hai.
phi ra ve kahate hain
bharā hai, un sabamen chandramākā pratibimba alag-alag paṛatā hai, chandramā ek hai; usī prakār
alag-alag bahutase sharīrommen brahmakā chaitanyaprakāsh alag-alag pāyā jātā hai. brahma ek
hai, isaliye jīvoṅke chetanā hai so brahmakī hai.
huī. tathā usase pūchhate hain
kahegā, yah ghaṭaupādhi bhed hai; to ghaṭaupādhi honese to chetanā bhinna-bhinna ṭhaharī. ghaṭaupādhi
miṭane par isakī chetanā brahmamen milegī yā nāsh ho jāyagī? yadi nāsh ho jāyegī to yah
jīv to achetan rah jāyegā aur tū kahegā ki jīv hī brahmamen mil jātā hai to vahān̐
brahmamen milane par isakā astitva rahatā hai yā nahīn rahatā? yadi astitva rahatā hai to yah
rahā, isakī chetanā isake rahī; brahmamen kyā milā? aur yadi astitva nahīn rahatā hai to
usakā nāsh hī huā; brahmamen kaun milā? yadi tū kahegā ki brahmakī aur jīvoṅkī chetanā
bhinna hai, to brahma aur sarva jīv āp hī bhinna-bhinna ṭhahare. is prakār jīvoṅko chetanā
hai so brahmakī hai
the yā navīn hue hain? yadi pahale hī the to pahale to māyā brahmakī thī, brahma amūrtik hai
Page 92 of 350
PDF/HTML Page 120 of 378
single page version
svabhāv shāshvat nahīn ṭhaharā aur yadi kahegā ki
kahatā hai, ve to un padārthamay hue. aur abhinna utpanna hue to māyā hī tadrūp huī, navīn
padārtha utpanna kisaliye kahatā hai?
tathā ve kahate hain
bhāvako tāmas kahate hain, mandakaṣhāyarūp bhāvako sāttvik kahate haĩn. so yah bhāv to chetanāmay
pratyakṣha dekhe jāte hain aur māyākā svarūp jaṛ kahate ho, so jaṛase yah bhāv kaise utpanna
hon? yadi jaṛake bhī hon to pāṣhāṇādikake bhī hoṅge, parantu chetanāsvarūp jīvoṅke hī yah
bhāv dikhate hain; isaliye yah bhāv māyāse utpanna nahīn haĩn. yadi māyāko chetan ṭhaharāye to
yah mānẽn. so māyāko chetan ṭhaharāne par sharīrādik māyāse utpanna kahegā to nahīn māneṅge.
isaliye nirdhār kar; bhramarūp mānanese lābh kyā hai.
krodh hogā, krodhase puruṣh kaise utpanna hogā? phi ra in guṇoṅkī to nindā karate hain, inase
utpanna hue brahmādikako pūjya kaise mānā jātā hai? tathā guṇ to māyāmayī aur inhen brahmake
avatār kahā jātā hai so yah to māyāke avatār hue, inako brahmakā avatār *kaise kahā
aur jo inhīṅkī mūrti unhen pūjya mānen yah kaisā bhram hai?
kalikālake prārambhamen parabrahma paramātmāne rajoguṇase utpanna hokar brahmā banakar prajākī rachanā kī.
pralayake samay tamoguṇase utpanna ho kāl (shiv) banakar sr̥uṣhṭiko gras liyā. us paramātmāne sattvaguṇase
utpanna ho, nārāyaṇ banakar samudramen shayan kiyā.