Page 113 of 350
PDF/HTML Page 141 of 378
single page version
vahān̐ kaise sambhav hai? tathā jyotimen jyoti milane par yah jyoti rahatī hai yā vinaṣhṭa ho jātī hai?
yadi rahatī hai to jyoti barḥatī jāyagī, tab jyotimen hīnādhikapanā hogā; aur vinaṣhṭa ho jātī
hai to apanī sattā naṣhṭa ho aisā kārya upādey kaise mānen? isaliye aisā bhī banatā nahīn hai.
yadi ek thā to brahma hī māyārūp huā aur alag thā to māyā dūr hone par brahmamen milatā hai
tab isakā astitva rahatā hai yā nahīn? yadi rahatā hai to sarvagnako to isakā astitva alag bhāsit
hogā; tab sanyog honese mile kaho, parantu paramārthase to mile nahīn haĩn. tathā astitva nahīn rahatā
hai to apanā abhāv honā kaun chāhegā? isaliye yah bhī nahīn banatā.
krodhādik dūr hone par to aisā kahanā banatā hai; aur vahān̐ chetanākā bhī abhāv huā mānen
to pāṣhāṇādi samān jaṛ avasthāko kaise bhalā mānen? tathā bhalā sādhan karanese to jānapanā
barḥatā hai, phi ra bahut bhalā sādhan karane par jānapanekā abhāv honā kaise mānen? tathā lokamen
gnānakī mahantatāse jaṛapanekī to mahantatā nahīn hai; isaliye yah nahīn banatā.
jaise ve avatār hue mānate hain vaise hī yah paigambar hue mānate haĩn. jis prakār ve puṇya-pāpakā
lekhā lenā, yathāyogya daṇḍādik denā ṭhaharāte hain; usī prakār yah khudāko ṭhaharāte haĩn. tathā
jis prakār ve gāy ādiko pūjya kahate hain; usī prakār yah sūar ādiko kahate haĩn. sab
tiryañchādik haĩn. tathā jis prakār ve īshvarakī bhaktise mukti kahate hain; usī prakār yah khudākī
bhaktise kahate haĩn. tathā jisaprakār ve kahīn dayākā poṣhaṇ, kahīn hinsākā poṣhaṇ karate hain; usī
prakār yah bhī kahīn mahar karanekā, kahīn katal karanekā poṣhaṇ karate haĩn. tathā jis prakār
Page 114 of 350
PDF/HTML Page 142 of 378
single page version
karate haĩn. tathā jis prakār ve kahīn māns-madirā, shikār ādikā niṣhedh karate hain, kahīn uttam
puruṣhon dvārā unakā aṅgīkār karanā batalāte hain; usī prakār yah bhī unakā niṣhedh va aṅgīkār
karanā batalāte haĩn. aise anek prakārase samānatā pāyī jātī hai. yadyapi nāmādik aur hain;
tathāpi prayojanabhūt arthakī ekatā pāyī jātī hai.
pratyakṣhādi pramāṇase viruddha nirūpaṇ karate haĩn.
is prakār is kṣhetra-kālamen jin-jin matoṅkī prachur pravr̥utti hai unakā mithyāpanā pragaṭ
tathā rājādikoṅkā va vidyāvānoṅkā aise dharmamen viṣhayakaṣhāyarūp prayojan siddha hotā hai. tathā jīv
to lokanindyapanāko bhī lān̐ghakar, pāp bhī jānakar, jin kāryoṅko karanā chāhe un kāryoṅko karate
dharma batalāyen to aise dharmamen kaun nahīn lagegā? isaliye in dharmoṅkī visheṣh pravr̥utti hai.
binā jhūṭh nahīn chalatā; parantu sarvake hit prayojanamen viṣhayakaṣhāyakā hī poṣhaṇ kiyā hai.
jis prakār gītāmen upadesh dekar yuddha karanekā prayojan pragaṭ kiyā, vedāntamen shuddha nirūpaṇ
karake svachchhanda honekā prayojan dikhāyā; usī prakār anya jānanā. tathā yah kāl to
nikr̥uṣhṭa hai, so isamen to nikr̥uṣhṭa dharmakī hī pravr̥utti visheṣh hotī hai.
Page 115 of 350
PDF/HTML Page 143 of 378
single page version
hai, tamoguṇ dvārā mūrḥatā hotī hai, ityādi lakṣhaṇ kahate haĩn. inarūp avasthākā nām prakr̥iti hai;
tathā usase buddhi utpanna hotī hai; usīkā nām mahatattva hai, usase ahaṅkār utpanna hotā hai; usase
solah mātrā hotī haĩn. vahān̐ pān̐ch to gnān indriyān̐ hotī hain
hain so buddhi nām to gnānakā hai aur gnānaguṇadhārī padārthamen yah hotī dekhī jātī hai, to
isase gnān huā kaise mānen? koī kahe
ahaṅkār huā kahā so paravastu men ‘‘main karatā hūn̐’’ aisā mānanekā nām ahaṅkār hai, sākṣhībhūt
jānanese to ahaṅkār hotā nahīn hai, to gnānase utpanna kaise kahā jātā hai?
jānanerūp bhāvaindriyān̐ hain so gnānarūp hain, ahaṅkārakā kyā prayojan hai? koī-kisīko ahaṅkār
buddhirahit dekhanemen ātā hai? vahān̐ ahaṅkār dvārā utpanna honā kaise sambhav hai? tathā man
kahā, so indriyavat hī man hai; kyoṅki dravyaman sharīrarūp hai, bhāvaman gnānarūp hai. tathā
pān̐ch karmaindriy kahate hain so yah to sharīrake aṅg hain, mūrtik haĩn. amūrtik ahaṅkārase inakā
utpanna honā kaise mānen?
Page 116 of 350
PDF/HTML Page 144 of 378
single page version
bhī karmaindriyān̐ hain; pān̐chakī hī saṅkhyā kisaliye kahate hain?
kā pariṇām hai, isaliye yah mūrtik guṇ kaise utpanna hue mānen?
koī bhinna hote bhāsit nahīn hote, kathanamātrase bhed utpanna karate haĩn. isaliye rūpādise agni
ādi utpanna hue kaise kahen? tathā kahanemen bhī guṇīmen guṇ hain, guṇase guṇī utpanna huā kaise mānen?
usīmen vichār karanese anyathāpanā bhāsit hogā.
tathā puruṣhako prakr̥itise bhinna jānanekā nām mokṣhamārga kahate hain; so pratham to prakr̥iti aur
siddhi hotī hai. parantu is prakār jānanese kuchh rāgādik nahīn ghaṭate. prakr̥itikā karttavya māne, āp
akarttā rahe; to kisaliye āp rāgādik kam karegā? isaliye yah mokṣhamārga nahīn hai.
padārtha pachchīs tattvommen kahā hī nahī̃n. tathā puruṣhako hī prakr̥itikā sanyog hone par jīv sañgnā
hotī hai to puruṣh nyāre-nyāre prakr̥itisahit hain, pashchāt sādhan dvārā koī puruṣh prakr̥itirahit
hotā hai
aur alag hai to vah bhī ek vastu hai, sarva kartavya usakā ṭhaharā. puruṣhakā kuchh kartavya
hī nahīn rahā, tab kisaliye upadesh dete hain?
Page 117 of 350
PDF/HTML Page 145 of 378
single page version
kalpanā karate hain, kuchh nishchay nahīn hai. tathā is matamen kitane hī jaṭā dhāraṇ karate hain,
kitane hī choṭī rakhate hain, kitane hī muṇḍit hote hain, kitane hī katthaī vastra pahinate hain;
ityādi anek prakārase bheṣh dhāraṇ karake tattvagnānake āshrayase mahanta kahalāte haĩn.
artha pravr̥utti ho so prayojan hai. jise vādī-prativādī mānen so dr̥uṣhṭānta hai. dr̥uṣhṭānta dvārā jise
ṭhaharāyen vah siddhānta hai. tathā anumānake pratignā ādi pān̐ch aṅg vah avayav haĩn. sanshay
dūr hone par kisī vichārase ṭhīk ho so tarka hai. pashchāt pratītirūp jānanā so nirṇay hai.
āchārya-shiṣhyamen pakṣha-pratipakṣha dvārā abhyās so vād hai. jānanekī ichchhārūp kathāmen jo chhal,
jāti ādi dūṣhaṇ ho so jalpa hai. pratipakṣha rahit vād so vitaṇḍā hai. sachche hetu nahīn hain
aise asiddha ādi bhedasahit hetvābhās hai. chhalasahit vachan so chhal hai. sachche dūṣhaṇ nahīn hain
aise dūṣhaṇābhās so jāti hai. jisase prativādīkā nigrah ho so nigrahasthān hai.
inase paramārthakārya kyā hogā? kām-krodhādi bhāvako miṭākar nirākul honā so kārya hai;
vah prayojan to yahān̐ kuchh dikhāyā nahīn hai; paṇḍitāīkī nānā yuktiyān̐ banāīn, so yah bhī
ek chāturya hai; isaliye yah tattvabhūt nahīn haĩn.
Page 118 of 350
PDF/HTML Page 146 of 378
single page version
laukik (kārya) sādhaneko hī kāraṇ hote haĩn. jis prakār indriyādikake jānaneko pratyakṣhādi
pramāṇ kahā, va sthāṇu-puruṣhādimen sanshayādikakā nirūpaṇ kiyā. isaliye jinako jānanese
avashya kām-krodhādi dūr hon, nirākulatā utpanna ho, ve hī tattva kāryakārī haĩn.
pramey tattva kisaliye kahe? ātmā ādi tattva kahanā the.
utpanna nahīn hai, kyoṅki isamen akāryarūp padārtha bhī haĩn. jo akārya hain so kartā dvārā utpanna
nahīn hain, jaise
pratyakṣhādi pramāṇake agochar hain, isaliye īshvarako kartā mānanā mithyā hai.
tathā pramāṇādikake svarūpakī bhī anyathā kalpanā karate hain vah jain granthonse parīkṣhā
Page 119 of 350
PDF/HTML Page 147 of 378
single page version
kāryarūp pr̥ithvī ādi hote hain so anitya haĩn. parantu aisā kahanā pratyakṣhādise viruddha hai.
īndhanarūp pr̥ithvī ādike paramāṇu agnirūp hote dekhe jāte hain, agni ke paramāṇu rākharūp pr̥ithvī
hote dekhe jāte haĩn. jalake paramāṇu muktāphal (motī) rūp pr̥ithvī hote dekhe jāte haĩn. phi ra
yadi tū kahegā
hī aisā ṭhaharatā nahīn hai. isaliye sab paramāṇuoṅkī ek pudgalarūp mūrtik jāti hai, vah
pr̥ithvī ādi anek avasthārūp pariṇamit hotī hai.
yah anyatra
hī avastu hain, yah sattārūp padārtha nahīn haĩn. padārthoṅke kṣhetra-pariṇamanādikakā pūrvāpar vichār
karaneke artha inakī kalpanā karate haĩn. tathā dishā kuchh hai hī nahīn; ākāshamen khaṇḍakalpanā
dvārā dishā mānate haĩn. tathā ātmā do prakār se kahate hain; so pahale nirūpaṇ kiyā hī
hai. tathā man koī pr̥uthak padārtha nahīn hai. bhāvaman to gnānarūp hai so ātmākā svarūp
hai, dravyaman paramāṇuoṅkā piṇḍa hai so sharīrakā aṅg hai. is prakār yah dravya kalpit jānanā.
dveṣh, sneh, gurutva, dravyatva. so inamen sparshādik guṇ to paramāṇuommen pāye jāte hain; parantu
pr̥ithvīko gandhavatī hī kahanā, jalako shīt sparshavān hī kahanā ityādi mithyā hai; kyoṅki kisī
pr̥ithvīmen gandhakī mukhyatā bhāsit nahīn hotī, koī jal uṣhṇa dekhā jātā hai
rukatā hai, isaliye mūrtik hai aur ākāsh amūrtik sarvavyāpī hai. bhīntamen ākāsh rahe aur
shabdaguṇ pravesh na kar sake, yah kaise banegā? tathā saṅkhyādik hain so vastumen to kuchh hain
nahīn, anya padārthakī apekṣhā anya padārthakī hīnādhikatā jānaneko apane gnānamen saṅkhyādikakī
kalpanā dvārā vichār karate haĩn. tathā buddhi ādi hai so ātmākā pariṇaman hai, vahān̐ buddhi
nām gnānakā hai to ātmākā guṇ hai hī, aur manakā nām hai to man to dravyommen kahā hī
Page 120 of 350
PDF/HTML Page 148 of 378
single page version
lakṣhaṇabhūt to yah guṇ hain nahīn, avyāptapanese lakṣhaṇābhās hai. tathā snigdhādi pudgalaparamāṇumen
pāye jāte hain, so snigdha gurutva ityādi to sparshan indriy dvārā jāne jāte hain, isaliye
sparshaguṇamen garbhit hue, alag kisaliye kahe? tathā dravyatvaguṇ jalamen kahā, so aise to agni
ādimen ūrdhvagamanatvādi pāye jāte haĩn. yā to sarva kahanā the yā sāmānyamen garbhit karanā
the. is prakār yah guṇ kahe ve bhī kalpit haĩn.
nahīn hain, cheṣhṭāen̐ to bahut hī prakārakī hotī haĩn. tathā inako alag hī tattva sañgnā kahī; so
yā to alag padārtha hon to unhen alag tattva kahanā thā, yā kām-krodhādi miṭānemen visheṣh
prayojanabhūt hon to tattva kahanā thā; so donon hī nahīn hai. aur aise hī kah denā ho to
pāṣhāṇādikakī anek avasthāen̐ hotī hain so kahā karo, kuchh sādhya nahīn haĩn.
nām samavāy hai. yah sāmānyādik to bahutoṅko ek prakār dvārā va ek vastumen bhed-kalpanā
dvārā va bhedakalpanā apekṣhā sambandha mānanese apane vichāramen hī hote hain, koī alag padārtha
to hain nahī̃n. tathā inake jānanese kām-krodhādi miṭānerūp visheṣh prayojanakī bhī siddhi nahīn
hai, isaliye inako tattva kisaliye kahā? aur aise hī tattva kahanā the to prameyatvādi vastuke
ananta dharma hain va sambandha, ādhārādik kārakoṅke anek prakār vastumen sambhavit hain, isaliye
yā to sarva kahanā the yā prayojan jānakar kahanā the. isaliye yah sāmānyādik tattva bhī
vr̥uthā hī kahe haĩn.
tathā vaisheṣhik do hī pramāṇ mānate hain
Page 121 of 350
PDF/HTML Page 149 of 378
single page version
adhikaraṇapanā ātmākā lakṣhaṇ kahā thā; ab gnānakā abhāv hone par lakṣhaṇakā abhāv honese
lakṣhyakā bhī abhāv hogā, tab ātmākī sthiti kis prakār rahī? aur yadi buddhi nām
manakā hai to bhāvaman to gnānarūp hai hī, aur dravyaman sharīrarūp hai so mukta hone par dravyamanakā
sambandha chhūṭatā hī hai, to jaṛ dravyamanakā nām buddhi kaise hogā? tathā manavat hī indriyān̐
jānanā. tathā viṣhayakā abhāv ho, to sparshādi viṣhayoṅkā jānanā miṭatā hai, tab gnān kisakā
nām ṭhaharegā? aur un viṣhayoṅkā abhāv hogā to lokakā abhāv hogā. tathā sukhakā
abhāv kahā, so sukhake hī artha upāy karate hain; usakā jab abhāv hogā, tab upādey
kaise hogā? tathā yadi vahān̐ ākulatāmay indriyajanit sukhakā abhāv huā kahen to yah satya
hai; kyoṅki nirākulatā- lakṣhaṇ atīndriy sukh to vahān̐ sampūrṇa sambhav hai, isaliye sukhakā
abhāv nahīn hai. tathā sharīr, duḥkh, dveṣhādikakā vahān̐ abhāv kahate hain so satya hai.
sahit bheṣh hote hain so āchārādi bhedase chār prakār hainḥ
dikhāyā hai so vichāranā.
haĩn.
Page 122 of 350
PDF/HTML Page 150 of 378
single page version
jinakā ve chār prakārake hain
yah bheṣh kāryakārī nahīn haĩn.
dharmakā sādhan karanā. jaise kahate hain ki
yadi vedamen hī kahīn kuchh, kahīn kuchh nirūpaṇ kiyā hai, to usakī pramāṇatā kaise rahī? aur
yadi matavāle hī kahīn kuchh kahīn kuchh nirūpaṇ karate hain to tum paraspar jhagaṛ, nirṇay karake
ekako vedakā anusārī anyako vedase parāṅmukh ṭhaharāo. so hamen to yah bhāsit hotā hai
grahaṇ karake alag-alag matoṅke adhikārī hue haĩn. parantu aise vedako pramāṇ kaise karen? tathā
agni pūjanese svarga hotā hai, so agniko manuṣhyase uttam kaise mānen? pratyakṣha-viruddha hai. tathā
vah svargadātā kaise hogī? isī prakār anya vedavachan pramāṇaviruddha haĩn. tathā vedamen brahmā kahā
hai, to sarvagna kyon nahīn mānate? ityādi prakārase jaiminīyamat kalpit jānanā.
mārgashchetyasya cha vyākhyā krameṇ shrūyatāmataḥ..36.. vi0 vi0
Page 123 of 350
PDF/HTML Page 151 of 378
single page version
rūp
bahut hain so duḥkhī hai; kisīke gnān bahut hai, kām-krodhādi alpa hain va nahīn hain so sukhī
hai. isaliye vignānādik duḥkh nahīn haĩn.
to inakā kyā prayojan hai?
inako bhī kahanekā kuchh prayojan nahīn hai.
nahīn detā, ham kaise mānen? tathā bāl-vr̥uddhādi avasthāmen ek ātmākā astitva bhāsit hotā
hai; yadi ek nahīn hai to pūrva-uttar kāryakā ek kartā kaise mānate hain? yadi tū kahegā
kaise kahate hain? kṣhaṇik hai to jisakā ādhār hī kṣhaṇik hai us sanskārakī paramparā kaise kahate
hain? tathā sarva kṣhaṇik huā tab āp bhī kṣhaṇik huā. tū aisī vāsanāko mārga kahatā hai,
vedanānubhavaḥ sañgnā nimittodgrahaṇātmikā.
sanskāraskandhashchaturbhyonye sanskārāsta ime tray ..15..
vignānan prati vignapti......... a0 ko0 (1)
Page 124 of 350
PDF/HTML Page 152 of 378
single page version
tathā tere matamen nirarthak shāstra kisaliye banāye? upadesh to kuchh kartavya dvārā phal prāpta karaneke
artha diyā jātā hai. is prakār yah mārga mithyā hai.
hain; parantu gnānādik apane svarūpakā abhāv hone par to apanā abhāv hogā, usakā upāy
karanā kaise hitakārī hogā? hitāhit kā vichār karanevālā to gnān hī hai; so apane abhāvako
gnānī hit kaise mānegā?
unakā nirūpaṇ kis artha kiyā? pratyakṣha-anumān to jīv āp hī kar leṅge, tumane shāstra
kisaliye banāye?
ityādi liṅgarūp bauddhamatake bhikṣhuk hain; so kṣhaṇikako bheṣh dhāraṇ karanekā kyā prayojan? parantu
mahantatāke artha kalpit nirūpaṇ karanā aur bheṣh dhāraṇ karanā hotā hai.
hai, isase pare kuchh nahīn hai aisā mānate haĩn. yogāchāroṅke āchārasahit buddhi pāyī jātī hai;
tathā mādhyamik hain ve padārthake āshray binā gnānako hī mānate haĩn. ve apanī-apanī kalpanā
karate hain; parantu vichār karane par kuchh ṭhikānekī bāt nahīn hai.
Page 125 of 350
PDF/HTML Page 153 of 378
single page version
kaise karatā hai?
hain; inhen kaise na mānen? aur mokṣhakā honā anumānamen ātā hai. krodhādik doṣh kisīke
hīn hain, kisīke adhik hain; to mālūm hotā hai kisīke inakī nāsti bhī hotī hogī.
aur gnānādi guṇ kisīke hīn, kisīke adhik bhāsit hote hain; isaliye mālūm hotā hai
kisīke sampūrṇa bhī hote hoṅge. isaprakār jisake samasta doṣhakī hāni, guṇoṅkī prāpti ho;
vahī mokṣha-avasthā hai.
binā hī yatna nirogatā rahatī hai
tū usakā nām pavan kahatā hai. parantu pavan to bhīnt ādise aṭakatī hai, ātmā mun̐dā
(banda) hone par bhī aṭakatā nahīn hai; isaliye pavan kaise mānen?
sabakā jānanā tere nahīn hai, tū itanā hī lok kis prakār kahatā hai?
jo pratyakṣha bhinna-bhinna dekhe jāte haĩn. tathā ek sharīramen pr̥ithvī ādi to bhinna-bhinna bhāsit
hote hain, chetanā ek bhāsit hotī hai. yadi pr̥ithvī ādike ādhārase chetanā ho to hāṛ,
rakta, uchchhvāsādikake alag-alag chetanā hogī. tathā hāth ādiko kāṭane par jis prakār
usake sāth varṇādik rahate hain, usī prakār chetanā bhī rahegī. tathā ahaṅkār, buddhi to chetanāke
hain, so pr̥ithvī ādirūp sharīr to yahān̐ hī rahā, tab vyantarādi paryāyamen pūrvaparyāyakā ahampanā
Page 126 of 350
PDF/HTML Page 154 of 378
single page version
so yah jānanā kisake sāth gayā? jisake sāth jānanā gayā vahī ātmā hai.
upadesh diyā? tū kahegā
ādi hotā hai; tū inako chhuṛākar kyā bhalā karatā hai? viṣhayāsakta jīvoṅko suhātī bāten
kahakar apanā va auroṅkā burā karanekā bhay nahīn hai; svachchhanda hokar viṣhayasevanake artha aisī
yukti banātā hai.
ek jinamat hai so hī satyārthakā prarūpak hai, sarvagna
āge visheṣh likheṅge so jānanā.
Page 127 of 350
PDF/HTML Page 155 of 378
single page version
prayojan hī bhinna-bhinna hain so batalāte hainḥ
poṣhaṇako prayojan hai; kyoṅki kalpit rachanā kaṣhāyī jīv hī karate hain aur anek yuktiyān̐
banākar kaṣhāyabhāvakā hī poṣhaṇ karate haĩn. jaise
jānanese hī siddhi honā mānane dvārā, mīmānsak kaṣhāyajanit ācharaṇako dharma mānane dvārā, bauddha
kṣhaṇik mānane dvārā, chārvāk paralokādi na mānane dvārā
hain; to us chhalase anya kisī kaṣhāyakā poṣhaṇ karate haĩn. jis prakār
viṣhay-kaṣhāyakā poṣhaṇ karate hain; tathā jainadharmamen dev-guru-dharmādikakā svarūp vītarāg hī nirūpaṇ
karake keval vītarāgatākā hī poṣhaṇ karate hain
sheṣhaḥ kāmaviḍambito hi viṣhayān moktun na moktun kṣhamaḥ
inamen ek hī hitakārī hai aur vah vītarāgabhāv hī hai; jisake honese tatkāl ākulatā
hai. sheṣh log to durnivār kāmadevake vāṇarūp sarpoṅke viṣhase mūrchhit hue hain jo kāmakī viḍambanāse
na to viṣhayoṅko bhalībhān̐ti bhog hī sakate hain aur na chhoṛ hī sakate haĩn.
Page 128 of 350
PDF/HTML Page 156 of 378
single page version
sabhī matavāle kahate haĩn. sarāgabhāv hone par tatkāl ākulatā hotī hai, nindanīy hotā hai,
aur āgāmī burā honā bhāsit hotā hai. isaliye jisamen vītarāgabhāvakā prayojan hai aisā
jainamat hī iṣhṭa hai. jisamen sarāgabhāvake prayojan pragaṭ kiye hain aise anyamat aniṣhṭa hain inhen
samān kaise mānen?
hoṅge, isaliye karuṇābhāvase yathārtha nirūpaṇ kiyā hai. koī binā doṣh duḥkh pātā ho, virodh
utpanna kare, to ham kyā karen? jaise
ho to kyā karen? isī prakār yadi pāpiyoṅke bhayase dharmopadesh na den to jīvoṅkā bhalā kaise
hogā? aisā to koī upadesh hai nahīn jisase sabhī chain pāyen? tathā ve virodh utpanna karate
hain; so virodh to paraspar kare to hotā hai; parantu ham laṛeṅge nahīn, ve āp hī upashānt
ho jāyeṅge. hamen to apane pariṇāmoṅkā phal hogā.
ho to vītarāgabhāv hone par hī mahantapanā bhāsit ho; parantu jo jīv vītarāgī nahīn hain aur
apanī mahantatā chāhate hain, unhonne sarāgabhāv hone par bhī mahantatā manāneke artha kalpit yukti
dvārā anyathā nirūpaṇ kiyā hai. ve advaitabrahmādikake nirūpaṇ dvārā jīv-ajīvake aur
svachchhandavr̥uttike poṣhaṇ dvārā āsrav-samvarādikake aur sakaṣhāyīvat va achetanavat mokṣha kahane
dvārā mokṣhake ayathārtha shraddhānakā poṣhaṇ karate hain; isaliye anyamatoṅkā anyathāpanā pragaṭ kiyā
hai. inakā anyathāpanā bhāsit ho to tattvashraddhānamen ruchivān ho, aur unakī yuktise bhram
utpanna na ho.
Page 129 of 350
PDF/HTML Page 157 of 378
single page version
tathā durvāsār̥uṣhikr̥ut ‘‘mahimnistotra’’ men aisā kahā haiḥ
karttārhan puruṣho harishcha savitā buddhaḥ shivastvan guruḥ ..1..
bauddhā buddha iti pramāṇapaṭavaḥ kartteti naiyāyikāḥ.
Page 130 of 350
PDF/HTML Page 158 of 378
single page version
so‘yan vo vidadhātu vāñchhitaphalan trailokyanāthaḥ prabhu
yahān̐ koī kahe
īshvar mānẽn. jaise
māne? usī prakār jainī sachche devādikā nirūpaṇ karatā hai, anyamatī jhūṭhe nirūpit karatā
hai; vahān̐ anyamatī apanī samān mahimāke artha sarvako samān kahatā hai, parantu jainī kaise
māne?
jinamātā jinendrā cha shāradā hansavāhinī ..1..
tathā ‘‘gaṇesh purāṇ’’ men aisā kahā hai
tathā ‘‘bhāgavat’’ ke pañchamaskandhamen
karma kahakar upāsanā karate hain; vah trailokyanāth prabhu tumhāre manorathon ko saphal karẽn.
3. bhāgavat skandh 5, adhyāy 5, 29.
Page 131 of 350
PDF/HTML Page 159 of 378
single page version
kī aisā kahate haĩn. so jis prakār rām-kr̥iṣhṇādi avatāroṅke anusār anyamat hain, usī prakār
r̥uṣhabhāvatārake anusār jainamat hai; is prakār tumhāre mat hī dvārā jainamat pramāṇ huā.
pravr̥uttiyoṅko samān mānanese dharma-adharmakā visheṣh nahīn rahegā aur visheṣh mānanese jo bhalī ho
vah aṅgīkār karanā.
sahaj hī hue.
pratibhāsit hote haĩn.
tenaiv tapasākr̥uṣhṭaḥ shivaḥ pratyakṣhatān gataḥ ..1..
padmāsanamāsīnaḥ shyāmamūrtirdigambaraḥ.
nemināthaḥ shivetyevan nām chakreasya vāmanaḥ ..2..
kalikāle mahāghore sarva pāpapraṇāshakaḥ.
darshanātsparshanādev koṭiyagnaphalapradaḥ ..3..
to jainī pratyakṣha mānate hain; so pramāṇ ṭhaharā.
r̥uṣhīṇāmāshramādev muktimārgasya kāraṇam..1..
Page 132 of 350
PDF/HTML Page 160 of 378
single page version
nādavindukalākrāntan chandramaṇḍalasannibham ..1..
etaddevi paran tattvan yo vijanātitattvataḥ.
sansārabandhanan chhitvā sa gachchhetparamān gatim ..2..
munerarhatsubhaktasya tatphalan jāyate kalau ..1..
chakṣhuṣhmān yashasvī vābhichandroath prasenajit ..1..
marudevī cha nābhishcha bharate kul sattamāḥ.
aṣhṭamo marudevyān tu nābherjāt urakramaḥ ..2..
darshayan vartma vīrāṇān surasuranamaskr̥utaḥ.
nītitritayakarttā yo yugādau prathamo jinaḥ ..3..
yugake ādise hī hai, aur pramāṇabhūt kaise na kahen?