Page 133 of 350
PDF/HTML Page 161 of 378
single page version
tathā aisā kahā haiḥ
have shakramarjitan tadvarddhamānapuruhūtamindrammāhariti svāhā. o‘m nagnan sudhīran digvāsasan brahmagarbbhan
sanātanan upaimi vīran puruṣhamarhantamādityavarṇan tamasaḥ parastāt svāhā. o‘m svastin indro vr̥uddhashravā
svastinaḥ pūṣhā vishvavedāḥ svastinastārkṣhyon ariṣhṭanemi svastino br̥uhaspatirdadhātu.
dīrghāyustvāyubalāyurvā shubhājātāyu. o‘m rakṣha rakṣha ariṣhṭanemiḥ svāhā. vāmadev
shāntyarthamanuvidhīyate so‘smākan ariṣhṭanemiḥ svāhā.
ichchhuk ho vah pakṣhapāt chhoṛakar sachche jainadharmako aṅgīkār karo.
niṣhedh kiyā. vr̥uṣhabhāvatāramen vītarāg sanyamakā mārga dikhāyā aur kr̥iṣhṇāvatāramen parastrī ramaṇādi
viṣhayakaṣhāyādikakā mārga dikhāyā. ab yah sansārī kisakā kahā kare? kisake anusār
pravartte? aur in sab avatāroṅko ek batalāte hain, parantu ek bhī kadāchit kisī prakār
kahate hain va pravarttate hain; to ise unake kahanekī va pravarttanekī pratīti kaise āye?
ādi kārya hon to yah bhī mānen, parantu vah to hote nahīn haĩn. tathā laṛanā ādi kārya
karane par bhī krodhādi hue na mānen, to alag krodhādi kaun hain jinakā niṣhedh kiyā? isaliye
aisā nahīn banatā, pūrvāpar virodh hai. gītāmen vītarāgatā batalākar laṛanekā upadesh diyā,
so yah pratyakṣha virodh bhāsit hotā hai. tathā r̥uṣhīshvarādikon dvārā shrāp diyā batalāte hain,
so aisā krodh karane par nindyapanā kaise nahīn huā? ityādi jānanā.
Page 134 of 350
PDF/HTML Page 162 of 378
single page version
divan gatāni rājendra akr̥utvā kulasantatim ..1..
ye kurvanti vr̥uthāsteṣhān tīrthayātrān japastapaḥ ..1..
vr̥uthā ekādashī proktā vr̥uthā jāgaraṇan hareḥ.
vr̥uthā cha pauṣhkarī yātrā kr̥utsnan chāndrāyaṇan vr̥uthā ..2..
chāturmāsye tu samprāpte rātribhojyan karoti yaḥ.
tasya shuddhirna vidyet chāndrāyaṇashatairapi ..3..
rātribhojan va kandādi bhakṣhaṇ sthāpit karate hain; is prakār viruddha nirūpaṇ karate haĩn.
poṣhaṇ karaneke artha anyathā kahā; so jahān̐ pūrvāpar virodh ho unake vachan pramāṇ kaise karen?
unake viparīt vachanake bhī shraddhānādik ho jāte hain, isaliye anyamatakā koī aṅg bhalā dekhakar
bhī vahān̐ shraddhānādik nahīn karanā. jis prakār viṣhamishrit bhojan hitakārī nahīn hai, usī
prakār jānanā.
anyamatakā ādar karo; parantu aisā sarvathā hotā hī nahīn; kyoṅki sarvagnake gnānamen kuchh chhipā
nahīn hai. isaliye anyamatoṅke shraddhānādik chhoṛakar jinamatake dr̥urḥ shraddhānādik karanā.
Page 135 of 350
PDF/HTML Page 163 of 378
single page version
āchārāṅgādikake padoṅkā pramāṇ aṭhārah hajār ādi kahā hai, so unakī vidhi milā do.
shlok haĩn. so yah to bahut chhoṭe shāstra hain, isalie banatā nahīn hai. tathā āchārāṅgādikase
dashavaikālikādikā pramāṇ kam kahā hai, aur tumhāre adhik hai, so kis prakār banatā hai?
hai ki
kathan nikāl len to vahān̐ sambandha nahīn milegā
aise vachan haĩn. parantu aise vachan to tabhī sambhav hain jab aur koī kartā ho. isaliye
yah sūtra gaṇadharakr̥ut nahīn hain, aurake banāye gaye haĩn. gaṇadhar ke nāmase kalpit-rachanāko pramāṇ
karānā chāhate hain; parantu vivekī to parīkṣhā karake mānate hain, kahā hī to nahīn mānate.
Page 136 of 350
PDF/HTML Page 164 of 378
single page version
haĩn. tathā in sūtrommen vishvās karaneke artha jo jinamat
svarūp to aisā kahate hainḥ
viparīt liṅgakā dhārak kaise rahegā? shraddhān hone ke pashchāt mahāvratādi aṅgīkār karane par
samyakchāritra hotā hai, vah anyaliṅgamen kisaprakār banegā? yadi anyaliṅgamen bhī samyakchāritra hotā
hai to jainaliṅg anyaliṅg samān huā, isalie anyaliṅgīko mokṣha kahanā mithyā hai.
yadi kahoge
to bāhyatyāg karanekī hī pratignā karate hain, tyāg kiye binā mahāvrat nahīn hote. mahāvrat
binā chhaṭṭhā ādi guṇasthān nahīn hotā; to phi ra mokṣha kaise hogā? isalie gr̥uhasthako mokṣha
kahanā mithyāvachan hai.
Page 137 of 350
PDF/HTML Page 165 of 378
single page version
dharma utpanna kar sakatā hai. tathā strīke niḥshaṅk ekāntamen dhyān dharanā aur sarva parigrahādikakā
tyāg karanā sambhav nahīn hai.
yadi bhāvavedī hai to ham mānate hī hain; tathā dravyavedī hai to puruṣh-strīvedī to lokamen prachur
dikhāī dete hain, aur napunsak to koī virale dikhate hain; to ek samayamen mokṣha jāne vāle
itane napunsak kaise sambhav hain? isaliye dravyavedakī apekṣhā kathan nahīn banatā.
ho.
pariṇām nahīn ho sakate. tathā gotrakarmakā uday to pañcham guṇasthānaparyanta hī hai; ūparake
guṇasthān charḥe binā mokṣha kaise hogā? yadi kahoge
yadi unake kul- apekṣhā uchcha gotrakā uday kahoge to chāṇḍālādikake bhī kul-apekṣhā hī
nīch gotrakā uday kaho. usakā sadbhāv tumhāre sūtrommen bhī pañcham guṇasthānaparyanta hī kahā
hai. so kalpit kahanemen pūrvāpar virodh hogā hī hogā; isaliye shūdroṅko mokṣha kahanā mithyā
hai.
karane par mithyā bhāsit hotā hai.
Page 138 of 350
PDF/HTML Page 166 of 378
single page version
to nahīn hotī̃n. yadi pramāṇaviruddha bhī hon to ākāshake phū la, gadheke sīṅg ityādikā honā
bhī banegā; so sambhav nahīn hai. ve achherā kahate hain so pramāṇaviruddha haĩn. kisaliye? so
kahate hainḥ
tathā tīrthaṅkarake huā kahen to garbhakalyāṇak kisīke ghar huā, janma-kalyāṇak kisīke ghar
huā. kuchh din ratnavr̥uṣhṭi ādi kisīke ghar hue, kuchh din kisīke ghar hue. solah svapna
kisīko āye, putra kisīko huā, ityādi asambhav bhāsit hotā hai. tathā mātāen̐ to do
huīn aur pitā to ek brāhmaṇ hī rahā. janmakalyāṇādimen usakā sanmān nahīn kiyā, anya
kalpit pitākā sanmān kiyā. is prakār tīrthaṅkarake do pitākā kahanā mahāviparīt bhāṣhit
hotā hai. sarvotkr̥uṣhṭa pad dhārakake lie aise vachan sunanā bhī yogya nahīn hai.
yah kārya huā. so aise nikr̥uṣhṭa kālamen jab aisā nahīn hotā tab vahān̐ honā kaise sambhav
hai? isaliye yah mithyā hai.
banatī. tathā tīrthaṅkarake nagnaliṅg hī kahate hain, so strīke nagnapanā sambhav nahīn hai. ityādi
vichār karanese asambhav bhāsit hotā hai.
anantakālamen jo bāt ho vah bhī kahate haĩn. jaise
isaliye yah mithyā hai.
tathā ve kahate hain
Page 139 of 350
PDF/HTML Page 167 of 378
single page version
nahīn hain, anyake hote the so mahantoṅke hue; isaliye kāladoṣh kahā hai. garbhaharaṇādi kārya
pratyakṣha-anumānādise viruddha hain, unakā honā kaise sambhav hai?
bāt manaḥparyayagnānīke binā jān nahīn sakatā, to kevalīke manakī sarvārthasiddhike dev kis
prakār jāneṅge? tathā kevalīke bhāvamanakā to abhāv hai, dravyaman jaṛ-ākāramātra hai, uttar
kisane diyā? isaliye yah mithyā hai.
sharīrako kṣhudhā lagatī hai, ātmā tadrūp nahīn hotā; to kṣhudhādikakā upāy āhārādik kisaliye
grahaṇ kiyā kahate ho? kṣhudhādise pīṛit ho tabhī āhār grahaṇ karegā. phi ra kahoge
kisī jīvake hotā dekhā jātā hai. tathā āhār hai vah prakr̥itiudayase nahīn hai, kṣhudhāse pīṛit
hone par hī grahaṇ karatā hai. tathā ātmā pavanādiko prerit kare tabhī nigalanā hotā hai,
isaliye vihāravat āhār nahīn hai.
sātāke udayase kahe jāte haĩn. āhārādikā grahaṇ sātāvedanīyake udayase svayamev ho aisā
to hai nahīn; yadi aisā ho to sātāvedanīyakā mukhya uday devoṅke hai, ve nirantar āhār kyon
nahīn karate? tathā mahāmuni upavāsādi karen unake sātākā bhī uday aur nirantar bhojan
karanevāloṅko asātākā bhī uday sambhav hai.
Page 140 of 350
PDF/HTML Page 168 of 378
single page version
unake āhārādi mānate haĩn.
hai, tāratamyamen sadbhāv kahā jātā hai. jaise
kahā jātā hai. usī prakār kevalīke asātākā uday atimanda hai; kyoṅki ek-ek kāṇḍakamen
anantaven bhāg-anubhāg rahate hain; aise bahut anubhāgakāṇḍakonse va guṇasaṅkramaṇādise sattāmen
asātāvedanīyakā anubhāg atyanta manda huā hai, usake udayamen aisī kṣhudhā vyakta nahīn hotī jo
sharīrako kṣhīṇ kare. aur mohake abhāvase kṣhudhādikajanit duḥkh bhī nahīn hai; isaliye kṣhudhādikakā
abhāv kahā jātā hai aur tāratamyamen usakā sadbhāv kahā jātā hai.
manda uday hone par bhī bahut kāl pashchāt kiñchit āhār
sharīr āhār binā deshenyūnakoṭipūrva paryanta utkr̥uṣhṭarūpase kaise rahatā hai?
nahī̃n. jis prakār kevalagnān honese pūrva kesh, nakh barḥate the, ab nahīn barḥate; chhāyā hotī thī
ab nahīn hotī; sharīramen nigod thī, usakā abhāv huā. bahut prakārase jaise sharīrakī avasthā
anyathā huī; usī prakār āhār binā bhī sharīr jaisekā taisā rahe, aisī bhī avasthā huī. pratyakṣha
dekho, auroṅko jarā vyāpta ho tab sharīr shithil ho jātā hai, inakā āyuparyanta sharīr shithil
nahīn hotā; isaliye anya manuṣhyoṅkī aur inake sharīrakī samānatā sambhav nahīn hai.
Page 141 of 350
PDF/HTML Page 169 of 378
single page version
uday mand honese miṭī, aur pratisamay paramaaudārik sharīravargaṇākā grahaṇ hotā hai so vah
nokarma-āhār hai; isalie aisī-aisī vargaṇākā grahaṇ hotā hai jisase kṣhudhādik vyāpta na hon
aur sharīr shithil na ho. siddhāntamen isīkī apekṣhā kevalīko āhār kahā hai.
hai aur sharīr kṣhīṇ rahatā hai. tathā pavanādi sādhanevāle bahut kāl tak āhār nahīn lete aur
sharīr puṣhṭa banā rahatā hai, va r̥uddhidhārī muni upavāsādi karate hain tathāpi sharīr puṣhṭa banā rahatā
hai; phi ra kevalīke to sarvotkr̥uṣhṭapanā hai, unake annādik binā sharīr puṣhṭa banā rahatā hai to kyā
āshcharya huā? tathā kevalī kaise āhārako jāyeṅge? kaise yāchanā kareṅge?
thī usakā kaise nirvāh hogā? jīv antarāy sarvatra pratibhāsit ho vahān̐ kaise āhār grahaṇ
kareṅge? ityādi viruddhatā bhāsit hotī hai. tathā ve kahate hain
prakār viruddhatā utpanna hotī hai.
rahā aur atishay nahīn huā to indrādi dvārā pūjyapanā kaise shobhā degā? tathā nihār kaise
karate hain, kahān̐ karate hain? koī sambhavit bāten nahīn haĩn. tathā jis prakār rāgādiyukta chhadmasthake
kriyā hotī hai, usī prakār kevalīke kriyā ṭhaharāte haĩn.
kis prakār banatā hai? tathā kevalīke namaskārādi kriyā ṭhaharāte hain, parantu anurāg binā
vandanā sambhav nahīn hai. tathā guṇādhikako vandanā sambhav hai, parantu unase koī guṇādhik rahā
nahīn hai so kaise banatī hai?
Page 142 of 350
PDF/HTML Page 170 of 378
single page version
hāṭ jaisī rachanā karanemen bhī samartha nahīn hai, jisase hāṭakā āshray lenā paṛe?
anek viparītatā prarūpit karate haĩn. kevalī shuddha kevalagnān-darshanamay rāgādikarahit hue hain
unake aghātiyoṅke udayase sambhavit kriyā koī hotī hai; parantu unake mohādikakā abhāv
huā hai, isaliye upayog juṛanese jo kriyā ho sakatī hai vah sambhav nahīn hai. pāp-prakr̥itikā
anubhāg atyanta mand huā hai, aisā manda anubhāg anya kisīke nahīn hai; isaliye anya jīvoṅke
pāp-udayase jo kriyā hotī dekhī jātī hai, vah kevalīke nahīn hotī.
yadi hain to tyāg karaneke pashchāt kisaliye rakhate hain? aur nahīn hain to vastrādik gr̥uhastha
rakhate hain, unhen bhī parigrah mat kaho? suvarṇādikako parigrah kaho.
nahīn kiyā hai, parigrahakā tyāg kiyā hai. tathā annādikakā saṅgrah karanā to parigrah hai,
bhojan karane jāye vah parigrah nahīn hai. tathā vastrādikakā saṅgrah karanā va pahinanā vah
sarvatra hī parigrah hai, so lokamen prasiddha hai.
Page 143 of 350
PDF/HTML Page 171 of 378
single page version
to kaise grahaṇ karate hain? isalie vastrādikakā grahaṇ
hī sādhan karate hain, isalie mamatva nahīn hai. so bāhya krodh bhale na karo, parantu jisake
grahaṇamen iṣhṭabuddhi hogī usake viyogamen aniṣhṭabuddhi hogī hī hogī. yadi iṣhṭabuddhi nahīn hai to
usake artha yāchanā kisaliye karate hain? tathā bechate nahīn hain, so dhātu rakhanese apanī hīnatā
jānakar nahīn bechate. parantu jis prakār dhanādikā rakhanā hai usī prakār vastrādikā rakhanā
hai. lokamen parigrahake chāhak jīvoṅko donoṅkī ichchhā hai; isalie chorādikake bhayādikake kāraṇ
donon samān haĩn. tathā pariṇāmoṅkī sthiratā dvārā dharma sādhanase hī parigrahapanā na ho, to kisīko
bahut ṭhaṇḍ lagegī vah rajāī rakhakar pariṇāmoṅkī sthiratā karegā aur dharma sādhegā; so use
bhī niṣhparigrah kaho? is prakār gr̥uhasthadharma
pariṇaman nirmal honese pariṣhahase vyākul nahīn hote, vah parigrah na rakhe aur dharmasādhan kare
usakā nām munidharma
tathā sañjvalanake sarvaghātī sparddhakoṅkā uday nahīn hai, deshaghātī sparddhakoṅkā uday hai, so unakā
kuchh bal nahīn hai. jaise vedak samyagdr̥uṣhṭiko samyagmohanīyakā uday hai, parantu samyaktvakā ghāt
nahīn kar sakatā; usī prakār deshaghātī sañjvalanakā uday pariṇāmoṅko vyākul nahīn kar sakatā.
aho! muniyoṅke aur dūsareṅke pariṇāmoṅkī samānatā nahīn hai. aur sabake sarvaghātī uday hai,
inake deshaghātīkā uday hai, isaliye dūsaroṅke jaise pariṇām hote hain vaise inake kadāpi nahīn
hote. jinake sarvaghātī kaṣhāyoṅkā uday ho ve gr̥uhastha hī rahate hain aur jinake deshaghātīkā
uday ho ve munidharma aṅgīkār karate hain; unake pariṇām shītādikase vyākul nahīn hote, isaliye
vastrādik nahīn rakhate.
par gyārahavīn pratimāke dhārīko shrāvak hī kahā hai.
Page 144 of 350
PDF/HTML Page 172 of 378
single page version
digambar men vastrādi rakhanese dharma hotā hī nahīn hai
kiyā vahī kaṣhāyī hai. is kalpit kathanase apaneko vastrādi rakhane par bhī log muni mānane
lagen; isaliye mānakaṣhāyakā poṣhaṇ kiyā aur dūsaroṅko sugamakriyāmen uchchapad honā dikhāyā,
isaliye bahut log lag gaye. jo kalpit mat hue hain ve isī prakār hue haĩn. isalie
kaṣhāyī hokar vastrādi hone par munipanā kahā hai so pūrvokta yuktimen viruddha bhāsit hotā
hai; isaliye yah kalpit vachan hain, aisā jānanā.
unakā prayojan? ve to pāp ke kāraṇ hain; dharmamen to jo dharmake upakārī hon unakā nām
upakaraṇ hai. vahān̐ shāstra
sharīrasukhake artha hī dhāraṇ kie jāte haĩn.
isaliye dharmake sādhanako parigrah sañgnā nahīn hai; bhogake sādhanako parigrah sañgnā hotī hai aisā
jānanā.
unakī avinay hogī, lokanindya hoṅge; isalie is dharmake artha kamaṇḍal rakhate haĩn. isaprakār
pīñchhī ādi upakaraṇ sambhavit hain, vastrādiko upakaraṇ sañgnā sambhav nahīn hai.
apanī mahantatā bhī chāhate hain, isaliye unhen kalpit yukti dvārā upakaraṇ ṭhaharāyā hai.
Page 145 of 350
PDF/HTML Page 173 of 378
single page version
ve hī dete to dete, na dete to na dete. tathā atilobh huā vahī pāp huā, tab munidharma
naṣhṭa huā; dūsarā dharma kyā sādhegā?
mānakaṣhāy huī. āhār lenā thā so mān̐g liyā, isamen atilobh kyā huā aur isase
munidharma kis prakār naṣhṭa huā? so kaho.
artha prārthanā nahīn karatā hai, svayamev koī āye to apanī vidhi milane par vyāpār karatā
hai to usake lobhakī mandatā hai, māyā va mān nahīn hai. māyā, mānakaṣhāy to tab hogī
jab chhal karaneke artha va apanī mahantatāke artha aisā svāṅg kare. parantu achchhe vyāpārīke
aisā prayojan nahīn hai, isaliye unake māyā-mān nahīn kahate. usī prakār muniyoṅke
āhārādikakī ichchhā manda hai. ve āhār lene āte hain, manamen āhār lenekī ichchhā bhī hai,
parantu āhārake artha prārthanā nahīn karate; svayamev koī de to apanī vidhi milane par āhār
lete hain, vahān̐ unake lobhakī mandatā hai, māyā va mān nahīn hai. māyā
nahīn, isaliye unake māyā
Page 146 of 350
PDF/HTML Page 174 of 378
single page version
kī; vahān̐ usako saṅkoch huā aur na dene par lokanindya honekā bhay huā, isaliye use
āhār diyā, parantu usake (dātārake) antaraṅg prāṇ pīṛit honese hinsākā sadbhāv āyā.
yadi āp usake gharamen na jāte, usīke denekā upāy hotā to detā, use harṣha hotā. yah
to dabākar kārya karānā huā. tathā apane kāryake artha yāchanārūp vachan hai vah pāparūp
hai; so yahān̐ asatya vachan bhī huā. tathā usake denekī ichchhā nahīn thī, isane yāchanā kī,
tab usane apanī ichchhāse nahīn diyā, saṅkochase diyā isaliye adattagrahaṇ bhī huā. tathā
gr̥uhasthake gharamen strī jaisī-taisī baiṭhī thī aur yah chalā gayā, so vahān̐ brahmacharyakī bāṛakā
bhaṅg huā. tathā āhār lākar kitane kāl tak rakhā; āhārādike rakhaneko pātrādik rakhe
vah parigrah huā. is prakār pān̐ch mahāvratoṅkā bhaṅg honese munidharma naṣhṭa hotā hai
bhī mahāpāp hotā hai. aur āpake kuchh ichchhā nahīn hai, koī svayamev apamān kare to usake
mahādharma hai; parantu yahān̐ to bhojanake lobhake artha yāchanā karake apamān karāyā isaliye pāp
hī hai, dharma nahīn hai. tathā vastrādikake artha bhī yāchanā karatā hai, parantu vastrādik koī
dharmakā aṅg nahīn hai, sharīrasukhakā kāraṇ hai, isaliye pūrvokta prakārase usakā niṣhedh jānanā.
dekho, apane dharmarūp uchchapadako yāchanā karake nīchā karate hain so usamen dharmakī hīnatā hotī
hai.
Page 147 of 350
PDF/HTML Page 175 of 378
single page version
binā samyaktva kaise hogā? isaliye mithyā kahate haĩn.
liṅgādike bhedonse mokṣhakā svarūp jis prakār unake shāstrommen kahā hai us prakār sīkh lenā;
aur kevalīkā vachan pramāṇ hai
to jainaliṅg dharmabuddhise dhāraṇ kiyā hai, usake devādikī pratīti kaise nahīn huī? aur usake
bahut shāstrābhyās hai so usane jīvādike bhed kaise nahīn jāne? aur anyamatakā lavalesh
bhī abhiprāyamen nahīn hai, usako arahant vachanakī kaise pratīti nahīn huī? isaliye usake aisā
shraddhān hotā hai; parantu samyaktva nahīn huā. tathā nārakī, bhog-bhūmiyā, tiryañch ādiko aisā
shraddhān honekā nimitta nahīn hai, tathāpi unake bahut kālaparyant samyaktva rahatā hai, isaliye
unake aisā shraddhān nahīn hotā, tab bhī samyaktva huā hai.
samyaggnān kahā hai.
tathā unake dvārā nirūpit aṇuvrat-mahāvratādirūp shrāvak-yatikā dharma dhāraṇ karanese
Page 148 of 350
PDF/HTML Page 176 of 378
single page version
aur unake matake anusār gr̥uhasthādikake mahāvratādi binā aṅgīkār kiye bhī samyakchāritra
hotā hai.
yahān̐ ve kahate hain
to antaraṅg pariṇāmon se hotā hai; isalie antaraṅg jainadharmarūp pariṇām hue binā graiveyak
jānā sambhav nahīn hai.
mārate nahīn hain; yadi pāp na hotā to indrādik kyon nahīn mārate? tathā pratimājī ke ābharaṇādi
banāte hain; parantu pratibimba to vītarāgabhāg barḥāneke lie sthāpit kiyā thā, ābharaṇādi banānese
anyamatakī mūrttivat yah bhī hue. ityādi kahān̐ tak kahen? anek anyathā nirūpaṇ karate
haĩn.
kārit-anumodanāse sarva sāvadyayog tyāg karanekī pratignā karate hain; bādamen pālan nahīn karate,
bālakako va bholeko va shūdrādikako bhī dīkṣhā dete haĩn. is prakār tyāg karate hain aur
Page 149 of 350
PDF/HTML Page 177 of 378
single page version
aṅgīkār karake bhaṅg kī, so yah pāp kise lagā? bādamen dharmātmā honekā nishchay kaisā?
tathā jo sādhukā dharma aṅgīkār karake yathārtha pālan na kare use sādhu mānen yā na mānen?
yadi mānen to jo sādhu muninām dhāraṇ karate hain aur bhraṣhṭa hain un sabako sādhu māno. na
mānen to inake sādhupanā nahīn rahā. tum jaise ācharaṇase sādhu mānate ho usakā bhī pālan
kisī viraleke pāyā jātā hai; sabako sādhu kisaliye mānate ho?
huā, use pūjya kaise mānate ho? aur nahīn mānatā to usase sādhukā vyavahār kisaliye
vartatā hai? tathā āp to unhen sādhu na mānen aur apane saṅghamen rakhakar auronse sādhu mānavākar
auroṅko ashraddhānī karatā hai aisā kapaṭ kisaliye karatā hai? tathā tum jisako sādhu nahīn
mānoge tab anya jīvoṅko bhī aisā hī upadesh karoge ki
huā, kyoṅki vah use sādhu mānatā hai. tathā tum jisake yathārtha ācharaṇ mānate ho, vahān̐
bhī vichārakar dekho; vah bhī yathārtha munidharmakā pālan nahīn karatā hai.
jainamatamen to jaisā kahā hai, vaisā hī hone par sādhusañgnā hotī hai.
kī pratignā karake ek bār bhojan kare to usake bahut bhojanakā sanyam hone par bhī pratignā
bhaṅgase pāpī kahate hain, usī prakār munidharmakī pratignā karake koī kiñchit dharma na pāle, to
Page 150 of 350
PDF/HTML Page 178 of 378
single page version
ekabār bhojan kare to dharmātmā hī hai; usī prakār apanā shrāvakapad dhāraṇ karake thoṛā
bhī dharma sādhan kare to dharmātmā hī hai. yahān̐ ūn̐chā nām rakhakar nīchī kriyā karanemen pāpīpanā
sambhav hai. yathāyogya nām dhāraṇ karake dharmakriyā karanese to pāpīpanā hotā nahīn hai; jitanā
dharmasādhan kare utanā hī bhalā hai.
hain, usī prakār is kālamen sādhukā sadbhāv hai, aur gamyakṣhetramen sādhu dikhāī nahīn dete, to
auroṅko to sādhu mānā nahīn jātā; sādhukā lakṣhaṇ milane par hī sādhu māne jāte haĩn. tathā
inakā prachār bhī thoṛe hī kṣhetramen dikhāī detā hai, vahān̐se dūrake kṣhetramen sādhukā sadbhāv kaise
mānen? yadi lakṣhaṇ milane par mānen to yahān̐ bhī isī prakār māno. aur binā lakṣhaṇ mile
hī mānen to vahān̐ anya kuliṅgī hain inhīko sādhu māno. is prakār viparītatā hotī hai,
isaliye banatā nahīn hai.
inake sādhupanā banatā nahīn hai; aur sādhupane binā sādhu mānakar guru mānanese mithyādarshan hotā
hai; kyoṅki bhale sādhuko guru mānanese hī samyagdarshan hotā hai.
aur vah trasaghātādik jisamen ho aisā kārya karatā hai; so deshavrat guṇasthānamen to gyārah
avirati kahe hain, vahān̐ trasaghāt kis prakār sambhav hai? tathā gyārah pratimābhed shrāvakake
hain, unamen dasavīn-gyārahavīn pratimādhārak shrāvak to koī hotā hī nahīn aur sādhu hotā hai.
Page 151 of 350
PDF/HTML Page 179 of 378
single page version
ūn̐chī kriyāko kisaliye chhoṛegā aur nīchā kārya hai to kisaliye aṅgīkār karegā? yah
sambhav hī nahīn hai.
kuchh nahīn kahate.
virodh hogā.
hai. tathā dharmake aṅg anek hain, unamen ek parajīvakī dayāko mukhya kahate hain, usakā bhī
vivek nahīn hai. jalakā chhānanā, annakā shodhanā, sadoṣh vastukā bhakṣhaṇ na karanā, hinsādirūp
vyavahār na karanā ityādi usake aṅgoṅkī to mukhyatā nahīn hai.
hinsākā yatna batalāte haĩn. so nāsikā dvārā bahut pavan nikalatī hai usakā to yatna karate
hī nahī̃n. tathā unake shāstrānusār bolanekā hī yatna kiyā hai to sarvadā kisaliye rakhate
hain? bolen tab yatna kar lenā chāhiye. yadi kahen
bhī karate hain; isaliye gr̥uhasthako apane yogya shauch karanā chāhiye. strī-saṅgamādi karake shauch
kiye binā sāmāyikādi kriyā karanese avinay, vikṣhiptatā ādi dvārā pāp utpanna hotā hai.
is prakār jinakī mukhyatā karate hain unakā bhī ṭhikānā nahīn hai. aur kitane hī dayā ke
aṅg yogya pālate hain, haritakāy ādikā tyāg karate haĩn. jal thoṛā girāte hain; inakā ham
niṣhedh nahīn karate.
Page 152 of 350
PDF/HTML Page 180 of 378
single page version
bhagavatī sūtramen r̥uddhidhārī munikā nirūpaṇ hai vahān̐ merugiri ādimen jākar ‘‘tattha cheyayāin vandaī’’
aisā pāṭh hai. isakā artha yah hai ki
gnānādikakī vandanā to sarvatra sambhav hai. jo vandanāyogya chaitya vahān̐ sambhav ho aur sarvatra
sambhav na ho vahān̐ use vandanā karanekā visheṣh sambhav hai aur aisā sambhavit artha pratimā
hī hai; aur chaitya shabdakā mukhya artha pratimā hī hai, so prasiddha hai. isī artha dvārā chaityālay
nām sambhav hai; use haṭh karake kisaliye lupta karen?
so vah rachanā anādi hai, vah rachanā bhog
yā to apane mandirommen niṣhprayojan rachanā dekhakar usase udāsīn hote hoṅge, vahān̐ duḥkhī hote
hoṅge, parantu yah sambhav nahīn hai. yā achchhī rachanā dekhakar viṣhayoṅkā poṣhaṇ karate hoṅge,
parantu arahantakī mūrti dvārā samyagdr̥uṣhṭi apanā viṣhay poṣhaṇ karen yah bhī sambhav nahīn hai.
isaliye vahān̐ unakī bhakti ādi hī karate hain, yahī sambhav hai.
thā yahān̐ dharma huā; ise auroṅke sadr̥ush kaise kahen? yah to yogya kārya huā. aur pāp hotā
hai to vahān̐ ‘‘ṇamotthuṇan’’ kā pāṭh parḥā; so pāpake ṭhikāne aisā pāṭh kisaliye parḥā?
kriyā hai vah karanā yukta huī.