-
118 ] [ mokShamArgaprakAshak
kuchh kahe nahIn aur Ap hI ‘‘rAjAne mujhe inAm dI’’ — aisA kahakar use angIkAr kare to
yah khel huA. usI prakAr karanese bhakti to huI nahIn, hAsya karanA huA.
phi ra ThAkur aur tum do ho yA ek ho? do ho to tUnen bhenT kI, pashchAt ThAkur de to
grahaN karanA chAhie, apane Ap grahaN kisalie karatA hai? aur tU kahegA — ThAkurakI to mUrti
hai, isalie main hI kalpanA karatA hUn; to ThAkurake karanekA kArya tUne hI kiyA, tab tU hI ThAkur
huA. aur yadi ek ho to bhenT kahanA, prasAd karanA jhUTh huA. ek hone par yah vyavahAr
sambhav nahIn hotA; isalie bhojanAsakta puruShon dvArA aisI kalpanA kI jAtI hai.
tathA ThAkurajIke artha nRitya-gAnAdi karanA; shIt, grIShma, vasantAdi Rutuommen sansAriyonke
sambhavit aisI viShayasAmagrI ekatrit karanA ityAdi kArya karate hain. vahAn nAm to ThAkurakA
lenA aur indriyonke viShay apane poShanA so viShayAsakta jIvon dvArA aisA upAy kiyA gayA
hai. tathA vahAn janma, vivAhAdikakI va sone-jAgane ityAdikI kalpanA karate hain so jis
prakAr laDakiyAn guA-guDiyonkA khel banAkar kautUhal karatI hain; usI prakAr yah bhI kautUhal
karatA hain, kuchh paramArtharUp guN nahIn hai. tathA bAl ThAkurakA svAng banAkar cheShTAen dikhAte
hain, usase apane viShayonkA poShaN karate hain aur kahate hain — yah bhI bhakti hai, ityAdi kyA-
kyA kahen? aisI anek viparItatAen saguN bhaktimen pAyI jAtI hain.
is prakAr donon prakArakI bhaktise mokShamArga kahate hain so use mithyA dikhAyA.
gnAnayog mImAnsA
ab anyamat prarUpit gnAnayogase mokShamArgakA svarUp batalAte hain —
ek advait sarvavyApI parabrahmako jAnanA use gnAn kahate hain so usakA mithyApanA to
pahale kahA hI hai.
tathA apaneko sarvathA shuddha brahmasvarUp mAnanA, kAm-krodhAdik va sharIrAdikako bhram
jAnanA use gnAn kahate hain; so yah bhram hai. Ap shuddha hai to mokShakA upAy kisaliye
karatA hai? Ap shuddha brahma ThaharA tab kartavya kyA rahA? tathA apaneko pratyakSha kAm-krodhAdik
hote dekhe jAte hain, aur sharIrAdikakA sanyog dekhA jAtA hai; so inakA abhAv hogA tab
hogA, vartamAnamen inakA sadbhAv mAnanA bhram kaise huA?
phi ra kahate hain — mokShakA upAy karanA bhI bhram hai. jaise — rassI to rassI hI hai,
use sarpa jAn rahA thA so bhram thA, bhram miTane par rassI hI hai; usI prakAr Ap to
brahma hI hai, apaneko ashuddha jAn rahA thA so bhram thA, bhram miTane par Ap brahma hI hai. —