Moksha-Marg Prakashak-Hindi (English transliteration).

< Previous Page   Next Page >


Page 119 of 350
PDF/HTML Page 147 of 378

 

background image
-
pAnchavAn adhikAr ][ 129
vahAn dravya nau prakAr hainpRithvI, jal, agni, vAyu, AkAsh, kAl, dishA, AtmA,
mana. vahAn pRithvI, jal, agni aur vAyuke paramANu bhinna-bhinna hain; ve paramANu nitya hain; unase
kAryarUp pRithvI Adi hote hain so anitya hain. parantu aisA kahanA pratyakShAdise viruddha hai.
IndhanarUp pRithvI Adike paramANu agnirUp hote dekhe jAte hain, agni ke paramANu rAkharUp pRithvI
hote dekhe jAte hain. jalake paramANu muktAphal (motI) rUp pRithvI hote dekhe jAte hain. phi ra
yadi tU kahegA
ve paramANu chale jAte hain, dUsare hI paramANu un rUp hote hain, so pratyakShako
asatya ThaharAtA hai. aisI koI prabal yukti kah to isI prakAr mAnen, parantu keval kahanese
hI aisA ThaharatA nahIn hai. isaliye sab paramANuonkI ek pudgalarUp mUrtik jAti hai, vah
pRithvI Adi anek avasthArUp pariNamit hotI hai.
tathA in pRithvI AdikA kahIn pRuthak sharIr ThaharAte hain, so mithyA hI hai; kyonki
usakA koI pramAN nahIn hai. aur pRithvI Adi to paramANupiNDa hain; inakA sharIr anyatra,
yah anyatra
aisA sambhav nahIn hai, isaliye yah mithyA hai. tathA jahAn padArtha aTake nahIn
aisI jo pol use AkAsh kahate hain; kShaN, pal Adiko kAl kahate hain; so yah donon
hI avastu hain, yah sattArUp padArtha nahIn hain. padArthonke kShetra-pariNamanAdikakA pUrvApar vichAr
karaneke artha inakI kalpanA karate hain. tathA dishA kuchh hai hI nahIn; AkAshamen khaNDakalpanA
dvArA dishA mAnate hain. tathA AtmA do prakAr se kahate hain; so pahale nirUpaN kiyA hI
hai. tathA man koI pRuthak padArtha nahIn hai. bhAvaman to gnAnarUp hai so AtmAkA svarUp
hai, dravyaman paramANuonkA piNDa hai so sharIrakA ang hai. is prakAr yah dravya kalpit jAnanA.
tathA chaubIs guN kahate hainsparsha, ras, gandh, varNa, shabda, sankhyA, vibhAg, sanyog,
pariNAm, pRuthaktva, paratva, aparatva, buddhi, sukh, dukh, ichchhA, dharma, adharma, prayatna, sanskAr,
dveSh, sneh, gurutva, dravyatva. so inamen sparshAdik guN to paramANuommen pAye jAte hain; parantu
pRithvIko gandhavatI hI kahanA, jalako shIt sparshavAn hI kahanA ityAdi mithyA hai; kyonki kisI
pRithvImen gandhakI mukhyatA bhAsit nahIn hotI, koI jal uShNa dekhA jAtA hai
ityAdi pratyakShAdise
viruddha hai. tathA shabdako AkAshakA guN kahate hain so mithyA hai; shabda to bhInt Adise
rukatA hai, isaliye mUrtik hai aur AkAsh amUrtik sarvavyApI hai. bhIntamen AkAsh rahe aur
shabdaguN pravesh na kar sake, yah kaise banegA? tathA sankhyAdik hain so vastumen to kuchh hain
nahIn, anya padArthakI apekShA anya padArthakI hInAdhikatA jAnaneko apane gnAnamen sankhyAdikakI
kalpanA dvArA vichAr karate hain. tathA buddhi Adi hai so AtmAkA pariNaman hai, vahAn buddhi
nAm gnAnakA hai to AtmAkA guN hai hI, aur manakA nAm hai to man to dravyommen kahA hI